Bij mensen met een stoornis uit het autistisch spectrum, werken de hersenen te goed, tenminste volgens de Intense Wereld Theorie. De hersenen bij mensen met een vorm van autisme zouden te veel doen in plaats van te weinig.
Volgens de filosoof Henri Bergson (1859-1941) zijn mensen in theorie in staat om alles te onthouden wat ze meemaken en alles waar te nemen, voor zover de zintuigen dit toelaten, wat er om hun heen gebeurt. Als je dit idee tot je door laat dringen, dan snap je dat dit tot een enorme overbelasting van de hersenen zou leiden. In de literatuur zijn wel voorbeelden bekend van mensen die op een deelgebied alles kunnen onthouden. Zo zou oud-wereldkampioen dammen Ton Sijbrands alle WK-partijen na 1945 uit zijn hoofd hebben gekend. In 2002 speelde hij blind 22 partijen simultaan, waarvan hij er 17 won en de rest was remise. Na een toernooi was hij dagen uitgeteld
Als we alles zouden onthouden en alle zintuigprikkels zonder selectie binnen zouden komen, dan zouden we ten onder gaan aan niet relevante informatie. Sprakeloos en verbijsterd zou ons leven tot stilstand komen. Misschien zouden we ons vrijwillig willen blinddoeken, een prikkelarme kamer invluchten, alle geluid vermijden en ieder gezelschap ontlopen.
Door de overbelasting zouden we mogelijk panisch worden, woedend over zoveel prikkels, angstig voor de doordringende blik of stem van anderen.
We zouden rust, overzicht en voorspelbaarheid willen zoeken, desnoods in een zich al maar repeterende activiteit. Zoals een klasgenoot op de lagere school die na schooltijd naar de treinen op het station ging kijken en in zijn agenda noteerde of de treinen op tijd aankwamen en vertrokken, totdat het etenstijd was en hij thuis moest zijn.
Mensen denken graag dat de mens een logisch denkend wezen is, maar we vermoeden dat we geloof georiënteerde wezens zijn. Ons geloof werkt als een soort filter, ter voorkoming van overbelasting. Juist doordat we ons instellen op wat te verwachten is, kunnen we de hoeveelheid prikkels binnen de perken houden. Hersenen zijn er ook helemaal niet voor om alle aanwezige informatie in overweging te nemen en vervolgens logisch, rationeel denkend een beslissing te nemen over wat ons te doen valt. Hersenen hebben we om te overleven en dat is een ander perspectief. Goed omgaan met de beschikbare energie is een belangrijke functie van de hersenen. En om die reden moet het voorspellingen doen.
Een belangrijk deel van het energiegebruik van de mens komt door de hersenen. Het is daarom belangrijk dat de hersenen zuinig met de energie omgaan. Om dat te bereiken is het belangrijk om zintuiglijke prikkels te selecteren en indien mogelijk grote onaangename verrassingen te voorkomen. Als voorbeeld, het is energie-technisch verstandig om een gevecht met een sterkere tegenstander te voorkomen en daarvoor moet je hypotheses opstellen en voorspellingen doen. Je laten verrassen en vervolgens vol in gevecht moeten gaan, vreet energie. Minder energie ben je kwijt als je kan voorspellen hoe je narigheid voorkomt en confrontaties vermijdt. Dat kost ook energie, maar veel minder. Om te voorspellen maken we gebruik van eerder opgedane ervaringen. Onze interpretaties van die ervaringen vormen de basis van ons geloof.
Tijdens ons leven doen we ervaringen op en op basis daarvan ontwerpen we een versie, onze versie, van de wereld. Deze versie van de wereld projecteren we om ons heen. Zo creëren we onze persoonlijke bubbel, in een vermoedde wereld.
Stel we lopen voor de eerste keer een gebouw binnen. Het grootste deel van wat je om je heen ziet in dit gebouw is gebaseerd op een beslissing van de hersenen, op basis van eerdere ervaringen. De hersenen maken een bubbel waarin je leeft en daar maak je gebruik van.
Door een bubbel om je heen te creëren, zorg je ervoor dat de wereld minder intens overkomt. Je hoeft niet ieder detail steeds te bestuderen, er ontstaat herkenning en je kan reageren met automatismen. Mensen met een stoornis uit het Autistisch Spectrum zouden dit te weinig doen, met als gevolg dat ze kunnen worden overweldigd door prikkels. Wat ze beleven is te intens en daarom willen ze zich terugtrekken. Deze theorie, want dat is het, wordt ‘de intense wereld theorie’ genoemd. Mensen met een stoornis uit het Autistisch Spectrum nemen de dingen meer waar zoals deze feitelijk zijn. Dit veroorzaakt overprikkeling, met daaraan gekoppeld angst en woede.
Het zou zelfs zo kunnen zijn dat mensen bij het ouder worden minder hun focus hebben op hun zintuiglijke waarnemingen. We gebruiken concepten om een model van de wereld te maken. We maken verhalen en in die verhalen leven we. Bij het ouder worden gaan we steeds meer uit van onze verhalen. Hierdoor is het niet meer zo belangrijk op alle details te letten. Dat verhaal hoeft natuurlijk niet de juiste te zijn, het is gebaseerd op een interpretatie uit het verleden. Het kan heel goed zijn dat taal de mens vervreemd van zijn persoonlijke ervaring. Opgroeien is dan van jezelf afgroeien en steeds meer in een verhaal terecht komen. En dat verhaal is niet de realiteit.
Rob van Boven (1951) is psycholoog en geregistreerd psychotherapeut. Hij was consultant voor verschillende organisaties (drugs en verslaving counseling, vaardigheden workshops) en werkte vijftien jaar als een behandelingscoördinator in een psychiatrische instelling. Bij Rob van Boven wordt het geloof van de overlever bewust gemaakt en een juiste plaats gegeven. Het doel is om los te komen van de dwang van het geloof en bewustzijn te ontwikkelen naast deze denk- en voelpatronen. Hoe meer je van het geloof van de overlever bevrijd bent, zonder het te bestrijden, maar door het de juiste plek te geven, hoe vrijer je kan leven.
Luuk Mur ( 1952) is psycholoog en heeft een drietal boeken geschreven over de door hemzelf ontwikkelde hulpverleningsmethode communitysupport. Hij is lid van de Dzogchen Community Nederland. Dzogchen is een vorm van Tibetaans boeddhisme waarbij veel belang wordt gehecht aan de ontwikkeling van individueel bewustzijn. Bij deze traditie streeft men naar non-dualiteit van het bewustzijn. Mensen zijn zich niet alleen bewust ( je weet dat je dit leest), maar je kunt je ook bewust zijn van dit eerste bewustzijn. Dit meta-bewustzijn wordt ‘gewaarzijn’ genoemd.
robq zegt
Een zeer goede manier om onnodige prikkels zonder moeite uit te schakelen is het doorzien van de werking van het Ego. Eenmaal ontmaskert valt het Ego niet weg maar valt wel uit zijn tiran-functie. En dan verdwijnen prikkels, storende herinneringen en zelfs trauma’s worden wel niet vergeten maar verdwijnen in een mentale archiefdoos waar ze nog weinig te zeggen hebben. En nog zoveel meer. Gevoelens bijvoorbeeld blijven gelukkig wel maar vanaf nu wel zonder stokebrand te spelen. Ze zijn er, ze werken zoals gewenst maar stoppen met het hele systeem geregeld op een rollercoaster te jagen. Als het tiran-ego niet meer de baas is maar eerder het kleine, innige ‘zelfje’ wordt het zoveel simpeler, vrijere en mooier. In het boeddhisme wordt het Ego vaak naar het schavot gesleept. Dat is overdreven en dat heeft mijn systeempje met pijn ondervonden. De evolutie heeft lang geslepen aan het Ego en doet zoiets niet voor niets. Het ego, vanaf nu met kleine letter, kan een nuttige assistent en een goede vriend zijn die je te hulp komt als het nodig is. Een voorbeeld: als je erg ziek valt kan je maar beter je ego als medestrijder hebben die alle aandacht tijdens de ziekte naar zich trekt in functie van je herstel. Dat kan soms vervelend zijn voor anderen en zelfs voor jezelf maar in die gevaarlijke situatie is het goed alle energie via het ego naar je genezing te kanaliseren. Daarom praten patiënten vaak zoveel over hun ziekte. Hun ego is immers in volle actie.
Het ‘onttronen’ van het Ego is niet gemakkelijk maar voor sommige mensen ook niet zo moeilijk. Meditatie helpt zeker om te beseffen dat jijzelf en je ‘eigenheid’, visies, concepten en veel meer veel minder belangrijk zijn dan je vroeger dacht. Maar in mijn geval kwam pas de doorbraak toen het opeens doorzag dat mijn Ego wel de grote baas speelde maar dat helemaal niet hoefde. Mijn voornaamste bronnen waren boeken van mystici maar ook neurowetenschappers en neurofilosofen. Die mystici, wetenschappers en filosofen kwamen trouwens heel vaak op hetzelfde inzicht uit. Maar sommigen ervan konden het systeem en de waarom beter verklaren. Een mystica die zich vroeger van haar Ego en later van haar Zelf had verlost beschreef duidelijk de weg en hoe zij die bewandelde met ook de donkere momenten. Er zijn weinigen die zover komen om zowel Ego en ook Zelf achter zich te laten. Een neurofilosoof beschreef de werking en de waarom van het onderliggende Ego mechanisme en toen kwam in een flits het inzicht: “Jij daar Ego, kom nu van je troon af en stop met je schrikbewind”. Wat ook snel gebeurde. Het vraagt daarna wel nog tijd om in deze gewijzigde situatie te leren zijn maar dat vraagt wat tijd en inspanning zonder dat het echt moeilijk wordt. Ondertussen wel blijven mediteren aub.
Voorheen zijn er wel heel wat andere boeken bestudeerd. Maar de twee bovenvermelde openden wijd de deuren van het inzicht. Als de hoofdredacteur het toelaat deze te vermelden dan komen die titels in addendum.