Zelfcompassie staat hoog op de agenda bij mindfulnesstrainer Eveline Brandt. Het is één van de thema’s die ze aanbiedt in cursussen in haar Centrum voor mindfulness Leiden. “Met zachte ogen naar jezelf kijkend is helend. Voor iedereen.”
Voordat Brandt negen jaar geleden met haar mindfulnesscentrum startte, werkte ze als journalist, o.a. bij Dagblad Trouw. “Dat deed ik met veel plezier. Maar ook met té veel hart en ziel.” Het gevolg was tweemaal een burn-out. “Ik ontdekte daarin een patroon, namelijk dat ik te streng voor mezelf was. Ik zette me te veel in en ging over mijn grenzen heen. Van zelfcompassie had ik veel kunnen leren, denk ik achteraf.”
In die tijd kwam ze met het boeddhisme in aanraking, via het Boeddhistisch Centrum Haaglanden in Den Haag. “Doorgaans komen de meeste mindfulnesstrainers eerst in aanraking met mindfulnessmeditatie, en daarna met de bron daarvan: het boeddhisme. Bij mij ging het andersom. Boeddhisme werd eerst mijn pad, daarna mindfulness.”
Boeddha
Mediteren werd een belangrijke pijler in Brandts’ leven. “Mediteren was heilzaam voor me. Maar als je me vraagt wat het mediteren me nu precies heeft gebracht, parafraseer ik het liefste de Boeddha: ‘Het heeft mij niets gebracht. Maar ik ben er wel veel door kwijtgeraakt: bijvoorbeeld angst, woede en irritatie.’” Brandt is er duidelijk over: “Het mediteren heeft mij getransformeerd. En ik ontdekte dat ik dáár in het vervolg mijn werk van wilde maken.”
Sinds negen jaar geeft Brandt les in haar eigen meditatiecentrum in Leiden. Veel cursisten komen een mindfulnesstraining doen, zegt zij, in de hoop dat hen dit ‘iets oplevert’. ”Maar eigenlijk weet je nooit van te voren wat meditatie je gaat opleveren. Je kunt het zien als een wetenschappelijk experiment: wat de uitkomst wordt, weet je niet.”
Zelfcompassie
Een van haar vervolgcursussen heet Mindfulness en zelfcompassie; een thema dat haar na aan het hart ligt. Volgens Brandt is zelfcompassie ‘all inclusive’: “Ben je milder voor jezelf, dan word je dat ook voor anderen.”
Toch lijkt zelfcompassie ver af te staan van velen van ons; zelfkritiek is ons meestal vertrouwder. Waarom zijn we volgens Brandt zo veeleisend naar onszelf? “Ik kan daar alleen in het algemeen iets over zeggen: vaak heeft het met de opvoeding te maken. Met ouders die streng zijn en hun afkeuring laten blijken. Die kritiek gaan kinderen dan internaliseren. Ze maken het zich eigen om weinig compassievol en streng met zichzelf om te gaan. Dat voedt de interne criticus.” Ook valt het haar op dat zelfafkeuring in de westerse cultuur veel vaker voorkomt dan in het Oosten. “In het Westen is men meer prestatiegericht en strenger voor zichzelf. Voor de Dalai Lama was zelfafkeuring een onbekend thema. Hij werd er eens naar gevraagd tijdens een conferentie, maar zelfs na tussenkomst van een tolk zei hij dat hij het woord niet begreep. En het ook helemaal niet kende.”
Egocentrisme
Zelfcompassie daarentegen was bekend terrein voor de Dalai lama. “Zelfcompassie is met een vriendelijker blik naar jezelf kijken. Het is zeker niet egocentrisch, hoewel sommige cursisten daar in eerste instantie best bang voor zijn. Een kritische journalist noemde de cursus ooit een kwestie van navelstaren. Dat is een vooroordeel dat ik vaak hoor, maar dat absoluut niet klopt.”
Lijden
Volgens Brandt lijden we allemaal in ons leven. Dat is onvermijdelijk doordat we dierbaren zullen verliezen of te maken krijgen met ziekte. “En zeker in deze tijd lijden we allemaal. We zitten in hetzelfde schuitje. Dat zorgt ook voor verbondenheid, en dat kan weer troostend werken.”
Mooie initiatieven ontstaan nu aan de lopende band, bijvoorbeeld voor ouderen in verpleeghuizen. Verwacht Brandt dat die positieve houding na de crisis beklijft? “Wat we in ieder geval kunnen doen, is nu zaadjes planten: van aandacht, vriendelijkheid en verbondenheid. We moeten afwachten of die houding van compassie ook echt gaat opbloeien.”
Meditatiekussen
Brandt heeft nog een advies voor mensen in de zorg in deze hectische tijd. “Zij hebben veel compassie voor anderen. Een belangrijk risico echter is dat zorgverleners zichzelf leeggeven doordat ze onvoldoende aandacht en compassie voor zichzelf hebben. Daardoor raken ze opgebrand. Compassie-burnout is een term die je de laatste tijd vaak hoort. Wat ik hen wil meegeven: vergeet jezelf niet. Besteed minstens een kwartiertje per dag aan jezelf. Ga mediteren of wandelen bijvoorbeeld. Neem tijd voor jezelf; daarvoor hoef je echt niet op een meditatiekussen te gaan zitten.”
