Sinds 2013 schreef ik tweewekelijks stukje met een recept, met tussenpauzes van weken, maanden of zelfs jaren. Sinds maart 2023 heb ik bijna wekelijks een stukje gemaakt, het stukje waarmee ik begon: een oproep aan lezers om hun vegetarische of veganistische recepten van vroeger met mij te delen.
Nu, twee jaar en drie maanden later, blik ik terug en maak ik de balans op. Mijn oproep heeft een handjevol recepten opgeleverd, maar niet genoeg om de rubriek mee te vullen. Mijn interviews met ouderen in mijn omgeving leverden niet op wat ik gehoopt had, en op een gegeven moment waren de ouderen in mijn naaste omgeving ‘op’. Nou wil een mens toch elke dag eten, en kon ik gewoon schrijven over wat ik zelf bedacht of gevonden had aan recepten, maar het toeval wilde – of misschien is het mijn leeftijd? – dat ik vaak weinig tijd en energie over had om te koken, laat staan om nieuwe dingen te proberen.
Ik bleef natuurlijk wel koken, en vooral bakken, maar de recepten die ik gebruikte heb ik al lang en breed gedeeld in deze rubriek. Ik wilde de lezer niet vermoeien met wéér een bessentaart (met mindful geplukte bessen) of wéér een dadelwalnoot cake. Ik werd bang dat mijn stukjes ‘niet goed genoeg’ zouden zijn en dat lezers zouden afhaken of slecht over mij zouden denken. Die gedachten zijn natuurlijk onzin; er bestaat niet zoiets als ‘beter’ of ‘slechter’ of zelfs maar ‘even goed’ volgens de boeddha. Toch voelde het niet helemaal lekker, iets in mij wil toch graag een beetje trots zijn op wat ik schrijf. Mijn ego? De balans opmakend merk ik dus dat ik even ben ‘uitgekookt’ en ‘uitgeschreven’, en ik heb besloten om twee maanden pauze te nemen. Twee maanden, waarin de redactie oude recepten zal herplaatsen. Hierbij dus voorlopig mijn laatste recept: pesto van hertshoornweegbree oftewel landkraal.
B’eter: salade met grapefruit, amandelen en bessen
Wij mensen hebben door onze verslaving aan fossiele brandstoffen zodanig het klimaat veranderd dat het weer alsmaar extremer wordt. Natuurlijk waren er vroeger ook hittegolven, maar we krijgen ze nu vaker, langer, en heter. Op dat soort hete dagen wil een mens niet lang in de keuken staan, en al zeker niet bij een hete oven of dampende pannen. Het is al warm genoeg zónder deze extra warmte. Tijd voor maaltijdsalades dus.
B’eter: kerstpompoen versimpeld tot doordeweekse maaltijd
In het Engels kwam ik de volgende uitdrukking tegen: “dress up, dress down”, wat zoiets betekent als chiquer maken of juist het tegenovergestelde. Zo kun je een eenvoudig jurkje opwaarderen met een mooi sieraad of een net jasje, met gympen of een oud fleecevest wordt datzelfde jurkje meer doordeweeks. Dit kwam ik tegen omdat ik me interesseer in minimalisme: met weinig kleding toekunnen en er toch elke dag leuk uitzien. Met andere woorden, je hoeft niet voor een bijzondere gelegenheid nieuwe kleding te kopen, je kunt ook ‘winkelen in eigen kledingkast’ en kiezen voor een bijzondere kledingcombinatie. Dat is natuurlijk veel beter voor het milieu, want de kledingindustrie is een bron van groot lijden en destructie van klimaat, Moeder Aarde en levende wezens. Ik bedacht dat je zoiets ook met recepten kunt doen. Je kunt kiezen voor meer of minder bijzondere ingrediënten, zoals bruine bonen vervangen door chique bonen, of andersom, en je kunt een gerecht afmaken met vers citroensap, een toefje verse kruiden, of een paar druppels truffelolie. Of deze juist weglaten.
B’eter: Limabonen met paddenstoelen en courgette
Afgelopen week wilde ik gaan experimenteren met muesli- en/of notenrepen. Ik neem graag één of meer van dit soort repen mee als ik op stap ga, om iets relatief gezonds en lekkers bij me te hebben als ik trek krijg zodat ik niet in de verleiding kom om ongezonde snacks te kopen. Wat mij tegenstaat aan gekochte repen, is dat ze allemaal individueel verpakt zijn in plastic, of nog erger, iets met plastic en metaal – wat niet te recyclen is. De repen zijn vervolgens nog eens per drie of vier verpakt in plastic of papier. Veel afval dus. Omdat ik niet bij wil dragen aan de plastic afvalberg, wil ik leren om zelf dit soort repen te maken.
B’eter – lente-frisse witte-bonensalade
Aan de oproep van de autoriteiten om je voor te bereiden op een ramp of oorlog en een noodpakket in huis te halen heb ik geen gehoor gegeven, maar als het op eten aankomt heb ik altijd wel genoeg in huis om het een tijdje uit te zingen. Ik heb namelijk altijd wel een voorraad peulvruchten, zowel gedroogde als in blik, en ook havermout en noten koop ik in grootverpakking. Nu was ik blij met mijn gehamsterde blikken witte bonen.
B’eter – Kippensoep zonder kip
Ik was een paar dagen alleen thuis en een beetje ziek. Loopneus, niesbuien, oorpijn. Niks ernstigs. Wat te eten om weer op krachten te komen? Voor zieke huisgenoten maakte ik in het verleden vaak kippensoep. Kippensoep en ziekte zijn verbonden via tradities. Er bestaat zelfs een serie boeken onder de naam ‘Kippensoep voor de Ziel’ – van bestsellerauteur Jack Canfield. Wikipedia zegt over kippensoep: “De joodse wijsgeer Maimonides beschreef deze soep als geneeskrachtig, hierdoor staat kippensoep ook bekend als joodse penicilline. … De claim van Maimonides is niet geheel uit de lucht gegrepen. Kippensoep bevat carnosine, dat het immuunsysteem helpt om verkoudheid en griep ons lichaam uit te werken.”
B’eter: Bao buns met aubergine
Het gaat in veel opzichten niet goed met de wereld. Oorlogen, genocide, democratieën die telkens iets minder democratisch worden, het klimaat dat steeds extremer wordt en politici die hun kop in het zand steken. En ga zo maar door. Gelukkig zijn er ook lichtpuntjes. Plantaardige voeding is vanuit de marge mainstream aan het worden. De havercappuccino is helemaal ingeburgerd. In eigen kring merk ik het aan mijn dochter. Toen ik 12 jaar geleden kennismaakte met de dharma en steeds meer vegetarisch, en later veganistisch ging koken, verzuchtte ze wel eens: “mam, wanneer eten we weer een normáál”. Bij haar vriendinnetjes thuis kreeg ze ‘normaal’ eten: meestal aardappelen, groente en vlees. Diezelfde dochter haalt nu de meest originele plantaardige recepten van de (a)sociale media en kookt voor ons.
B’eter Groene goddelijke salade
Deze salade schijnt een hit te zijn op Tiktok. We kwamen thuis van onze rondreis en werden hierop getrakteerd door onze dochter. Het origineel heet ‘Green Goddess Salad’ – maar ik probeer Engelse woorden te vermijden – soms tevergeefs. Bovendien doet het me teveel denken aan de Groene Tara – die bij mij tevoorschijn komt als ik mijn telefoon aanzet. Dat voelt respectloos. Groene goddelijke salade dus, goddelijk lekker – als je van verse knoflook houdt. Het recept is plantaardig gemaakt door onze dochter, dus het is wel een mededogend recept.
Beter – plastic verpakkingen
De salade op de foto bevatte romainesla – los verkocht maar in de winkel door mij in een plastic zak gestopt, tomaten, komkommer, paprika, salade-uitjes (alles los verkocht), kikkererwten, groene asperges en olijven uit een glazen pot, en verder zout, kruiden, olijfolie en azijn, de laatste twee uit een glazen fles. Al met al een hele hoop afval – helaas lukt het op reis niet om verpakkingsvrij te leven, en ook thuis is het een hele uitdaging.
B’eter – Wildplukken
Wilde planten bevatten niet alleen veel gezonde micro-organismen, maar ook veel vitaminen en mineralen en (tenzij ze langs een bespoten akker staan) géén bestrijdingsmiddelen. Ze zijn niet verpakt in plastic en hebben geen lange reis achter de rug. Er is geen regenwoud voor gekapt of kostbaar water verspild. Ze zijn het resultaat van zon, regen, aarde en talrijke levende wezens. Eigenlijk ideaal voedsel.
B’eter: dubbel pech met vegatine
Toen ik mijn eerste schreden zette op het pad naar plantaardig voedsel, was er nog niet zoveel plantaardigs te koop in de supermarkt. Natuurlijk wel alle groenten, fruit, graanproducten en peulvruchten, maar geen vegan alternatieven voor niet-plantaardige producten als roomijs, yoghurt, kaas, crème fraîche, slagroom enzovoort. Er waren nog geen plantaardige kipstukjes of smeerworst. Er was wat meer creativiteit nodig om recepten plantaardig te maken! Tegenwoordig heb je voor bijna alles plantaardige alternatieven en daar ben ik erg blij mee.
B’eter Basbousa (Egyptische griesmeelcake)
Er zijn van die dagen, weken, maanden dat ik alleen maar lijk toe te komen aan mijn werk. Ook ’s avonds en in het weekend. Dat ik nauwelijks tijd heb voor mijn hobby’s zoals lezen, schrijven, koken, bakken, muziek maken en tekenen. Thich Nhat Hanh zei altijd dat je beter kunt kiezen voor minder werken en een minder drukke baan, met minder salaris en een eenvoudig leven. Met meer tijd om van het leven en al wat is te genieten. Een bescheiden woning, weinig spullen.
B’eter Vegetarische Spaghetti Bolognese
‘Vleesvervangers’, ik vind ze bijna nooit lekker. Ik gebruik wel eens plantaardige kipstukjes voor curry’s, maar ik heb nog nooit echt kunnen genieten van de smaak van vegetarisch gehakt, hoeveel kruiden ik er ook bij doe. Zo één keer per jaar probeer ik een nieuw merk, want de ‘vleesvervangers’ worden over het algemeen steeds beter, maar elke keer stelt het vegetarisch gehakt me weer teleur. Zo’n soort relatie heb ik ook met plantaardige kaas: het wordt elk jaar beter, maar echt lekker is het niet – maar nu heb ik de plantaardige Parmezaanse kaas van Way To Go ontdekt, en ik moet bekennen dat deze erg in de smaak valt.
B’eter Misosoep
Soms plaats ik hier ingewikkelde recepten met – al dan niet moeilijk verkrijgbare – ingrediënten die dienen te worden gemarineerd, voorgebakken, of anderszins voorbewerkt. Het bereiden van zo’n maaltijd kost dan wat meer tijd, energie en moeite. Daar heeft een mens niet altijd zin in. Soms wil je gewoon simpel eten, zonder gedoe. Laatst kwam ik thuis van een begrafenis en ik had behoefte aan een eenvoudige, troost biedende maaltijdsoep. Iets dat ik kon maken met wat ik al in huis had. Het werd deze misosoep.
B’eter Thaise gele curry met rijst
Van 3 tot en met 9 maart 2025 vond de achtste editie van de Nationale Week Zonder Vlees & Zuivel plaats. Vorige week schreef ik er al over: de jaarlijkse ‘Kickstart Magazine’ behorende bij deze week staat boordevol informatie en recepten. In principe bedoeld voor vlees- en zuivel-eters die bij wijze van uitdaging een weekje zonder willen proberen, dus mensen die nog niet zo ervaren zijn met het koken zonder vlees en zuivel. Maar ook voor de meer ervarenen onder ons is er wel het een en ander te halen.
B’eter Comfort bowl met of zonder quinoa
Van 3 tot en met 9 maart 2025 vond de achtste editie van de Nationale Week Zonder Vlees & Zuivel plaats. Het was uiteraard beter geweest als ik daar twee weken eerder over had bericht, dan had je als lezer de kans gehad om mee te doen. Sorry. Zo heb ik ook de Week van de Peulvrucht te laat ontdekt (10 tot 16 februari 2025). Ik blijf maar achter de feiten aan lopen. Aan de andere kant: in menig ‘boeddhistische’ keuken is het elke week van het jaar Week Zonder Vlees & Zuivel en tevens ook Week van de Peulvrucht, want die is, in al haar gedaanten – van sojamelk tot hummus en van tofu tot falafel – ideaal om de vlees en zuivel te vervangen.
B’eter Melanzane (alla Parmigiana): ovenschotel met aubergine
Misschien ben ik gewoon een vrek. Een gierigaard. Misschien kan ik zelf te goed koken. Misschien ben ik niet genoeg een fijnproever. Misschien ben ik te veel een fijnproever. Misschien ben ik ondankbaar. Lastig. Het punt is: ik vind het eten in de meeste Nederlandse restaurants gewoon niet goed genoeg voor de prijs die ik ervoor betaal.
B’eter Turkse pizza
In ons dorp hebben we weinig kleine middenstanders. Er is één supermarkt, één bakker, één groenteboer, één slager, één kaasboer. Lekker overzichtelijk, weinig keus. Maar nu hebben zich in een klein winkelpand waar vroeger een copyshop gevestigd was twee broers uit Irak gevestigd met een winkeltje met specialiteiten uit het Midden-Oosten. Ze verkopen verse groenten en fruit, broden, verse kruiden, en van alles en nog wat dat niet eerder in ons dorp te koop was.
B’eter kikkererwtennuggets
Afgelopen weekend bedacht ik pas laat dat ik brownies wilde bakken, te laat om nog kikkererwten in de week te zetten en te koken. Gelukkig heb ik voor dat soort momenten ook blikjes kikkererwten in huis. Dus ik gebruikte het vocht voor mijn brownies, maar bleef achter met de kikkererwten. Ik vond dit grappig: vroeger goot ik het vocht van kikkererwten weg door de gootsteen, als ongewenst restproduct, maar nu is het soms andersom: het vocht, tegenwoordig aquafaba genoemd (oftewel bonenwater of peulvruchtenwater) is nodig voor een recept, de kikkererwten blijven achter.
B’eter – overnacht geweekte havermout
Havermoutpap ben ik 22 jaar geleden gaan maken toen ik hoogzwanger was van onze dochter. Daarvoor aten we altijd boterhammen. Maar het ongeboren kind zat in de weg, mijn maag zat in de verdrukking en protesteerde tegen brood. Dus op een dag dacht ik, ik probeer het met havermoutpap. Ik had verwacht dat mijn man en zonen een smerig gezicht zouden trekken toen ze het zagen, maar niets was minder waar: ze keken juist jaloers naar mijn bordje pap. Dus vanaf die dag eet ons gezin havermoutpap voor het ontbijt, behalve op zondag.
B’eter Cucina povera – Italiaanse ‘arme keuken’ (2): minestrone
Een lezeres merkte vorige week op dat sommige ingrediënten van de ‘cucina povera’ allesbehalve goedkoop zijn, en dat is helemaal waar. De tijden zijn veranderd. Vroeger aten de rijken in Italië maar ook daarbuiten wild en gevogelte, en veel vlees. De armen daarentegen aten vooral pasta, polenta (van maismeel gemaakt), gnocchi (van aardappelen gemaakt), rijst, bonen en andere peulvruchten, met daarnaast wat ze in de moestuin, het bos of de zee aantroffen. Tegenwoordig lijkt het haast wel andersom: door de intensieve veehouderij en het hele amorele dierlijke productie- en consumptiesysteem waarbij mens en dier worden uitgebuit en de aarde wordt leeggeroofd, is vlees goedkoop geworden en voor iedere portemonnee bereikbaar.
B’eter Cucina povera – Italiaanse ‘arme keuken’ (1)
‘In de meeste westerse landen bestonden en bestaan er verschillende kookstijlen, die van de rijken, in Italië bekend als de cucina ricca, en die van de armen, cucina povera. Cucina povera is het voedsel dat de armen van Italië vroeger kookten, in verband met het beperkte aantal ingrediënten dat ze tot hun beschikking hadden. Voedsel op basis van granen zoals pasta, brood, polenta en gnocchi waren hoofdbestanddelen van cucina povera, net als rijst, waarbij bonen en peulvruchten de broodnodige eiwitten leverden, en groenten en fruit (al dan niet verzameld in het wild) basis-ingrediënten waren. Vlees verschijnt slechts af en toe in cucina povera – op het platteland waren de dieren te waardevol als melk- of eierleveranciers, en in de steden was vlees veel te duur.’
B’eter Vegan brownies: verbeterd recept
Een poosje geleden ving ik een gesprek op tussen een aantal Wageningse studentes. Eentje zei zoiets als: “Ik heb afgelopen weekend brownies gebakken, want ik ging hummus maken, en elke keer dat ik hummus maak gebruik ik het kookvocht van de kikkererwten om brownies te bakken”. Eer wie eer toekomt, dit had ik niet zelf verzonnen.
B’eter Galatopita: Griekse melktaart
Onze eetclub bestaat al ruim 15 jaar, en de meeste kinderen zijn het huis al uit, maar de eetclub bestaat nog steeds. Laatst werden we op een zondagmiddag uitgenodigd om bij één van ons moussaka te komen eten. Een ander bood aan een soepje te maken, ik bood dus aan om voor een toetje te zorgen. Moussaka is Grieks, dus ik ging zoeken naar een simpel vegan Grieks toetjesrecept, en kwam uit bij de Griekse melktaart. Het leek me een geschikt recept voor begin januari wanneer na de feestdagen iedereen let op suiker, koolhydraten en vet.
