Ik ben zelf ook dichter, en ik heb steeds meer de indruk dat ik in sommige gedichten veel… dichter bij het wezen van de boeddhistische leer kom dan met het veelvoud van woorden dat een column als deze is. Precies doordat ik, net als in een haiku, zo weinig mogelijk woorden gebruik, zet dat mij aan om me diepgaand te bezinnen over hoe één extra woord alles kan ondergraven en doen instorten of alles kan optillen naar een breder perspectief.
Ksaf – Iets over tijd (2) – De mythe van het ‘hier en nu.’
Misschien toont mijn tuin het grootst mogelijk perspectief, de open, stralende tijdloze realiteit die alles omvat. Ons geluk én lijden, het geluk én lijden van al wat leeft. Onze geest is in staat om dat allemaal vanaf een sympathiserend afstandje te beschouwen. En ook om te zien wat er op de lange termijn aan de hand is. Dat is de essentie van mediteren, tenminste als we inzien dat mediteren meer is dan stilzitten, dat mindfulness meer is dan stress verminderen. De essentie is een open geest ontwikkelen
Ksaf – Iets over tijd (1) – Gestolen tijd
Veel westerlingen associëren stilstaan bij zichzelf met mediteren. Helaas zitten we ook dan vaak gevangen in een vorm: stilstaan bij onszelf als een half uur stilzitten op een kussen. Terwijl stilstaan bij onszelf overal kan, niet enkel op een kussen en ook niet enkel in de rust van de natuur. Het is een levenshouding die we kunnen inbouwen in elk moment van ons leven, als niets dringends of onverwachts ons opeist. Ergens bij stilstaan is niets anders dan mediteren.
Ksaf – Vertrouwen en overgave
Ik heb zelf ook lang geloofd dat de prijs voor het gaan van mijn eigen weg eenzaamheid was. Tot ik leerde dat een paar goede vrienden genoeg zijn om zowel authentiek te zijn als me verbonden te voelen. Soms, als mijn verstand en gewoonten niet meer tegenpruttelen, merk ik tot mijn verbazing dat ik me zomaar kan overgeven. Niet alleen maar spontaan, zoals bij een kind, of bij de paar mensen die ik vertrouw, maar ook aan mensen en situaties die ik niet in de hand heb. Soms wordt je bedrogen, maar veel vaker blijken mensen goed te willen doen.
Ksaf – Wie neemt hier eigenlijk de beslissingen?
Er is een oud resultaat van neurologisch onderzoek dat pas nu aanvaard wordt omdat het zeer verontrustend is, het stelt namelijk dat we helemaal niets beslissen op basis van onze ratio. Het haalt daarmee ook ons idee van een eigen vrije wil compleet onderuit.
Moeten we streven naar het hogere?
Jung vergeleek ons bewustzijn met een ijsberg waarvan negentiende onder water zit. Die negentiende zijn een matrix, de ondergrond of onderstroom waaruit ons gekende bewustzijn oprijst. Het is als mens een grote uitdaging om te vertrouwen in die negentiende onbewuste drijfveren en primaire behoeften.
De kaars en de vlam
Er zijn in het boeddhisme zeer veel modellen over de vorming van ons ego, maar de essentie is: wat wij als onze persoonlijkheid beschouwen is geen open gewaarzijn, geen vrije geest. Ons unieke ‘ik’ zit vast aan een ketting die voortdurend lijkt te veranderen, maar in wezen telkens opnieuw gesmeed wordt met dezelfde schakels, dezelfde bestanddelen.
Waar is het ego van mijn vader gebleven – geworteld zijn
Een lezer vroeg me na het lezen van mijn vorige columns over het dementeren en de dood van mijn vader welke boeddhistische visies er zijn op het geheugen. Er is opvallend weinig gezegd of geschreven over ons ‘gewone’ geheugen, terwijl de westerse psychologie daar zeer veel theorieën over formuleert. Binnen het boeddhisme is het geheugen, net als andere psychische functies gewoon één van de vele middelen om al dan niet een dieper of breder bewustzijn te ontwikkelen.
De gedeelde hemel
Ik heb op het eerste gezicht geen vanzelfsprekende drang om te doden en te vernietigen. Maar ik heb een sterke drang om iedereen die te storend is uit mijn leven te bannen. Als ik naar mijn diepste emotie peil is dat: de ander elimineren. Mijn oordeel is: het lijkt soms alsof er nog ontelbaar veel neanderthalers rondlopen op aarde. De gedachte die dat verrechtvaardigt is: o heer, ben ik dan één van de weinige, echte homo sapiens?
Het kind met ons oorspronkelijke gezicht
Ik genoot eerst als vader en nu als grootvader ontzettend van mijn kinderen en kleinkinderen. Ik ben een speelvogel gebleven en heb altijd een hekel gehad aan de saaie, al te ernstige aspecten van het ‘volwassen zijn.’ Maar soms zijn kinderen ook kleine diertjes die je moet temmen en helpen om mens te worden. Uiteraard hebben kinderen een natuurlijke wijsheid, maar evengoed moeten we hen als volwassene voldoende regels, grenzen en kennis aanbieden om hun plaats te vinden in een complexe samenleving.
Ik spit zo graag
de struik
Het denken (2) – Een superieur brein in een kreupel lichaam?
Alhoewel de mens een wezen is dat samenwerkt, laat de huidige egocentrische politieke en sociale evolutie zien dat we geen idealistisch beeld moeten hebben van onszelf. We komen nog maar pas uit een dierlijke staat en ons gedrag weerspiegelt dat. Beschaving is vooruitgang, we lijken steeds meer controle te hebben over ons eigen lot. Toch op het individuele vlak want collectief zijn we net zo goed een slachtoffer van wat multinationals uitspoken met ons voedsel, met het al dan niet oorlogen ontketenen, met verder onze ene, kwetsbare aarde leeg te plunderen.