Peter Jurgens, is managementconsultant, maar houdt zich daarnaast bezig met filosofie. Hij is voorzitter van de Stichting Spinoza in Den Haag en van de Vereniging voor Wijsbegeerte aldaar. Hij heeft zelf enkele malen een overweldigende ervaring gehad en vond het tijd om daar eens een boek aan te wijden. De meeste lezers zullen eerst wel eens willen weten wat hij onder een overweldigende ervaring verstaat.
Immanuel Kant
De dharma die door ons heen vloeit
Kortom, boeddhisme is niet makkelijk. Je kunt wel hopen dat al het inzicht, samengebald in het moment, in meditatie tot je komt, maar zonder je hersens te gebruiken zou werkelijk inzicht wel eens bij ijdele hoop kunnen blijven.
Hoe worden we humaan?
Johann Gottfried Herder leefde tegen het einde van de periode die gewoonlijk de Verlichting werd genoemd. Hij werd geboren in 1744 en stierf in 1803. De periode die erop volgde is de Romantiek. Herder is tegenwoordig vrijwel onbekend, toch zijn de inzichten die hij had vaak verrassend actueel. Hij is een van de weinigen die de slavenhandel, het kolonialisme en het imperialisme van zijn tijd scherp bekritiseerde. Hij verwerpt de rassenleer van de grote Immanuel Kant en ook de dweepzucht met de oude Grieken van Goethe en Schiller. Boekbespreking.
Een filosofie in de ruimte
Chong kijkt met een romantische blik zowel naar het daoïsme als naar China. Ze pleit voor een terugkeer naar een dorpssamenleving waarbij rangen en standen je een duidelijke plaats geven in de wereld. Wat ontbreekt in de huidige wereld is volgens haar een besef van wat genoeg is. Dit besef kan weer wakker worden door het toepassen van het begrip “ecologische voetafdruk”. Deze is duidelijk veel te hoog in het Westen en andere landen, zeker ook in China. Dat laatste wil ze echter liever niet toegeven. In elk geval brengt dit het streven met zich mee om niet buiten je eigen ecologische voetafdruk te gaan. Dat dit een lovenswaardig streven is, zullen velen graag beamen. Het is natuurlijk nog geen daoïsme, maar wel een stap in de goede richting.
Boekbespreking – David Hume is nog steeds actueel
Hoewel hij zelf nogal wat kritiek had op de filosofen van zijn tijd, was David Hume een van de belangrijkste filosofen van de westerse traditie. Zijn werk is onontbeerlijk geweest voor de filosofie van de Verlichting, in het bijzonder die van Immanuel Kant. Je zou kunnen zeggen dat hij Kant een voorzet gaf voor open doel, Kant hoefde hem er alleen maar in te koppen. Zijn nuchtere aanpak en gematigd scepticisme zijn nog steeds een indrukwekkend voorbeeld en inspiratiebron voor actuele discussies.
Bespreking – Een cursus logica uit de 18e eeuw
Josina Carolina baronesse van Lynden werd eind 1716 of begin 1717 geboren op landgoed Huis de Parck bij Elst in Gelderland. Tegen de zin van haar familie trouwde ze beneden haar stand met een gereformeerde predikant en het stel verhuisde in 1748 naar Amsterdam. Ze kregen geen kinderen. Hun huwelijk gaf echter wel aanleiding tot een vruchtbare samenwerking op het gebied van prediking, publicaties, catechisatie en onderwijs. In 1770 verscheen de eerste editie van Josina’s Handboek Logica, dat zo succesvol was dat er 10 jaar later een tweede editie van verscheen.
Is dat nu een zinvolle Nederlandse bijdrage aan de discussie?
Om zekerheden in te bouwen pleit Gupta voor iets radicaals: het instellen van de universele grondwet, dus een wetgeving voor heel de wereld. Gupta denkt dat hiermee zwakkere vormen van ‘eerlijke afspraken’ overbodig kunnen worden, vervangen door hardere juridische vormen.
Boekbespreking- De beste filosofische ideeën om je moraal te verbeteren
Het begrip ‘moraal’ is niet voor iedereen even duidelijk, dus laat ik hier eerst een definitie ervan geven. In het algemeen is ethiek het nadenken over wat je hoort te doen en waarom. Moraal is het stelsel van normen (gedragsregels) en waarden (dingen waar je om geeft) dat daarmee samenhangt. Waarom zou iemand nu zijn moraal willen verbeteren? Klaas Rozemond, filosoof, jurist en universitair hoofddocent strafrecht aan de VU, is ervan overtuigd dat hier een grote behoefte aan is.
Grenzeloos mediteren
Verschillende filosofen, waaronder Martin Heidegger, hebben erop gewezen dat het psychologische wereldbeeld niet klopt. Niemand komt uit zichzelf op de wereld en niemand leeft in zijn eentje. Zelfs kluizenaars hebben anderen nodig om zich van hen af te zonderen. Deze afzondering is een specifieke manier om zich tot anderen te verhouden. Ze keren daarom eens terug naar de samenleving of laten geschriften na. Hun gedachten zijn in de taal die ze van anderen hebben geleerd en zijn tot hen gericht. De taal is het huis van de samenleving.
Boekbespreking – Een leven als ‘man of letters’. Biografie van David Hume.
De rede kan ons tot overtuigingen leiden of laten twijfelen, maar alleen gevoelens zetten ons volgens Hume aan tot daden. Hume onderscheidt primaire indrukken en secondaire. Gevoelens zijn secondaire indrukken, want ze zijn als het ware een reactie op primaire indrukken, zoals pijn of genot.
Thich Nhat Hanh kritisch beschouwd
Bovendien raken sommige dingen die Thich verspreid door zijn gepubliceerde werk beweert, kant noch wal. Boeddhisme lost het probleem van Kants ‘Ding an sich’ op, schrijft hij in zijn boek ‘Understanding Our Mind’. Je vraagt je af of hij de filosofie van Immanuel Kant heeft gelezen, en zo ja, wat hij er dan van begrepen heeft. Veel van zijn boeken bestaan uit geredigeerde compilaties van lezingen en voordrachten. Hebben de volgelingen die als redacteuren van zijn werk optreden zelf in de gaten wat de leraar zegt en bestaat de mogelijkheid van tegenspraak en correctie?
Boekbespreking – Al het andere is om vrijheid, leven zonder van alles te willen
Hoewel de teksten in het begin nogal abstract van karakter lijken en de lezer moet wennen aan de gedachtewereld van W.W.W., zijn in dit boek een aantal heldere en inspirerende inzichten te vinden. Het is een mooi voorbeeld van hoe westerse filosofie met oosterse gedachten kan worden gecombineerd en tot nieuwe inspiratie kunnen leiden.
Boeken – Kant, vijftien filosofen over grondslagen en grenzen van de rede
Het boek is een veelzijdige en toegankelijke interpretatie van het glasheldere denkwerk van een van de grootste filosofen ooit en brengt kanttekeningen aan bij zijn observaties alsook ten opzichte van de ideeën die in onze tijd over zijn werk de ronde doen.
Bovenal bemin de mens
De centrale gedachte van het boek Atheïsme als basis voor de moraal (2013) is dat het tijd wordt om de ethiek definitief los te maken van religieuze denkbeelden, aldus auteur Dirk Verhofstadt. Volgens hem waren de filosofen Immanuel Kant en Jeremy Bentham hiermee al eerder begonnen.
Karma en de dood van God
De Boeddha heeft het idee van karma niet uitgevonden, maar gewoon overgenomen uit teksten die tijdens zijn leven al veel werden geciteerd, omdat het een min of meer vanzelfsprekend onderdeel was geworden van het wereldbeeld. Hij zag het echter als een factor naast de gewone oorzakelijkheid.
Boeddhisme heeft geen patent op mediteren, mediteren geen patent op verlichting.
Verlichting, in boeddhistische zin, is nooit ver voor wie de taal van de Hartsutra (“vorm is leegte, leegte is vorm”) zijn bewustzijn laat transformeren, ook buiten het verplichte nummer van de meditatie om. Verlichting wordt niet noodzakelijk bemiddeld door het intuïtieve schouwen in zazen.
De Lotussoetra – boeddhisme en politiek
In de Lotussoetra worden de geboorte, de meditaties, het ontwaken het preken en de dood van de Boeddha beschreven als niet meer dan een show die hij opvoert. Het is een didactische methode. In feite is hij de eeuwige wetgever van het universum en daarom de inrichter van de ware politiek.
Wie geen hoofd heeft, kijkt niet scheel
De filosoof Maurice Merleau-Ponty (1908-1961) merkte eens op dat we allemaal gewend zijn om scheel te kijken, we zien dubbel! We kijken als het ware met één oog naar een ding zoals het aan ons verschijnt, maar met het andere oog zien we het ding zoals we denken dat het is.
Het sublieme
Stel je voor dat je op een avond even alleen bent op een balkon of in een tuin. Je kijkt naar boven, de hemel is helder en bezaaid met sterren. De sterren flonkeren, er zijn kleine en grote, heldere en minder heldere sterren. Je realiseert je hoe veraf de sterren moeten zijn en de hoeveelheid ervan doet je duizelen. Je realiseert je hoe klein je bent tegenover dat machtige uitspansel, een stofje zonder enige betekenis.
Wegen naar de vrijheid deel 3 – de oorzaken van de vrijheid
Oorzaak en gevolg maken met andere woorden deel uit van onze interpretatie van de werkelijkheid, niet van de werkelijkheid zelf. De werkelijkheid zelf, die Kant het ‘Ding an Sich’ noemde, kunnen we niet kennen, omdat we vanaf onze geboorte al afhankelijk zijn van onze gebrekkige zintuigen en een verstand dat de indrukken ervan aan elkaar moet passen om er chocola van te maken.
Taigu – verlichting onnodig voor geëngageerd zen
Zenleraar Edel Maex wil achttiende-eeuwse samenlevingswaarden revitaliseren. Voor een maatschappelijk betrokken zenbeoefening is dit echter onnodig en ongewenst.
Boeken – een zekere twijfel
De vier ‘grote vragen’ van Immanuel Kant vormen de leidraad van deze heldere inleiding in de filosofie.
