Er is een oud resultaat van neurologisch onderzoek dat pas nu aanvaard wordt omdat het zeer verontrustend is, het stelt namelijk dat we helemaal niets beslissen op basis van onze ratio. Het haalt daarmee ook ons idee van een eigen vrije wil compleet onderuit.
In onze samenleving vindt ook een splitsing plaats. De boze en verontwaardigde reacties van de ‘verliezers’ worden als niet bij ons behorend afgesplitst, zodat er niet meer mee omgegaan hoeft te worden. De kansarme ander voor wie het luxueuze leven niet haalbaar is, wordt een figuur waar we niet meer mee willen vertoeven.
Waar hoogleraar Evan Thompson kritiek op heeft, is het boeddhistisch modernisme. Deze vorm van boeddhisme profileert zich volgens hem als de wezenlijke en originele kern van het boeddhisme. Het ontstond in het 19de eeuwse Azië en reageerde op het Europese kolonialisme en op de vermeende superioriteit van Europa en het christendom. De westerse wetenschap had een enorm prestige in Azië. Het christendom liftte mee en zou het beste overeenkomen met die wetenschap. De boeddhistische hervormers keerden dit om en stelden dat juist het boeddhisme bij uitstek het best overeenkomt met wetenschap, omdat dit het bestaan van een schepper God en het bestaan van een eeuwige ziel ontkent. Zij kleineerden echter de rol van ritueel en devotie in het etnisch boeddhisme, die bijgeloof waren in de ogen van de 19de eeuwse Europeanen.
Oplettendheid op de zintuigpoorten leidt tot het begrip dat vooringenomen voorkeur en afkeer ontevredenheid tot gevolg heeft wegens de geconstateerde discrepantie met de werkelijkheid: het niet kunnen bevredigen van de wensen. Hierdoor ontstaat terughoudendheid (bij voldoende rijping van voorwaardelijke inzichten) ten opzichte van de eigen geconditioneerde en geïnternaliseerde persoonlijke voorkeuren. Dit is het zien van de oorzaak van lijden: de eigen hunkering naar bevrediging van de zintuigelijke behoeften.
Een prikkelende zoektocht van neurobiologie tot parapsychologie. Boekbespreking door Erik Hoogcarspel.
Maar noch het boeddhisme, noch de neurowetenschap heeft een definitief antwoord op hoe precies bewustzijn zich tot de hersenen verhoudt.
Hoewel zij klinisch dood worden verklaard, tonen de organen van deze overledenen dagen of weken geen teken van bederf.
Wat bewustzijn is? Volgens de meeste hersenwetenschappers gewoon een hersenproces. Jacob Jolij, cognitief neurowetenschapper, gelooft niet meer in deze opvatting na een ingrijpende periode in zijn leven. Hij is ervan overtuigd dat bewustzijn meer is dan dat. Maar wat dan?
Zogenaamde Vipassanaleraren die niet consequent de leerlingen leiden naar een confrontatie met hun eigen terneergeslagenheid; angsten; walging en geïsoleerdheid, zullen niet in staat zijn om de leerlingen naar de uiteindelijke bevrijding te brengen. Vipassana is een meditatievorm voor mensen die de confrontatie aandurven met de grilligheid en oncontroleerbaarheid van het eigen lichaam en de geest zonder in te grijpen.
Het boek van psycholoog Bruce Hood toont op grond van decennialang neurowetenschappelijk en aanverwant wetenschappelijk onderzoek aan dat het zelf ontstaat door ervaringen met de omgeving waarin het functioneert en door de invloed van andere zelven (beter: zelf-illusies) in deze omgeving. Hij concludeert: ‘Je bestaat slechts als een patroon dat ontstaat uit alle andere dingen in je leven die je vormen.’ Dit betekent echter niet dat iemand helemaal niet bestaat, stelt de psycholoog ons gerust.
