Van september 2016 tot en met juni 2018 verscheen in deze krant de serie Niet om door te komen! De Poortloze Poort van Hans van Dam. Sindsdien hebben Lucienne en Hans hard gewerkt om er een mooi boek van te maken. Hans heeft alle teksten geredigeerd en acht inleidende artikelen geschreven die je nu ook in het Boeddhistisch Dagblad kunt lezen. Vandaag de eerste.
Raadsels om je het hoofd over te breken
De Poortloze Poort of Wumenguan is een verzameling van achtenveertig koans uit het begin van de dertiende eeuw, samengesteld en van commentaar en versjes voorzien door de Chinese chanmeester Wumen Huikai.
Koans zijn korte raadselteksten die de logica tarten. Je kunt ze lezen of erover nadenken of erop mediteren of je tanden erop stukbijten.
Je kunt je het hoofd erover breken en je zo, als het werkelijk tot hoofdbrekens komt, in één klap bevrijden van zowel de koans als van je hoofd. Van je antwoorden én van je vragen. Van je goedgelovigheid én van je ongelovigheid.
Chan (zen) heeft enkele duizenden canonieke koans opgeleverd, niemand weet precies hoeveel. Ze zijn terug te vinden in een stuk of tien overlappende collecties van tientallen tot honderden exemplaren.
De Poortloze Poort is met zijn achtenveertig koans een van de kleinere verzamelingen. Iets groter is de Linji Lu met zestig koans (en zestig preken). Een hele grote is de Shinji Shobogenzo van Dahui Zonggao* met driehonderd koans.
Wumenguan wordt afhankelijk van de landstaal, het transcriptiesysteem en persoonlijke voorkeur onder meer geschreven als Wu Men Guan, Wumen Guan, Wumen Kuan, Wumen Kwan, Mumon Kan en Mumonkan.
* In het boek heb ik de Shinji Shobogenzo van Dahui Zonggao abusievelijk toegeschreven aan Ehei Dogen, een vergissing die vaker gemaakt wordt doordat het hoofdwerk van Dogen, een collectie van 96 essays, ook Shobogenzo heet. Dit bij wijze van corrigendum.
Eén massa twijfel
De Wumenguan is samengesteld door de Chinese chanmeester Wumen Huikai (1183-1260), de vijftiende dharmahouder in de lijn van Linji (?-866). In Japan heet hij Mumon Ekai.
Tijdens zijn zentraining deed Wumen wel zes jaar over de koan die tot zijn grote doorbraak leidde: ‘Heeft een hond de boeddhanatuur?’ Het zou de eerste koan van de Wumenguan worden.
Als leraar trachtte Wumen net als zijn eigen leermeester Yuelin Shiguan (1143-1217) en Dahui Zonggao (1089-1163), de twaalfde dharmahouder in de lijn van Linji, zijn leerlingen zoveel mogelijk aan het twijfelen te brengen:
‘Voor intensieve zen hoef je niet bijzonder intelligent te zijn. Het gaat er slechts om het lichaam zelf tot één massa twijfel te laten worden en daar dag en nacht mee door te gaan.’
(Bron: Mumon Ekai goroku (‘Uitspraken van Wumen Huikai’) #26, geciteerd in De poortloze poort, Yamada Koun, 2010, pagina 316.)
Niet twijfelen aan woorden wordt in Rinzai, zoals de Japanners Linji en diens zenschool noemen, beschouwd als een ernstige ziekte. Vandaar het bekende zengezegde: ‘Geen twijfel, geen verlichting, kleine twijfel, kleine verlichting, grote twijfel, grote verlichting.’
Als niet twijfelen aan woorden werkelijk een ernstige ziekte is, dan is niet twijfelen aan de woorden ‘geen’, ‘twijfel’, ‘verlichting’, ‘klein’, ‘groot’, ‘ernstig’, ‘ziekte’ en ‘rinzai’ ook een ernstige ziekte. Dus daar sta je dan met je mooie zengezegde.
Volgende week de tweede inleiding: De verkeerde zen van het zwijgend stralen
Alle inleidende artikelen van de Poortloze Poort.
Voorplat van het boek Niet om door te komen! De Poortloze Poort.
Niet om door te komen! De Poortloze Poort is deel 2 van de Agnosereeks
Reacties, korte inhoudsopgave, acht inleidende artikelen, 48 koans en circa 500 dwaalteksten verdeeld over 49 hoofdstukken (‘poorten’), idioticon, lange inhoudsopgave, index van chanmeesters.
Niet om door te komen! De Poortloze Poort – de zenklassieker Wumenguan volgens Hans van Dam. Lachen en huilen om het raadsel van het leven. De essentie van zen in 48 oude koans en 480 nieuwe. Twijfelen als weg, nirwana als niet-weten.
De Poortloze Poort is een klassieke koanverzameling uit het begin van de 13e eeuw, samengesteld door zenmeester Wumen Huikai. Koans zijn raadselteksten die de logica tarten. Je kan ze lezen of erover nadenken of erop mediteren of je tanden erop stukbijten. Je kan je het hoofd erover breken en je zo, als het werkelijk tot hoofdbrekens komt, in één klap bevrijden van zowel de koans als van je hoofd. Van je antwoorden én van je vragen. Van je goedgelovigheid én van je ongelovigheid.
Hans van Dam heeft de 48 oude koans opnieuw vertaald en op een originele manier verduidelijkt middels 480 nieuwe koans. De toon is licht en luchtig, de taal eenvoudig en direct. Geen ellenlange beschouwingen maar een stortvloed van korte, prikkelende verhaaltjes en gesprekjes die je aan het denken zetten. Een eigentijdse benadering van tijdloze thema’s als illusie en werkelijkheid, wijsheid en dwaasheid, ego en zelf, lijden en geluk, vasthouden en loslaten, samsara en nirwana, de weg en het doel, meditatie, leegte, afhankelijk ontstaan, meesterschap, grote twijfel en grote verlichting.
Voor leken, bodhisattva’s en boeddha’s.
‘Een waterval van woorden waar je stil van wordt.’
‘Waanzennig!’
Niet om door te komen! De Poortloze Poort is nu te koop bij de meeste online boekenwinkels in Nederland en België.
De Poortloze Poort bekijken/kopen
De Poortloze Poort in het Boeddhistisch Dagblad
Categorieën: Hans van Dam
We hebben een gratis mailinglijst.
Abonneer je op onze ochtend- of avondeditie
