De Wumenguan volgens Hans van Dam. Lachen en huilen om het raadsel van het leven. De essentie van zen in 48 oude koans en 480 nieuwe. Twijfelen als weg, nirwana als niet-weten.
Wat is de Poortloze Poort?
De Poortloze Poort of Wumenguan is een verzameling van achtenveertig koans uit het begin van de dertiende eeuw, samengesteld en van commentaar en versjes voorzien door Wumen Huikai.
Koans zijn korte raadselteksten die de logica tarten. Je kunt ze lezen of erover nadenken of erop mediteren of je tanden erop stukbijten of je hoofd erover breken.
Chan (zen) heeft enkele duizenden canonieke koans opgeleverd, niemand weet precies hoeveel. Je kunt ze terugvinden in een stuk of tien overlappende collecties van enkele tientallen tot honderden exemplaren. De Poortloze Poort is met zijn achtenveertig koans een van de kleinere verzamelingen.
Het motto zengeest, beginnersgeest indachtig heb ik de Wumenguan helemaal gestript van aangroeisels uit het verleden. De commentaren en versjes van Wumen Huikai, de teisho’s van Yamada Koun, de toevoegingen van diverse oude meesters, hoe erudiet of apofatisch ook – weg ermee. Alleen de koans zijn gebleven, anders zou het geen koancollectie meer zijn.
Door aldus met vaste hand het zwaard te hanteren, zeg maar gerust de botte bijl, ontstond er een zee van ruimte die ik helemaal heb opgevuld met mijn eigen dwaalteksten, zo’n vijfhonderd stuks, gemiddeld tien per koan.
Dwaalteksten zijn ook een soort koans – met die intentie heb ik ze tenminste geschreven – vandaar dat het koangehalte van Niet om door te komen! De Poortloze Poort de honderd procent nadert.
Vrij van auteursrecht
Alle teksten van Hans van Dam en alle afbeeldingen van Lucienne van Dam zijn rechtenvrij. Je mag ermee doen wat je wil. Ze zijn publiek domein.
(In het jargon en de symboliek van de Creative Commons organisatie: CC0 1.0 Universeel 
. Akte . Juridische tekst.)
Links
Niet om door te komen, de Poortloze Poort is van 16 september tot 30 juni 2018 in het Boeddhistisch Dagblad verschenen. Hieronder alle links.
De Poortloze Poort op NietWeten.nl
De Poortloze Poort als paperback in kleur
De Poortloze Poort als paperback in zwart-wit
Inleidingen
1. Wat is de Poortloze Poort en wie is Wumen Huikai?
2. De verkeerde zen van het zwijgend stralen
3. Zen zonder masker of mantel
4. De koan als dwaaltekst – de weg terug
5. Het leven als koan – de wegdenkweg
6. Zen op z’n slechtst: onderdanigheid en ritualisme
7. Zen op z’n best: een innerlijke revolutie
8. Mislukking is de Weg – ik wens je alle pech
Koans
Poort 1 – Geen hond
1.1 – Woef
1.2 – Grr
1.3 – Mu
1.4 – Winnie de Gnoe
1.5 – De vogelvergadering
1.6 – Hond noch stront
1.7 – Boeddhanatureluurs
1.8 – Fabeltjes
1.9 – Ontregeld
1.10 – Honden moeten botten knagen
1.11 – Kisten of cremeren
Poort 2 – Een oude vos
2.1 – Kop noch staart
2.2 – Mop noch baard
2.3 – Bodhisattva
2.4 – Klappen met één hand
2.5 – Foxtrot
2.6 – Vossen met vossen vangen
2.7 – Samsara
Poort 3 – Vingerzen
3.1 – Voor de vuist weg
3.2 – Oog om oog
3.3 – Tand om tand
3.4 – Lobbes
3.5 – Doorgeslagen
3.6 – Buiten de geschriften om
3.7 – Met de natte vinger
Poort 4 – Een valse baard
4.1 – Zelfportretten
4.2 – Een mop zonder baard
4.3 – Een baard zonder mop
4.4 – Een spijker zonder kop
4.5 – Sukkels
4.6 – Sokkels
4.7 – Rookgordijnen
4.8 – Vorm zoekt vorm
4.9 – Leegte zoekt vorm
4.10 – Vorm zoekt leegte
4.11 – Leegte zoekt leegte
Poort 5 – De boom in
5.1 – Stelgangers
5.2 – Oorlog en vrede
5.3 – Leger des heils
5.4 – Oost west, mij best
5.5 – Oost, west, huisarrest
5.6 – Hoe het nageslacht te pesten
5.7 – Niet voor niets
5.8 – Laat maar hangen
5.9 – Laat maar zitten
5.10 – Tijdbom
Poort 6 – Zeg het met bloemen
6.1 – Bloemenkinderen
6.2 – Droogbloemen
6.3 – Onverbloemd
6.4 – Laatbloeier
6.5 – Vredestokers
6.6 – Stom
6.7 – Sjakie in z’n nakie
Poort 7 – Afwassen
7.1 – Trappen van verlichting
7.2 – Trappen van verduistering
7.3 – Ervaringsdeskundige
7.4 – Wassen beelden
7.5 – Wasserette
7.6 – Nuchter
7.7 – Zenziek
7.8 – Aangebrand
Poort 8 – Wielwerk
8.1 – Het wiel uitvinden
8.2 – Een spaak in het wiel
8.3 – Wormwiel
8.4 – Vliegwiel
8.5 – Vierwieler
8.6 – Vrijwiel
8.7 – Karren maar
8.8 – Als een schrift zonder blad
8.9 – Als een zwerver zonder vod
8.10 – Als een inbreuk zonder schending
8.11 – Like a statue never standing
Poort 9 – Zittenblijver
9.1 – Antwoordapparaat
9.2 – Het streven voorbij
9.3 – De definitie voorbij
9.4 – De wijsheid voorbij
9.5 – Het oordeel voorbij
9.6 – Het worden voorbij
9.7 – De meditatie voorbij
9.8 – Het voorbijgaan voorbij
9.9 – Klein beginnen
9.10 – Ver onderstellen
9.11 – Dit en dat
Poort 10 – Berooid en beschonken
10.1 – Op de man af
10.2 – Heerlijk gewoon
10.3 – Wie zonder stenen is
10.4 – Grootspraak
10.5 – Wat
10.6 – Wie
10.7 – Wie wat
10.8 – No cigar
10.9 – Drinkebroers
10.10 – Bodemloos
Poort 11 – Voor de vuist weg
11.1 – Watervallen
11.2 – Waterscheiding
11.3 – Wateren over gods akker
11.4 – Buitenspelval
11.5 – Drie vloeken en een zucht
11.6 – Vuistregels
Poort 12 – Heer en meester
12.1 – Voor dovemansoren
12.2 – Leer noch meester
12.3 – Hoe minder geleerd, hoe minder verkeerd
12.4 – Geen-antwoordapparaat
12.5 – Stil gebed
12.6 – Ontluisterend
12.7 – Verhaal halen
12.8 – Steen der dwazen
12.9 – Hollands diep
12.10 – Tering
12.11 – Vereerlijking
12.12 – Zadelpijn
12.13 – Afvallers
12.14 – Vrij of blij
Poort 13 – Klokkenluiders
13.1 – Uitgekookt
13.2 – Bij verstek
13.3 – Twee dwazen
13.4 – De tja-tja-tja
13.5 – Balkenbrij
13.6 – Een laatste boodschap
13.7 – Doorbraak
13.8 – Samoeraizen
13.9 – Meester Lijk
13.10 – Mu gestreden
13.11 – Verlost
13.12 – Het allerlaatste woord
Poort 14 – Kattenkwaad
14.1 – Kat in het nauw
14.2 – Kat uit de boom
14.3 – Kat in het bakkie
14.4 – Bakkie zonder kat
14.5 – Niet voor de poes
14.6 – De kattenbak in
14.7 – Halve zolen
14.8 – Cheshire katzu
Poort 15 – Zestig stokslagen
15.1 – Honkvast
15.2 – Overal en altijd
15.3 – Dharmahonger
15.4 – Schrappen
15.5 – Miskleunen
15.6 – Alle wijsheid op een stokje
Poort 16 – Een verkleedpartij
16.1 – Het luiden van de geest
16.2 – Onze ware aard
16.3 – Uitgedrukt
16.4 – Het ene gat met het andere
16.5 – De nieuwe kleren van de meester
16.6 – Dubbelblind
16.7 – Kloostermoppen
16.8 – Monnikenwerk
16.9 – Doodvragen
Poort 17 – Wie roept daar?
17.1 – Slagen in de lucht
17.2 – Uitstel en afstel
17.3 – Binnen
17.4 – Een een twee
17.5 – Wiegeliedje
17.6 – Selfies
17.7 – Eénzaam
Poort 18 – Drie pond vlas
18.1 – Gebroken glas
18.2 – Geen kompas
18.3 – Groen als gras
18.4 – Geen goeie vraag
18.5 – Geen goed antwoord
18.6 – Dharma
18.7 – Tot in het oneindige
18.8 – Serendipiteit
Poort 19 – De gewone geest is de weg
19.1 – Ruimtevaarders
19.2 – Geestig
19.3 – Hè hè
19.4 – Rondweg
19.5 – Schijnwaan
19.6 – Nooit gedacht, nooit gezwegen
19.7 – Vrije oefening
19.8 – Dwaalgids
19.9 – Weg van de waarheid
Poort 20 – Een sterke man
20.1 – De vrije hand
20.2 – Hoofdbrekens
20.3 – Een sterk verhaal
20.4 – Topzwaar
20.5 – Etalagebenen
20.6 – Beentje lichten
20.7 – De lege
Poort 21 – Poep op een stokje
21.1 – Steile vlaktes
21.2 – Lijkenprikker
21.3 – Nirwana
21.4 – Koningkeizerprinsentaal
21.5 – Hoelang wat
21.6 – Een gouden scepter
Poort 22 – Vlag zonder lading
22.1 – Een poortloos oord
22.2 – Slapstick
22.3 – Poppenkast
22.4 – Non
22.5 – Twee goeroes
22.6 – Beeldenstorm
22.7 – Boeddhabeelden
Poort 23 – Klopjacht
23.1 – Windjammer
23.2 – Het zware zelf
23.3 – Bergrede
23.4 – Streefgewicht
23.5 – Leeggewicht
23.6 – Tegenwicht
23.7 – Transpiratie en transcendentie
23.8 – Eeuwige beginnersfout
23.9 – Met zonder
23.10 – Gezichtsbedrog
23.11 – Symbologica
Poort 24 – Lente
24.1 – Appelhappen
24.2 – Ontsnappingskunstjes
24.3 – Tempelcomplexen
24.4 – Aas boven aas
24.5 – Woorden in de wind
24.6 – Dus
24.7 – Zegen
24.8 – Hero of Zero?
Poort 25 – Een droom
25.1 – Gegist bestek
25.2 – Als de hemel valt
25.3 – De groeten van Zhuang Zi
25.4 – Een nachtmerrie
25.5 – Passen of passeren
25.6 – Op eigen benen wagen
Poort 26 – De blinden oprollen
26.1 – Ho ho ho
26.2 – Tien lange jaren
26.3 – Tien lange dagen
26.4 – Tien lange seconden
26.5 – De lamme blindslaan
26.6 – De blinden lamslaan
Poort 27 – Een leer die nooit verkondigd is
27.1 – Meester Eh
27.2 – Meester Baibai
27.3 – Meester O
27.4 – Meester Niet
27.5 – Meester Makkie
27.6 – Meester Quatsch
27.7 – Meester Af
27.8 – Meester Spoorloos
27.9 – Meester Blanco
27.10 – Meester Ziemaar
27.11 – Meester Minder
27.12 – Meester Sst
27.13 – Meester Foe-Tsie
Poort 28 – Een kaars uitblazen
28.1 – Tweemaal uit is aan
28.2 – Uitgedoofd
28.3 – Nachtwaker
28.4 – Met distinctie
28.5 – Kale haren
28.6 – Onderwaterbui
28.7 – Sst
28.8 – Voordeeldeuren
28.9 – Twijfelachtig
28.10 – Zes soorten blindheid
28.11 – Ogentroost
Poort 29 – Vlag noch wind
29.1 – Lichtvoetig
29.2 – Raad van elf
29.3 – De wakkerste
29.4 – De nulde oorzaak
29.5 – Onbewogen
29.6 – Gulle gevers
29.7 – Afhankelijk heden
29.8 – De hoogste oven
29.9 – Valse vlaggen
29.10 – Halfstok
Poort 30 – De geest zelf
30.1 – Grote stappen, snel thuis
30.2 – Wat is?
30.3 – Geestenbal
30.4 – De tijdloze waarheid
30.5 – Ontwoord
30.6 – Krek
30.7 – Onderstebinnen
30.8 – Weetnietfeest
Poort 31 – Een oud vrouwtje
31.1 – Heen en weer
31.2 – Pas de deux
31.3 – Bestemmingsverkeer
31.4 – Tegenlicht
31.5 – Gekkenwerk
31.6 – Een schijn van kans
31.7 – Een portie dharma mét
Poort 32 – Raspaarden
32.1 – Over het paard getild
32.2 – Een gat in de dag
32.3 – Loos om loos
32.4 – Tijdreizigers
32.5 – Rollenspel
32.6 – Honds
32.7 – De onvoorwaardelijke wijs
32.8 – Doorzien
32.9 – Kringloopmeditatie
32.10 – Blinde paarden
Poort 33 – Geest noch boeddha
33.1 – Een begin zonder einde
33.2 – Lijf aan lijf
33.3 – Zeven zegelen
33.4 – Uitgelezen
33.5 – Drie erezaken
33.6 – Een aanbeveling
33.7 – Eenentwintigen
Poort 34 – Geest noch begrip
34.1 – Wegwerker
34.2 – Wegwijzer
34.3 – Wegwezer
34.4 – Pang
34.5 – Een opsteker
34.6 – Redeloos
34.7 – Bekentenis
34.8 – Lakmoesproef
34.9 – Wiswijs
34.10 – Second opinion
34.11 – Third opinion
34.12 – Uitzonderlijk
34.13 – Spel zonder grenzen
Poort 35 – De ware Qian
35.1 – Moraal halen
35.2 – Drie pond zegge
35.3 – Spiegeltje spiegeltje
35.4 – Gezichtsverlies
35.5 – De ontmaskering
35.6 – Een kwestie van ontbinding
35.7 – Onder stellingen
35.8 – Hoe je je van je ego verlost
35.9 – Goed nieuws en slecht nieuws
35.10 – Geen nieuws en niets ouds
Poort 36 – Een verlichte groeten
36.1 – Zij die gaan sterven groeten u
36.2 – Gemaakt wijs
36.3 – De keizer heeft geen veren
36.4 – Poep op je hoed
36.5 – Reiziger in knoopsgaten
36.6 – Nablijver
36.7 – Binnenkruier
36.8 – Koekenbakkers
Poort 37 – De cipres in de tuin
37.1 – Rode beuk
37.2 – Trompetboom
37.3 – Duivelsboom
37.4 – Jeneverbes
37.5 – Granaatappel
37.6 – Kraakwilg
37.7 – Bittere wilg
37.8 – Meelbes
37.9 – Vuilboom
37.10 – Hemelboom
37.11 – Pruikenboom
37.12 – Treurwilg
37.13 – Kruipwilg
37.14 – Doodsbeenderenboom
37.15 – Levensboom
37.16 – Bonsai
37.17 – Bladwijzer
Poort 38 – Ossenstaart
38.1 – Kop en kont
38.2 – Krijg een staart
38.3 – Staartbrekens
38.4 – Pauwenstaart
38.5 – Blauwstaart
38.6 – Apenstaart
38.7 – Staartlicht
38.8 – Staartdeling
38.9 – Vraagstaart
38.10 – Ouroboros
Poort 39 – Naprater
39.1 – Bloemen van de verbeelding
39.2 – Hangen en wurgen
39.3 – Goed fout
39.4 – Wat geen oor kan horen
39.5 – Gelovige Thomas
39.6 – Draadje los
39.7 – Naatje
39.8 – Gezegend zijn de vervloekten
Poort 40 – Geen pispot
40.1 – Hoofdzaak
40.2 – Nachtspiegel
40.3 – Vrijwilligers
40.4 – Pispaal
40.5 – Buiten de pot
40.6 – Bevrijdingsgedicht van meester Sst
40.7 – Denktank
40.8 – Bij wijze van zwijgen
40.9 – Bergen verzetten
40.10 – Woorden zijn koorden
40.11 – Leve de dode
40.12 – Dood de boeddhadoder
Poort 41 – Arm van geest
41.1 – De allegorie van de grot
41.2 – Boeddhabeeld
41.3 – Dokter Parkinson
41.4 – Muurvast
41.5 – R.I.P.
41.6 – Het laatste woord
41.7 – Rust vinden in je onrust
41.8 – Het heilige der heiligen
41.9 – Rust raast
41.10 – Zoals het komt
41.11 – Zoals het gaat
41.12 – Zoals het voelt
41.13 – Zoals het is
41.14 – Zoals je bent
41.15 – Als je bent
41.16 – Wie je bent
41.17 – Hoe je bent
41.18 – Dubbel doorgehaald
41.19 – Leerling Af
41.20 – Meester Werkeloos
Poort 42 – Een meisje ontwaakt
42.1 – Evam me sutam
42.2 – De edelste waarheid
42.3 – De meditatie voorbij
42.4 – Pelgrimsfeest
42.5 – Bhuddies
42.6 – Pro
42.7 – Zombies
Poort 43 – Wat heet een stok
43.1 – Kleinkunst
43.2 – Zwijgbeurt
43.3 – Onverzettelijk
43.4 – Houtklem
43.5 – Klaashout
43.6 – Splijthout
43.7 – Hardhout
43.8 – Stokjesfeest
43.9 – Stokjesgeest
43.10 – Stokpraatjes
Poort 44 – Goochelstok
44.1 – Goocheltong
44.2 – Stoksteken en spaaklopen
44.3 – Alle raadsels op een stokje
44.4 – Een koan is geen koan
44.5 – Hints
44.6 – Wat een oor kan voelen
44.7 – Surplace
44.8 – Een hele opgave
44.9 – Perspectieven
44.10 – De grootste oen
44.11 – Gebed zonder end
44.12 – Een oud misverstand
44.13 – Zitten tot je opstaat
44.14 – Ti-ta-toverbal
44.15 – Een universeel probleem
44.16 – Een universele oplossing
44.17 – Met terugwerkende kracht
44.18 – Koan of cocon
Poort 45 – Dienaren
45.1 – Een dooie diender
45.2 – Een halve dop
45.3 – Een stille diender
45.4 – Dienstgeheim
45.5 – Vinger naar de duim
45.6 – Die andere
45.7 – Aangenaam
45.8 – Woordenaars
45.9 – Big Self
45.10 – Factor vijftig
45.11 – Het laatste woord
Poort 46 – Stamgasten
46.1 – Hengelen naar engelen
46.2 – Paal noch perk
46.3 – Buigen of barsten
46.4 – Kraaiennest
46.5 – Mast overboord
46.6 – Een gek die zijn geest uitlaat
46.7 – Vrijgevochten
46.8 – Vrijvechter
46.9 – Een nieuw begin
Poort 47 – Drie barrières
47.1 – Goudmijn of landmijn
47.2 – Speurneuzen
47.3 – Aard roert zijn zwaard
47.4 – Woord- en doodslag
47.5 – Poste restante
47.6 – Vrijer
47.7 – Elementair
47.8 – Stofnest
47.9 – Warhoofd
47.10 – Weg versperringen
47.11 – Zandstorm
47.12 – Kuilvoer
47.13 – Vallen is de weg
47.14 – Vijf zenziekten
47.15 – Tien zenziekten
Poort 48 – Luchtweg
48.1 – Verder terug
48.2 – Het is maar net aan wie je het vraagt
48.3 – Op eigen benen
48.4 – Sara’s waan
48.5 – Wegblijvers
48.6 – Wegwillers
48.7 – Weglopers
48.8 – Huizen noch kruizen
48.9 – Zoeken wat je vindt
48.10 – Lichaamstaal
48.11 – Vijf dummy’s
Achterpoortjes en woordenlijst
Poort 49 – De poortloze poort
49.1 – Een horizon
49.2 – Een vergeetpoort
49.3 – Een mand
49.4 – Een detectiepoortje
49.5 – Een zegepoort
49.6 – Vanzelfzwijgend
49.7 – Linksom of rechtsom
49.8 – Keerzijden
49.9 – Uitgezocht
49.10 – Onvoorwaardelijk
49.11 – De Kosmische Grap
49.12 – Onverstoorbaar gestoord
49.13 – Een slotloos slot
Zen is een vrij woord – Idioticon van de Poortloze Poort
Archief
Alle teksten van de Poortloze Poort zijn voorzien van zogenaamde tags of labels. Als je op een label klikt, krijg je een overzicht van alle bijbehorende teksten in omgekeerd chronologische volgorde, dat wil zeggen van nieuw naar oud. Niet erg handig, maar zo werkt het nou eenmaal:
Inleiding van de oorspronkelijke serie
Poorten: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 39, 40, 41, 42, 43, 44, 45, 46, 47, 48, 49.
Alleen de koans (van de laatst gepubliceerde naar de eerste, dus van 49 naar 1)
