• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Twaalfde jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Ramo de Boer
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Achtergronden » ‘Mijn sociale betrokkenheid zit in het bouwen en onderhouden van gemeenschap’

‘Mijn sociale betrokkenheid zit in het bouwen en onderhouden van gemeenschap’

15 augustus 2023 door Hans Gijsen

In gesprek met Bart van Melik – door Hans Gijsen.

Ik tref Bart online. Hij is in New York, ik ben in Rotterdam. We hebben gemeenschappelijke roots in het Limburgse, de gemeente Horst. Bart is herstellende na een levensbedreigend hartprobleem waarvoor hij in het ziekenhuis belandde. Hij oogt nog wat broos.

Bart werkt sinds 2009 vanuit vipassana en Insight Dialogue met verschillende doelgroepen, o.a. jongeren, oorlogsveteranen met PTSS en mensen uit het bedrijfsleven. Hij kwam in 2003 in aanraking met vipassana en hij beschouwt Joseph Goldstein, Carol Wilson en Gregory Kramer als zijn spirituele coaches op het pad van de Dhamma. In Nederland is hij actief betrokken bij VipassanaNu en het boeddhistische online platform 30NOW.nl. Bart is met 47 jaar een van de jongste leraren in Nederland.

Vipassana en theravada-boeddhisme

Als ik Bart vraag of hij vipassana-beoefenaar is, antwoordt hij volmondig ‘absoluut ‘. Is hij dan ook theravadaboeddhist? Daar moet hij wat langer over nadenken, en hij antwoordt dan ‘Ik voel me er wel helemaal in thuis. Ik heb er ook geen problemen mee om er ‘ja’ tegen te zeggen.’ Hij benadert het vooral vanuit de praktijk in de VS en zijn aandeel daarin. In de VS is er vooral sprake van mensen die zich bekeerd hebben tot het boeddhisme. Zelf komt hij uit een katholiek nest in Limburg. Bart ziet zichzelf meer als een beoefenaar, waarbij het label ‘boeddhist’ niet zozeer op hem geplakt hoeft te worden. Voor hem is ’theravada’ een breed begrip en erg afhankelijk van de setting. Een Cambodjaanse tempel in The Bronx voelt veel meer met bepaalde roots in het theravada dan een groep veelal blanke mediterenden in een meditatiecentrum in Manhattan.

Sociale betrokkenheid

Bart ziet zijn sociale betrokkenheid als een kleine rol spelen bij het samenkomen van mensen die veel lijden ervaren zoals oorlogsveteranen, kinderen die geschorst zijn op scholen of kinderen in begeleid wonen-situaties. ‘Niet zozeer om eventjes mindfulness te komen brengen, maar ik probeer veel meer mijn vaardigheid te gebruiken om een sfeer van gemeenschap te creëren.’ Bart heeft ook projecten gedaan in een hospice met verpleegkundigen en artsen in opleiding. Met het hospice is de afspraak gemaakt om er alleen maar ’te zijn’ en niet zozeer ‘wij komen eventjes naar jullie toe’ als een soort mindfulness ‘priesters’. In eerste instantie is er luisteren naar de behoeftes van de gemeenschap zelf. ‘Als er groentes schoongemaakt moeten worden, dan is dat het.’ En dan eventueel kijken of mindfulness en reflecties steun kunnen bieden. ‘Mijn sociale betrokkenheid zit in het bouwen en onderhouden van gemeenschap.’

Van bevlogenheid naar…

Bart werd door Joseph gestimuleerd om met jongeren te gaan werken. Bij het werken met jongeren in de gevangenis had Bart in het begin de gedachte ‘Ik hoop dat het hun net zoveel gaat brengen als mij.’ Hij doet dat werk al 14 jaar en hij kwam erachter dat het zo niet werkt. Het heeft zijn visie op hoe mindfulness gebruikt kan worden totaal doen veranderen. Bart verwijst naar het boek van U Tejaniya ‘Awareness Alone is Not Enough’. Mindfulness in een bepaald vacuüm cultiveren kan wellicht wel leiden tot mooie ervaringen, maar als daarbij de richting en de inbedding in een gemeenschap niet tot stand komen dan heeft het volgens Bart niet zoveel nut. ‘Het wordt dan voor heel veel mensen niet op een gestructureerde manier geïntegreerd in hun leven.’

…iets minder naïef en idealistisch

Bart is gaandeweg meer open gaan staan voor de diversiteit hoe mindfulness voor mensen kan werken. Zo had hij in het begin als leraar een idee over de les en stiekem ook hoop hoe het zou kunnen resoneren bij de anderen. Die hoop loslaten is voor Bart heel bevrijdend. Zo is hij de jongeren in de gevangenis heel dankbaar voor hun eerlijke feedback. ‘Realistisch dat mindfulness geen wondermiddel is.’

Vipassana en gemeenschap

Het besef dat andere mensen en andere gemeenschappen actief zijn in de Dhamma stimuleert Bart in zijn eigen beoefening. Hij begeleidt iedere zondag een online groep van ongeveer 125 mensen in New York. Daar voelt hij zich verantwoordelijk voor. Het zijn bijna altijd dezelfde mensen. Het lukt hem dan beter om vanuit de eigen ervaring te spreken dan over ervaring in het algemeen. ‘De sociale betrokkenheid in de rol van leraar betekent ook verantwoordelijkheid. Die verantwoordelijkheid manifesteert zich soms in angst – O God, ik moet alweer een talk maken – van het lijden dat je zelf doormaakt naar het zien van dukkha in een groter perspectief.’ Daardoor wordt het eigen lijden voor Bart draaglijker.

Hokjes

Is die sociale betrokkenheid en de tijdsbesteding nou bevorderlijk of juist remmend voor de Dhamma? Bart gelooft niet zo in hokjes, waarbij je meer waarde hecht aan bijvoorbeeld retraites. ‘Ik vind mijn aandacht in het dagelijks leven net zo belangrijk als in een retraite. Ik zie het niet meer als een ‘of’ maar als een ‘en’.’ Soms had Bart meer tijd om te beoefenen. Nu hij vader is kan hij niet meer zo lang op retraites. Hij plant nu 2 of 3 losse weken per jaar.

Doelgroepen

Bart is verantwoordelijk voor het Community Meditation Center in New York. Daar hebben ze een visie afgesproken waarbij drie kernwaarden van belang zijn: diversiteit, inclusiviteit en rechtvaardigheid. Rechtvaardigheid in de zin van erkenning van de diversiteit en daar iets mee doen vanuit een open houding hoe ‘anders’ de ander kan zijn. ‘Vanuit deze kernwaarden stem je je af op de specifieke behoeftes van een persoon of personen die misschien wel wil aansluiten bij het geheel maar geen onderdeel is van de dominante cultuur.’ Anders krijg je volgens Bart geen diversiteit. In de retraites die Bart meegemaakt heeft in Nederland en de VS ziet hij vooral witte mensen, hoger opgeleid, vrouw. Dat geldt ook voor de begeleiders. Voor Bart is dat onlosmakelijk gekoppeld aan een positie van macht. ‘Als je je als deelnemer nooit gerepresenteerd ziet door leraren of de gemeenschap, dat doet wat met je. Ik zou daar zelf van schrikken, en er niet aan meedoen.’

Top down of…

Het is volgens Bart de uitdaging van vipassana-gemeenschappen om niet op een top down manier aan de slag te gaan. Een heel mooie eerste observatie kan zijn: hoe gaan we meer mensen van kleur benaderen? Maar het dient anders benaderd te worden. ‘Ga eerst eens na hoe de meditatie in Nederland is gekomen. Wie heeft hier alle macht? Hoe zien de groepen er eigenlijk uit?’ Dan kom je er volgens Bart achter hoe complex het is. Bart ziet zijn eigen positie als een van macht met een sociale locatie met heel veel privileges. Dat inzien en etaleren kan helpen om open te staan voor anderen.

…interactie met de ander?

De leringen van de Boeddha kunnen volgens Bart te beperkt benaderd worden door alleen maar het cultiveren van de geest. De leringen zijn veel breder. ‘ Je gaat meer van je eigen patronen zien door mindfulness op het kussen af te wisselen met mindfulness in sociaal-maatschappelijke contexten. Naast inzicht in die patronen geeft het ook richting waar je je betrokken bij voelt.’ De cirkel is dan weer rond door te kijken wat er leeft bij de verschillende doelgroepen. Voor Bart is dat vanuit die visie van diversiteit, inclusiviteit en rechtvaardigheid. Het inrichten van groepen met een gemeenschappelijke achtergrond, iets wat gedeeld wordt, kan daarbij behulpzaam zijn. Tijdens retraites bij de Insight Meditation Society kunnen om 18:30 uur mensen van bepaalde groepen, zoals mensen van kleur, LHBTQI, bij elkaar komen. Daar komen dan weer reacties op van bijvoorbeeld blanke mensen – ‘Mogen we daar dan niet bij zijn?’. Nee dus.

Ik en de ander

Het met elkaar delen kan heel belangrijk zijn als ondersteuning voor het eigen proces. Zo vertelt hij hoe zijn ervaringen waren met de medische wereld, en met name die in de VS. Kalmerende en slaapmiddelen worden volop gegeven, zelfs opgedrongen. Als vipassana-beoefenaar wil Bart dat juist niet, of zo min mogelijk. Recent sprak hij een vriend die dezelfde hartaandoening en pijnlijke operatie had ondergaan. ‘Dat verbindt! Je hoeft niet het hele verhaal uit te leggen.’ Hierbij slaakt Bart een zucht van verlichting. De herkenning van ongemak en lijden bij elkaar zorgt ervoor dat het draaglijker wordt. Insight Dialogue op organische wijze!

Wil je even online samen mediteren met Bart en New Yorkers? Dan hoef je alleen op deze link te klikken.

Bron: SIMsara, uitgave mei 2023. SIMsara is een uitgave van de stichting inzichts meditatie. Tekst Hans Gijsen.

Categorie: Achtergronden, Boeddhisme, Geluk, meditatie, Onderwijs, Theravada, Vipassana Tags: 30NOW.nl., Bart van Melik, Carol Wilson, Community Meditation Center, dhamma, diversiteit, Gregory Kramer, herkenning van ongemak en lijden, inclusiviteit en rechtvaardigheid, Insight Dialogue, Joseph Goldstein, LHBTQI, mensen van kleur, mindfulness, New York, sociale betrokkenheid, The Bronx, U Tejaniya 'Awareness Alone is Not Enough', VipassanaNu, VS

Lees ook:

  1. Podcast – Dit is niet van mij
  2. ‘Ik leef niet om te mediteren, ik mediteer om te leven’
  3. Tibetaanse protesten in New York tegen Chinese propaganda over Tibet
  4. Levenslijn voor Nepalese studenten in boeddhistische tempel in New York

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Primaire Sidebar

Door:

Hans Gijsen

is psycholoog, zangpedagoog en voorzitter van de SIM. 
Alle artikelen »

Agenda

  • Agenda
  • Geef je activiteit door
  • Locaties
  • Overzicht op kaart

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

14 sep
Tao en geluk; vijf bijeenkomsten
14 sep 23
30 sep
retraite Bhikkhu Analayo
30 sep 23
02 okt
Introductiecursus boeddhistische filosofie en meditatie
2 okt 23
03 okt
cursusreeks Dhammakaya meditatie
3 okt 23
04 okt
Online lezingenserie ‘Vertrouwd raken met de cyclus van leven en dood’ (1)
4 okt 23
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    De taal van het lijden  (deel 1 van 3)

    gastauteur - 20 september 2023

    De taal welke zich op verschillende momenten in ons leven aan ons openbaart, meestal in de vorm van verlies, pijn en verdriet, het diep begrijpen ervan, te leren het lijden te omarmen, er ruimte voor te creëren, zodat het uiteindelijk los kan komen.  Leren één te worden met de ontvouwing van het leven en het ontdekken, blootleggen en hervinden van deze nobele waarheid. Hoewel dit vaak een erg zware taak lijkt, en voor velen van ons te moeilijk om zelfs maar over na te denken, ligt er binnen dit proces van herkennen en het omarmen van lijden, een ontvouwen van kalmte, vreugde, vrede en harmonie met onszelf en de wereld om ons heen. Elke keer dat we dichter bij deze ontvouwing komen, tillen we een klein stukje van de sluier op die ons ware wezen omhult.

    Taigu – Tibetaans bijgeloof op gespannen voet met anatman

    Taigu - 19 september 2023

    Het geloof dat Tibetaanse boeddhisten vertegenwoordigen in de zielsverhuizing van de dertiende naar de veertiende Dalai Lama, en bij diens overlijden naar de vijftiende, onderstreept nog eens de ondoorzichtige magie waarvan het Tibetaanse boeddhisme is doortrokken. Je zou het een scepticus niet kwalijk kunnen nemen, wanneer deze de conclusie trekt dat bij de overgang van de ene op de andere Dalai Lama een loopje wordt genomen met het leerstuk van anatman, een van de klassieke hoekstenen van het boeddhisme.

    Ardan, van zenleraar tot brugwachter – ‘Je opent de brug en je sluit ‘m weer. Bijna zen.’

    Ardan - 11 september 2023

    'Ik wil mezelf niet opzadelen met titels. En bovendien zei me de titel 'zenleraar' niet zoveel. Was ik nu anders geworden? Kon ik nu beter mensen begeleiden dan daarvoor? Het klopte voor mij niet. Datgene wat mij het meest gebracht had, namelijk die vrije vrouw/man zonder titel liep nu met een titel rond. En dat beviel me niks.'

    Pseudo-Cicero, pseudo-troost?

    Erik Hoogcarspel - 11 september 2023

    Cicero voert in zijn epistel aan dat we niet overmatig moeten rouwen om de dood van een geliefde, omdat er bij de dood voor de geliefde zelf weinig verloren gaat. Het leven is nu eenmaal niets dan ellende. Als je de pech hebt geboren te zijn geworden, kun je maar beter gauw dood zijn. Je hoeft ook niet oud te worden om te slagen in het leven.

    Wat loert daar in de duisternis?

    Kees Moerbeek - 10 september 2023

    Eeuwenlang zwierven ze in de bergen, de bossen, de velden, in de rivieren en langs de kust en joegen de Japanners de stuipen op het lijf of belaagden ze. Ze zijn ook nu niet weg te denken, de yokai.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Sociale aspecten van het vroege boeddhisme – deel 5
    • Guy – Anatta
    • Drag acts, glitter en muziek: Queer dag op de A12.
    • haiku
    • Aanbieding brandbrief bezorgde ambtenaren aan Tweede Kamer

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.