• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Tiende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • André Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Eelco van der Meulen
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
  • Privacy

De koan als dwaaltekst – de weg terug

17 april 2019 door Hans van Dam

‘Een postmoderne tijd maakt een postmoderne benadering mogelijk.’ Vierde van acht inleidingen van Niet om door te komen! De Poortloze Poort.

Dwaalteksten zijn een soort koans, zei ik aan het begin van de derde inleiding, maar eigenlijk zijn koans een soort dwaalteksten.

Nou ja, koans zijn koans, en iedereen denkt er het zijne van, voor wat het waard is. Ik ook. Maar je kunt koans wel zien als dwaalteksten. Probeer het eens, wat heb je te verliezen?

Alles heb je te verliezen, en misschien is dat wel het beste wat je kan overkomen. Denk dus maar even met me mee, je bent hier nu toch.

 

TekSsten slaan je met Sstomheid

Van het raadsel naar de oplossing

Onder een dwaaltekst versta ik iedere tekst die ongeacht zijn vorm (woord, uitdrukking, spreuk, verhaal, dialoog, correspondentie, arti­kel…) getuigt van een radicaal niet-weten. In een dwaaltekst raak je de weg kwijt en dat is de weg. Hij stuurt je het bos in. Dat is thuiskomen.

Een koan is een bijzonder soort dwaaltekst, namelijk een overgelever­de raadseltekst over een (zen)boeddhistisch onderwerp.

Dwaalteksten slaan je met stomheid, waardoor je eventjes of voor lan­gere tijd of voorgoed niet meer weet wat je moet denken of zeggen. Daarom noem ik ze ook weleens tekSsten.

De ingebedde Sst verwijst naar de stilte van niet-weten. Ik doel op de figuurlijke stilte van een denken of spreken dat niet meer uit zijn woorden komt. Dat steeds weer aan zijn woorden ontkomt. En daar graag over denkt en spreekt.

De weg vooruit

Om te begrijpen wat tekSsten uniek maakt, moeten we nagaan hoe ze precies verschillen van normale, dat wil zeggen doelgerichte, verkla­rende, verhelderende teksten.

Een normale tekst gaat met gezwinde pas voorwaarts mars van de vraag naar het antwoord, van de paradox naar de logica, van het raad­sel naar de oplossing, van het onbekende naar het bekende, van de duisternis naar het licht. We worden er beter van, we boeken progres­sie.

De weg vooruit leidt van dubbelzinnigheid naar eenduidigheid, van onwetendheid naar kennis, van agnose naar gnosis, van het bijzonde­re naar het algemene, van twijfel naar zekerheid, van premissen naar conclusies, van aanvaarding naar idealisme, van relativisme naar ab­solutisme, van luchtigheid naar plechtigheid, van spelen naar menen.

De weg terug

Wie is hier eigenlijk de spookrijder?

Een tekSst gaat precies de andere kant op. Tegen de stroom in. Als een spookrijder. Niet per ongeluk, maar doelbewust – de dood of de gla­dio­len.

Een tekSst gaat terug naar af, naar het begin, naar het begin voor het begin, toen je het allemaal nog niet zo verdomd goed wist – toen je het nog helemaal niet wist.

Niet wie je was, niet wat je was, niet dat je was of dat je niet was. Niet dat je ergens was, niet dat je ergens heen moest of ergens weg moest, laat staan dat er een weg te gaan was. Weet je nog? Nee?

Dat haal je de koekoek, toen dacht je nog niet in dit soort termen. Daarom is het ook geen ‘goeie ouwe tijd’, toen dacht je nog niet in dat soort termen.

In eerste instantie staat de spirituele spookrijder doodsangsten uit. Daarna rijdt hij met steeds meer bravoure tegen de richting in.

Gaandeweg dringt de vraag zich op: wie is hier eigenlijk de spookrij­der? Waar moet iedereen zo nodig naartoe? En bovenal: hoe is het mogelijk dat mijn tegenliggers dwars door me heen rijden zonder me nog te raken?

Van spanning naar ontspanning

Een pleingeest zonder hokjesvrees

De weg naar niet-weten is de weg van de twijfel. De weg van de twijfel is de weg terug. Van het antwoord naar de vraag, van de logica naar de paradox, van de oplossing naar het raadsel, van het bekende naar het onbekende, van het licht naar de duisternis.

De weg terug leidt van eenduidigheid naar dubbelzinnigheid, van ken­nis naar onwetendheid, van gnosis naar agnose, van het algemene naar het bijzondere, van zekerheid naar twijfel, van conclusies naar premissen, van idealisme naar aanvaarding, van absolutisme naar re­lativisme, van plechtigheid naar luchtigheid, van menen naar spelen.

De weg terug gaat van aannemen naar onderzoeken, van spreken naar luisteren, van beweren naar voorleggen, van ja dan nee naar tja of tjee – en daar nog weer voorbij.

Niet omdat het zo hoort volgens een of ander denksysteem vol hardge­bakken waarheden en waarden, maar omdat het vanzelf gebeurt wan­neer een dergelijk systeem geheel ontbreekt.

De hokjesgeest met pleinvrees wordt een pleingeest zonder hokjes­vrees.

Weg is weg

Geestelijk kun je dan eventjes geen kant meer op – en dat is waar je heen moet.

De weg naar niet-weten is de weg van de twijfel, zei ik net, en de weg van de twijfel is de weg terug, maar ik bedoelde: was er een weg naar niet-weten dan was het een terugweg.

Was een tekSst een voertuig dan reed het achteruit, zowel in de ruimte als in de tijd, naar waar geen weg is om te gaan en geen tijd om te be­nutten, hoogstens om te verdrijven. Terug naar de niettijd toen je nog nietwist en nietdeed, toen je alleen nog maar kon brabbelen. Bij wijze van spreken.

Een tekSst is niet per se een beschrijving van niet-weten (niet-ge­loven, niet-grijpen, niet-hebben, niet-doen, niet-oordelen, niet-hech­ten…), maar wel per se een demonstratie ervan.

Een goede dwaaltekst, een goede koan, snijdt iedere denkweg af. Hij laat geen ruimte voor hardgebakken onderscheidingen, onuitgespro­ken aannames, fundamentalistische totaalverklaringen en andere frat­sen en strapatsen van het verstand.

Geestelijk kun je dan eventjes geen kant meer op, en dat is waar je heen moet. Ik bedoel, dat is waar je bent. Dat is waar je altijd al was. Of je het nou wilt weten of niet.

Geloof je dat?

 

Volgende week de vijfde inleiding: Het leven als koan – de wegdenkweg

Alle inleidende artikelen van de Poortloze Poort.

 

Niet om door te komen! de Poortloze Poort
Voorplat van het boek Niet om door te komen! De Poortloze Poort.

De Poortloze Poort in het Boeddhistisch Dagblad: alle links

 

De Poortloze Poort inkijken/kopen

Dit artikel maakt deel uit van  de serie Niet om door te komen! De Poortloze Poort. Illustraties: Lucienne van Dam. De Poortloze Poort als boek. Alle publicaties van Hans van Dam in het Boeddhistisch Dagblad.

 

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Hans van Dam Tags: agnose, de weg, grote twijfel, Hans van Dam, Inleidingen Poortloze Poort, koans, niet-weten, Wumenguan, zen

Lees ook:

  1. De Poortloze Poort nu als paperback
  2. De verkeerde zen van het zwijgend stralen
  3. Zen zonder masker of mantel
  4. Het leven als koan – de wegdenkweg

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Primaire Sidebar

Door:

Hans van Dam

Series, Boeken, Site, Blog, Hans, Contact. 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 25 januari 2021
    Online Dhammakaya-meditatie
  • 26 januari 2021
    Jataka (Huis ter Heide)
  • 26 januari 2021
    Online Dhammakaya-meditatie
  • 27 januari 2021
    Zen Spirit Doorgaande groep Meditatie Arnhem
  • 27 januari 2021
    Lezingenserie ONLINE: 'Reïncarnatie en karma’
  • bekijk de agenda

De werkplaats

De werkplaats.

Boeddhistische kunstenaars

Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
lees meer »

Pakhuis van Verlangen

In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

Verkiezingen 2021 – ‘Er is menselijke warmte nodig in de politiek’

Wouter ter Braake - 18 januari 2021

Ik lanceer een ander alternatief. Een brede bewustzijnsbeweging. Een beweging van kiezers die het geluk van alle mensen vooropstelt en als uitgangspunt neemt. Op basis van een bewustzijn dat boosheid transformeert in wijsheid. Een bewustzijn dat gefundeerd is in het besef van verbondenheid van al wat leeft. Een bewustzijn dat verschillen respecteert en met een warm hart en open mind openstaat voor dialoog.

De Lotussoetra – boeddhisme en politiek

Erik Hoogcarspel - 14 januari 2021

In de Lotussoetra worden de geboorte, de meditaties, het ontwaken het preken en de dood van de Boeddha beschreven als niet meer dan een show die hij opvoert. Het is een didactische methode. In feite is hij de eeuwige wetgever van het universum en daarom de inrichter van de ware politiek.

Het boeddhisme en religie

Erik Hoogcarspel - 12 januari 2021

Is het boeddhisme een religie, een levensweg of een filosofie? Als je deze vraag aan meerdere mensen stelt krijg je geheid verschillende antwoorden en voor elk antwoord valt wel iets te zeggen.

Tien jaar Boeddhistisch Dagblad

Joop Ha Hoek - 8 januari 2021

...

Jasper Schaaf – Marx’ diepe respect voor Aristoteles

gastauteur - 1 januari 2021

Jasper Schaaf: 'Aristoteles noemt het doel van het menselijk bestaan ‘geluk’. Klinkt dit te makkelijk? Is het vreemd? Speelt zo’n ver, groot en toch belangrijk doel echter ook geen belangrijke rol in de vroegere geschriften van Marx, waar hij nog meer dan later op de werken van Georg Hegel en Ludwig Feuerbach leunt?'

Meer onder 'pakhuis van verlangen'

Footer

Boeddhistisch Dagblad

Meest recente berichten

  • Dierenbelangenorganisaties – stop met het inzetten van honden en paarden bij conflictsituaties
  • Leven in Thailand: Nog meer beessies
  • Woordenboek niet-weten: de lege geest
  • Dick – vertrouwen 2 (niet)
  • Mijn geest ademt ruim en vrij

Reageren

We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

Over het BD

Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
Lees ons colofon.

Zie ook

  • Contact
  • Over ons
  • Columns
  • Reageren op de krantensite

Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

 

Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

 

loading Annuleren
Bericht niet verstuurd - controleer je e-mailadres!
E-mail-controle mislukt, probeer het opnieuw
Helaas, je blog kan geen berichten per e-mail delen.
Boeddhistisch Dagblad
Powered by  GDPR Cookie Compliance
Privacy en cookies

Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

Noodzakelijke cookies

Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

Bezoekersstatistieken

We gebruiken Google Analytics voor het bijhouden van bezoekerscijfers.

Dit helpt ons bij het verbeteren van de website; zo weten we wat wel en niet gebruikt of gelezen wordt.

Alle cookies staan uit in je browser. Zet cookies aan alsjeblieft, als je wil dat we je voorkeuren opslaan,

Privacy

Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens