• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Twaalfde jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Ramo de Boer
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Boeddhisme » Taigu – Hoe menselijk is de bodhisattva?

Taigu – Hoe menselijk is de bodhisattva?

27 maart 2023 door Taigu

“Toe, “ Taigu, “doe het maar.”
Een innerlijke stem spreekt. Wiens stem is het?
Is het die van Amida of die van Shariputra?
Geen mens die het weet.

Taigu aarzelt. “Nee, nee. Nog niet. Of toch wel?”

Het is altijd moeilijk wanneer de woorden zich vormen en het schrijven zich aankondigt via signalen, alsof men zijn behoefte moet doen. Ze blijven komen, de woorden, de signalen, ook ‘s nachts, dwars door een slaapmiddel heen. In een roes doet hij even het licht aan, noteert wat brokstukken en gaat snel weer onder zeil. Hij kan de stemmen niet weerstaan. Uiteindelijk moet hij schrijven.

Welaan dan.

“Nadat Avalokitesvara de stroom van prajna-paramita was binnen gegaan, werd de bodhisattva bewogen de vijf skandha’s te zien en te zien dat zij zonder eigen bestaan waren.

“Hier, Shariputra, is vorm leegte, leegte vorm; vorm is niet te scheiden van leegte, leegte is niet te scheiden van vorm; al wat vorm heeft, is leegte; al wat leegte is, heeft vorm,” aldus de Hartsutra in de reciteerversie van Taigu’s sangha, de versie die hem het meest aan het hart gaat.

Leeg betekent zonder eigen bestaan.  Maar wat betekent leegte? Wie heeft het bijvoeglijk naamwoord  ‘sunya’ (leeg) vervangen door het zelfstandig naamwoord ‘sunyata’ (leegte)? Er zijn mensen die voorstellen voor leeg te lezen: open.

Vorm is open, klinkt acceptabel. Maar is vorm dan niet te ook te scheiden van openheid, openheid niet te scheiden van vorm? Van open naar openheid – het  klinkt niet alsof het zo in orde is.

Om nog maar te zwijgen van de zinsnede “al wat vorm heeft, is leegte; al wat leegte is, heeft vorm.” Generaties hebben de tanden stukgebeten op de interpretatie hiervan. De meest eenvoudige oplossing is dat “al wat leegte heeft, is vorm” niet meer dan een herhaling is van het voorafgaande “al wat vorm heeft, is leegte.” Leegte is zelf een leeg begrip; leegte is zonder eigen bestaan. Iedereen die zich een voorstelling probeert te maken van een of de leegte, trapt in de val van een onvolmaakte vertaling. Leeg past bij de beoefening, welke vorm deze ook aanneemt; leegte verwordt algauw tot een filosofie, om precies te zijn, tot een ontologie.

De Hartsutra zou het lied kunnen zijn van Heraclitus, de presocratische filosoof die onder meer de permanente verandering beleed. De Hartsutra is het lied van de permanente verandering. Het is ook een zoekplaatje, een doolhof is misschien een beter woord. Er zijn binnen Mahayana tal van moeilijk met elkaar te verenigen, zo niet innerlijk tegenstrijdige denkbeelden over leegte, bijvoorbeeld over leegte als domein van de ware voorstelling van het Ware Zelf. Je kunt noch Mahayana, noch de Hartsutra in een vaststaande definitie bulldozeren. Beide moeten in een proces van een voortdurend zoeken met een open einde om je heen groeien, totdat je via verschillende geitenpaadjes je eigen wegen weet te vinden in het woud van het open einde.

De Hartsutra anticipeert op de werking van ons belichaamde voorstellingsvermogen. De sutra brengt de intuïtie van zo’n voorstellingsvermogen tot uitdrukking, waarvan de (lege) bouwstenen bestaan uit vorm (ruimtelijke extensie, vlees-en-bloed), sensaties, gedachten, drijfveren en gewaarzijn, met hun bijbehorende waarnemingsorganen. Dit voorstellingsvermogen wil de schijnbare werkelijkheid ontleden in factoren en vatten in begrippen. Enerzijds kunnen levende wezens niet zonder, willen ze de wereld kunnen navigeren. Anderzijds toont de bodhisattva Avalokitesvara een weg van de wijsheid voorbij alle onvermijdelijke conventionele wijsheden (prajna-paramita).

De bodhisattva verstaat volgens de sutra de kunst  om, gesteund door prajna-paramita, zonder verduistering van geest, in de staat van niet-bereiken te verblijven. Dusdoende overwint Avalokitesvara alle vrees en onjuiste opvattingen en ontwaakt zij vreemd genoeg volledig “tot volkomen verlichting”. Dit is precies de stap die bodhisattva’s geacht worden uit te stellen totdat zij alle lijdende levende wezens het pad van de bevrijding op gecoached hebben.

Alle producten van ons voorstellingsvermogen onthult de bodhisattva in het voorbijgaan als lege begrippen en dito conventionele wijsheden. In de leegte van de wijsheid voorbij alle wijsheid hebben “oog, oor, neus, tong, lichaam en denkorgaan” geen eigen bestaan. Hetzelfde geldt voor lijden, oorzaak, opheffing, weg, inzicht, bereiken en niet-bereiken.

Ongecorrigeerd door het voorbeeld van de bodhisattva leidt ons voorstellingsvermogen licht tot zelfbedrog. Het enige antwoord dat Taigu kent op de vraag wat het positieve correlaat is van dit te overwinnen voorstellingsvermogen, ontleent hij aan zijn vriend en metgezel Hisamatsu. De Japanse zenleraar en filosoof sprak in dit verband over de spontane zelfrealisatie van het vormloze zelf. Met zoveel woorden bracht hij de geritualiseerde orakeltaal van Taigu’s geliefde Hartsutra terug tot de taal van de tweede helft van de twintigste eeuw, zoals Hisamatsu wel meer zenbeoefening vereenvoudigde.

Pijnlijk bewust van zijn gebreken acht Taigu zich onbekwaam tot het leraar- of bodhisattvaschap. Anderzijds realiseert hij zich dat beide begrippen zonder eigen bestaan zijn. Is ontzag voor leraren niet ongepast, omdat wij allen elkaars leraren zijn? Met deze vraag heeft Taigu menig leraar in verwarring achtergelaten. Belangrijker echter dan gecreëerde uiterlijke vormen is wie zich aangeraakt weet door het vormloze zelf.

Blijft over de vraag hoe menselijk de bodhisattva uit de Hartsutra is. De exegese en de interpretatie stellen ons voor het dilemma welke rol moeilijke teksten van duizend of meer jaar oud hebben te spelen in de transmissie van inzicht of niet-inzicht. Als (zie Hisamatsu) vereenvoudiging mogelijk, ja noodzakelijk is om ontwaken en bevrijden te ontsluiten voor nieuwe generaties, staan de literaire verbeelding van de sutra en het voorbeeld van de bodhisattva dan niet in tussen de beoefening en de levende wezens van nu? Zijn beide (sutra en bodhisattva) noodzakelijke ingrediënten voor de spontane zelfrealisatie van het vormloze zelf bij de millenials en Gen Z? Is eigentijds boeddhisme in staat tot een “bijbel in gewone taal”?

Het zijn deze overwegingen die Taigu tot terughoudendheid brengen wanneer een innerlijke stem hem beweegt tot schrijven over de Hartsutra.

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Boeddhisme, Columns, Jules Prast Tags: Amida, avalokitesvara, bodhisattva, Hartsutra, Heraclitus, Hisamatsu, leegte, Sariputta, vorm

Lees ook:

  1. Boeddhisme in brokken
  2. Niksnatuur en de leegteverdwazing
  3. Taigu – geloven in boeddhisme
  4. Edel – Genade

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Lees Interacties

Reacties

  1. Piet Nusteleijn zegt

    28 maart 2023 om 09:53

    Taigu, met grote betrokkenheid en liefde schreef je dit stuk over de leegte en de stilte. Je bent stil gebleven;
    de innerlijke stem van “je”.

Primaire Sidebar

Door:

Taigu

Taigu (1961) is historicus, auteur en zenboeddhist met een zwak voor de nembutsu. Hij laat zijn geest vrijmoedig dwalen over het boeddhisme en de wereld. Evenals bij de Japanse zendichter Ryokan Taigu staat zijn dharmanaam voor ‘grote dwaas’. 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

23 mrt
Zen Meditatie Introductie
23 mrt 23
30 mei
Vipassana meditatie Rotterdam
30 mei 23
Rotterdam
31 mei
Ontspanningsmeditatie Rotterdam (vipassana)
31 mei 23
01 jun
Rotterdam - geleide meditatie (vipassana meditatie)
1 jun 23
03 jun
Zen in Twente ochtend met Doin Sensei op 3 juni
3 jun 23
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Hein Thijssen – ‘God was gewoon een implantaat’

    Joop Ha Hoek - 29 mei 2023

    ‘Wanneer precies weet ik niet meer, maar op een bepaald punt in mijn leven brak mijn kritische geest open. Ik kan me ook niet meer herinneren hoe en op grond waarvan, maar er brak een periode aan waarbij ik me serieus begon af te vragen: hoe kom ik aan het begrip god’? God zat in mijn hoofd als een vage, vormloze massa. Ik moest toen heel nuchter vaststellen dat het begrip ´god´ geen weten was, geen ervaring, maar mij door mensen in  mijn omgeving was aangepraat, in mijn geest was geplant. God was gewoon een implantaat.´

    Waarover praten we als we het over identiteit hebben?

    Kees Moerbeek - 28 mei 2023

    Zolang de identiteitsstrijd werd gevoerd uit naam van gemarginaliseerde of als minderwaardig beschouwde minderheidsgroepen, stond deze op het programma van links. Zodra de referentiegroep echter een meerderheid werd, of een groep die zichzelf superieur opstelde naar andere groepen, werd het bestempeld als een rechts of extreemrechts geluid.

    Daoïsme, de mystieke traditie, een bloemlezing

    Erik Hoogcarspel - 27 mei 2023

    Jan de Meyer (1961) is sinoloog en vertaler. Hij doet al 40 jaar onderzoek naar het daoïsme en hij heeft een nieuwe bloemlezing geschreven van de belangrijkste teksten van het daoïsme. De meeste lezers zijn al bekend met twee beroemde teksten uit deze Chinese traditie: de Laozi en de Zuangzi. Beide teksten zijn al verschillende malen in het Nederlands vertaald, onder andere door de bekende sinoloog Kristoffer Schipperṣ.

    ‘Meebewegen met wat er is’

    gastauteur - 15 mei 2023

    Als het gaat om dak- en thuisloze mensen wordt er door de maatschappij merendeels nog vanuit 'schuld en eigen verantwoordelijkheid' gedacht. Men heeft vaak het verkeerde idee dat iedere persoon in Nederland eigen verantwoorde keuzes maakt en dus verantwoordelijk is voor diens eigen lijden. Of men denkt dat het heel makkelijk is om een uitkering aan te vragen. De gewone burger weet niet hoe het is voor iemand die in een totaal andere realiteit zit.’

    Ras – nutteloze, kwaadaardige onzin

    Kees Moerbeek - 14 mei 2023

    Angela Saini heeft voor haar boek Superieur: de terugkeer van de rassentheorie zo’n beetje alle literatuur over rassenwetenschap doorgespit, schrijft ze. Veel genetici menen dat als genetica bewijst dat er nauwelijks reden is om rassenonderscheid te maken, het dus snel afgelopen zal zijn met racisme. Was het maar waar. Racisme is juist een sociale constructie met een enorme invloed, constateert ze.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Het paradijs is de kosmische grap
    • Over de Lotus-soetra (23): De parabel van de man die naar water graaft
    • Hein Thijssen – ‘God was gewoon een implantaat’
    • haiku
    • Tussen veranderlijk en onveranderlijk vind je de deur naar non-dualiteit

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

     

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

     

    Privacy en cookies

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

    Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

    Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

    Noodzakelijke cookies

    Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

    If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

    Privacy

    Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens