Positieve en negatieve emoties

Veel mensen maken onderscheid tussen negatieve en positieve gevoelens. Negatieve emoties zouden dan bijvoorbeeld zijn: verdriet, schuldgevoel, woede, angst. Door emoties zo te beoordelen, veroorzaken we een strijd binnen ons zelf, waarbij we een deel van onszelf afkeuren. Op deze wijze ontdoen we ons echter van een waardevol aspect van onze eigen natuur. Deze interne strijd kost ons energie en we raken ons kompas, noodzakelijk om te handelen, kwijt. Onze gevoelens en die energie hebben we hard nodig om ons adequaat te kunnen verhouden met onze omgeving.

In onze jeugd moeten we in meer of mindere mate overleven. Als een kind overwegend geen veilige haven heeft voor angst en onzekerheid, dan gaat hij angst ontwikkelen voor de gevoelens van angst en onzekerheid. De interne overlever in ons houdt zich bezig met veiligheid en kan gaan geloven dat hij veiligheid verkrijgt als hij angst en onzekerheid weet te vermijden. De overlever wordt daardoor bang voor de angstbeleving die bij het natuurlijke kind hoort. De persoon kenmerkt zijn gevoelens gaandeweg als onwelkom en ontkent wellicht later als volwassene zijn gevoelens. Als kind was het voor hem onveilig om bepaalde gevoelens te ervaren of uiten en nu als volwassene is zijn innerlijk kind de overlever er nog steeds van overtuigd dat het onveilig is om zogenaamd oncomfortabele of pijnlijke gevoelens te ervaren of uiten. Maar de situatie is veranderd, hij is nu autonoom en hij zou zijn gevoelens, ook de minder comfortabele of misschien beter geformuleerd de minder sociaal geaccepteerde, als angst of woede, nu wel veilig kunnen ervaren.

Het gevolg van blokkeren van gevoelens is dat je op halve kracht de uitdagingen van onze samenleving moet aangaan en die opgaven zijn op zich al vaak vervreemdend van onze natuur. We worden overstelpt met opdrachten en berichten waarin we opgezweept worden te presteren en succesvol te zijn. Door het politiek economische systeem, gericht op het verkrijgen van geld en macht, raken we steeds meer de verbinding kwijt met onze eigen natuur, waardoor het extra belangrijk is om onze interne strijd van ons verdeelde zelf goed te begrijpen en op te lossen. Het is niet voor niets dat in veel spirituele programma’s er een verlangen geuit wordt naar authentiek leven. We verlangen naar verbinding met onze eigen natuur, een verbinding die helaas allesbehalve vanzelfsprekend meer is.

Als je de gewoonte hebt gevoelens te ontkennen zal het moeilijk zijn vast te stellen wat goed en niet goed voor je is, laat staan dat je weet wat authentiek zijn inhoudt. Een veel voorkomende manier om gevoelens te ontkennen is te vluchten in het denken. Dat kan zorgen voor een overactieve ‘mind’, welke je kan opmerken doordat je obsessief denkt en gevoelens gaat onderwaarderen of zelfs negeren. Dit obsessief denken over bijvoorbeeld onze tekortkomingen of misschien over een toekomst vol rijkdom en geluk, waar we waarheid aan toedichten, zal ons wel het een en ander doen voelen, maar dat zal weer als een sluier functioneren over wat we vanuit authenticiteit zouden voelen. Zo kunnen we bijvoorbeeld oorlogen hebben en ons daar zeer gerechtvaardigd in ervaren. Daarnaast kan je wat je allemaal bent gaan geloven, gaan hanteren alsof het gevoelens zijn. Dat is zeer verwarrend aangezien gevoelens waarneembaar zijn en dus waar, maar wat we geloven is niet meer als een mogelijkheid en zeker niet per definitie waar.

Bij het opgroeien ontwikkelen we een beeld van ons zelf. Daardoor ontstaat er een verdeeld zelf, enerzijds degene die we van nature zijn en anderzijds het deel dat een verhaal over zichzelf en de wereld gaat vertellen. Vervolgens gaat de persoon geloven dat het verhaal feitelijk is. Dit verhaal laat zich voortdurend gelden in ons leven en het zorgt ervoor dat bepaalde gedachten in ons gewicht krijgen en andere gedachten te negeren zijn. Gedachten kunnen zo dominant worden en je aandacht opeisen, dat je je eigen natuur niet eens meer kunt voelen. Je hebt geen weet meer van je natuur of instinct of authentieke kern en houd je voornamelijk bezig met alles dat je geleerd hebt, je opvattingen, je zelfbeeld. Het beeld dat we van onszelf hebben is per definitie een beperkte omschrijving van onszelf en in feite in meer of mindere mate ook een gevangenis waarin we onszelf gevangenhouden.

Hoe kom je uit de gevangenis die je als kind om je heen bouwde, met als doel veiligheid en controle te creëren. Het belang van het ervaren emoties is daarbij essentieel, ieder gevoel is positief, oftewel van waarde. Dat geloven we lang niet altijd zo. Hoe vervelend kan angst zijn, hoe kan ik dat positief ervaren, vragen mensen zich af. We willen de angst verslaan, we proberen angst kwijt te raken, we hebben een negatief oordeel over angst. Niet zelden wordt angst gezien als een slechte raadgever. Wat wel een slechte raadgever is, is de angst voor onze angsten. Het is een misvatting gevoelens als negatief te betittelen. De situaties die gevoelens triggeren kunnen negatief zijn voor ons. Het gevoel zet ons aan om iets te doen aan de situatie. Dat kan een externe situatie zijn of een interne, zoals het negeren van je eigen natuur.

Hoe oncomfortabel sommige gevoelens ook kunnen zijn, het is belangrijk wel te voelen, het is ons kompas. Hoe meer je voelt hoe beter je je authentieke zelf kent en je eigen leven richting kunt geven die klopt voor wie je bent. Het niet-voelen een poging te ontsnappen, een aangeleerde overlevingstactiek, die nu niet meer nodig is. Als we overleven i.p.v. leven, verliezen we onze energie. De oplossing moeten we zoeken in het ervaren van alle gevoelens, comfortabel of niet. Gevoelens wijzen ons naar onze natuur. Authenticiteit is de uiting van je eigen natuur. Een duidelijk voorbeeld hiervan is het voelen van fysieke pijn. Dat verwijst naar iets dat misgaat in ons lichaam en dat er dus ingegrepen moet worden, om voor genezing te zorgen.

Als je wordt gedicteerd door je gedachten is het verstandig te proberen meer rust te brengen in je denken. Een belangrijk besluit kan zijn om veel minder nieuws tot je te nemen. Kies nauwkeurig welk nieuws je belangrijk vindt en beperk de tijd die je doorbrengt op de sociale media. Een stap kan ook zijn om te gaan mediteren en je ‘mind’ te observeren, zonder een oordeel te hebben over wat er zoal in je opkomt. Een derde punt is dat je je kan proberen bewuster te worden van je “geloofssysteem”. Hoe interpreteer je situaties, hoe creëer je jouw wereld. Dit geloofssysteem ligt veel dieper in je mind dan je intelligentie. Het is je “operating system”, je kan het niet uitzetten. Je kan wel streven naar begrijpen en mindfull zijn.

Rob van Boven (1951) is psycholoog en geregistreerd psychotherapeut. Hij was consultant voor verschillende organisaties (drugs en verslaving counseling, vaardigheden workshops) en werkte vijftien jaar als een behandelingscoördinator in een psychiatrische instelling. Bij Rob van Boven wordt het geloof van de overlever bewust gemaakt en een juiste plaats gegeven. Het doel is om los te komen van de dwang van het geloof en bewustzijn te ontwikkelen naast deze denk- en voelpatronen. Hoe meer je van het geloof van de overlever bevrijd bent, zonder het te bestrijden, maar door het de juiste plek te geven, hoe vrijer je kan leven.

Luuk Mur ( 1952) is psycholoog en heeft een drietal boeken geschreven over de door hemzelf ontwikkelde hulpverleningsmethode communitysupport. Hij is lid van de Dzogchen Community Nederland. Dzogchen is een vorm van Tibetaans boeddhisme waarbij veel belang wordt gehecht aan de ontwikkeling van individueel bewustzijn. Bij deze traditie streeft men naar non-dualiteit van het bewustzijn. Mensen zijn zich niet alleen bewust ( je weet dat je dit leest), maar je kunt je ook bewust zijn van dit eerste bewustzijn. Dit meta-bewustzijn wordt ‘gewaarzijn’ genoemd.