“Wat vindt je het moeilijkst?” vroeg de meditatieleraar me nadat ik voor het eerst cursuskok was geweest. “Goed samenwerken” antwoordde ik zonder enige aarzeling. De leraar knikte en ik meende een spoor van een glimlach te zien, terwijl ik nadacht over wat ik had gezegd. Het was waar, goed samenwerken viel me zwaarder dan het eigenlijke kookwerk, de planning en alle zorg eromheen. Als hij mij deze vraag echter vóór de cursus had gesteld, had ik waarschijnlijk geantwoord: “Goed eten op tijd voor mekaar krijgen.”
De praktijk bracht het aan het licht: ik vond het samenwerken best moeilijk. Ik wilde een vriendelijke, warme ‘familie’ om mij heen, een efficiënt team waarbij zich iedereen enerzijds op zijn taak concentreert en anderzijds klaar staat om de anderen te ondersteunen. Die steun ervaren is vooral heel fijn als je even een dip hebt of het niet meer weet. Maar ja, je komt ondanks alle goede voornemens o zo gemakkelijk terecht in zinloze discussies of irritante machtspelletjes! Of je gaat een beetje te lang gezellig koffie drinken. Allemaal niet handig, want dan krijg je later te maken met stress door tijdsdruk. Intussen weet ik dat het beste advies is: let heel goed op wat je aan het doen bent en wat zich om je heen voordoet – be mindful dus -, verlies je taken én de klok niet uit het oog, laat het niet merken als je ego geïrriteerd raakt, en relativeer irritaties.
De eerste keer
We hebben het er die eerste keer heel goed vanaf gebracht, mijn maatjes en ik; het eten lukte prima en met de sfeer zat het ook goed. Al met al was het een leerzame tópervaring – een fantastische training van mindfulness – ondanks of misschien juist vanwege de beperkingen van de accommodatie: een voormalige boerenhoeve. We kregen nogal eens de slappe lach – over rare situaties of ons gestuntel. Bijvoorbeeld: hoe was je in een kleine keuken met een enkele gootsteen drie kratten vol erg modderige verse spinazie – in stilte? De meditatiezaal lag namelijk direct boven de keuken. Alleen ’s nachts en tijdens de pauzes overdag was die zaal leeg, dus wij moesten wel doorgaan met ons werk in de keuken terwijl boven ons gemediteerd werd. We probeerden dat dan wel zo geruisloos mogelijk te doen: kasten zachtjes openen, schalen en pannen voorzichtig neerzetten, de kraan langzaam en niet te ver opendraaien, fluisteren, zachtjes lopen en zo min mogelijk op en neer naar de eetzaal. De ‘extra lawaaierige klussen’ probeerden we vooruit te plannen en op te sparen en daar waren we dan druk mee bezig als de studenten zaten te eten. Dat de afzuigkap boven het kooktoestel toch vaak in de stilteperiodes stond te brommen, konden we niet vermijden, want anders kwam er geen gas uit de branders. Dat gebrom was het dat ons die ene dag echt heel erg de das om deed…
In stilte ontbijt bereiden
De leraar, te gast uit Zwitserland, was zojuist uit zijn aan de keuken grenzende kamer gekomen en liep langs ons heen om naar boven te gaan voor een lezing. Onze regionale leraar was toen nog niet benoemd. Mijn maatje – Els?- wenst hem beleefd en vriendelijk goedemorgen en vraagt: “Waarover gaat de lezing vanochtend?” “Over de vijf ‘khanda’s”. Ik start de afzuigkap en steek het gas aan. Els gaat koffie zetten en kaas snijden. “Kun jij alle vijf opnoemen?” vraagt ze zachtjes. “Weet jij de eerste?” fluister ik terug. Ik ben gewoon nog te slaperig om daarover na te denken. Een toelichting voor de lezer: de vijf khanda’s ofwel vijf categorieën van toe-eigening en onderwerp van hechting zijn: 1. Materie, lichaam – rupa, 2. Gevoelens (aangenaam, onaangenaam, neutraal- vedana, 3. Waarnemingen via de zintuigen – sanna, 4. Drijfveren voor daden – sankhara, 5. Bewustzijn – vinnana.
Van het een kwam het ander en terwijl we doorgaan met ons werk, zachtjesaan, raken we verdiept in een gesprek over de relatie tussen hechtingen en waarnemingen via de zintuigen. Intussen raakt de dienwagen langzaamaan gevuld met brood, kaas, koffie, thee, melk, yoghurt enzovoort. Als de leraar naar beneden komt zullen we die met gezwinde spoed – en onvermijdbaar luid gerammel – de eetzaal inrollen. Al gauw ben ik harder gaan praten om over het gebrom van de afzuigkap uit te komen. Vervolgens hoor ik een “Ssst” van Els en dan praten we op fluistertoon verder. Dat doen we zo steeds opnieuw en zo blijft toch het geluidsniveau redelijk binnen de perken?
Sssst
Ineens – net op tijd – dringt tot me door dat de melk over gaat koken. Ik til de pan met melk haastig en met een ruime zwaai omhoog en van het kooktoestel vandaan – en ontketen een hels kabaal. Een hele verzameling van grote en kleine stalen voorwerpen – opscheplepels, pollepels, spatels, schuimspanen, zeven en dergelijke – klettert op het kooktoestel en op de stenen vloer. Daarna heerst doodse stilte – tot als toegift de stalen deksels die gereed liggen op het aanrecht op de grond vallen; ze tollen minutenlang met veel gerinkel over de tegels en tegen mijn voeten. Tja, vóór alles moet het werk wel doorgaan… ik schop dus het metaal voorzichtig uit de weg, zet de pan met melk op de dienwagen en loop op mijn tenen om de berg op de vloer heen terug om de pap te halen die nu dreigt aan te branden. Daarbij raak ik een deksel of zoiets en Els sist uit gewoonte “Sssst”. En tja, dan krijgen we beide de slappe lach. En gaan dan het keukengerei oprapen terwijl we aldoor luide lachsalvo’s proberen te onderdrukken. We kunnen namelijk onze ogen niet geloven over wat we daar zien liggen. We hadden dagenlang steeds opnieuw tevergeefs in alle laden en kastjes naar pollepels en opscheplepels gezocht. Terwijl die aldoor vlak voor onze neus langs de rand van de afzuigkap boven het kooktoestel hingen.
Minpuntje
Op het moment dat de leraar naar beneden kwam, stond het ontbijt klaar op de dienwagen en hadden we net weer alles op orde in de keuken. Hij liep kalmpjes door naar zijn kamer en zei zo tussen neus en lippen door:” Dat was wel te horen, dat gesprek van jullie.”
Moniek Nooren – recept voor porridge / haverpap.
Ons standaard ontbijtmenu bestaat uit het volgende:
Havermoutpap (recept hieronder)
Gestoofde pruimen
Muesli, cruesli en glutenvrije cornflakes
Warme melk, yoghurt, kwark
Diverse soorten brood
Kaas, licht belegen (in plakjes gesneden)
Fruit, vers
Kannen koffie, zwarte thee en kruidenthee (zelf zetten kan ook altijd)
Vaak ook: Birmese rijst met kikkererwten (recept volgt een andere keer)
Plus elke dag iets anders: een andere soort brood, broodjes, krentenbrood, ontbijtkoek, beschuit, knäckebröd; en/of een andere speciale kaas (altijd in plakjes), 1x sinaasappelsap, misschien 1x gekookte eieren etc. etc.
Recept Havermoutpap – (Porridge)
Engelse porridge hoort heel dik te zijn met een kluit boter erbovenop, maar de meeste Nederlandse liefhebbers hebben graag wat dunnere pap. “Die glijdt lekker warm en makkelijk naar binnen zo ’s ochtends vroeg”.
Dien op met een kan hete melk – en zet er suiker, honing en boter bij – zodat iedereen zijn pap naar eigen voorkeur op smaak kan brengen. Voedzaam en vezelrijk – ondersteunt samen met wat pruimen een goede darmwerking wat wel handig is als je een groot deel van de dag op het meditatiekussen zit.
Ingrediënten
| Havermoutpap* | [25-30] pers. |
| havervlokken (liefst grof geplet; 15-20 g p.p. en per 30 g vlokken 100 ml vocht) | 400 g |
| half melk en half water (voor een prettig romige /niet slijmerige pap); of voor veganisten, met alleen water) | 1650 ml |
| zout (per 250 g haver 5 gr = 1 afgestreken kleine theel)) | 11/2 theel. |
| Naar wens: kluit roomboter, suiker, honing |
* Let op: week (en kook) geen havermout die droog zacht aanvoelt, zoals H-O. Zulke havermout strooi je van het fornuis af al roerend in het kokend hete vocht of maak je in de magnetron klaar. Laat daarna minstens vijf minuten staan. Haverpap zal almaar dikker worden tot ze helemaal is afgekoeld.
Voorbereiding: Gebruik je grof geplette havervlokken dan kun je door deze voor te weken de kooktijd halveren. Kies een pan met dikke vlakke bodem die groot genoeg is – de vlokken zullen ca. 5 x zoveel aan volume opzwellen. Aan te raden is het nodige water apart exact af te meten en de vlokken daarin in de week te zetten.
Bereiding:
- Meet de melk af voor de pap MET MELK. Je kunt deze melk apart verhitten om de opwarmtijd te bekorten.
- Zet de pan met vlokken en (week)water op het fornuis, strooi het zout over de inhoud en zet het vuur/kookplaat op de hoogste stand. Voeg voor de pap MET MELK de afgemeten melk toe. Zodra het vocht begint te borrelen, zet je het vuur laag en begin je de pap met een houten lepel te roeren. Vooral pap met melk en door het koken dikker wordende pap brandt snel aan.
- Blijf roeren en pas de stand van het fornuis zo nodig aan zodat de vlokken zacht worden en de pap zachtjes pruttelt en niet aanbrandt. Reken op ca. 10 minuten kooktijd bij voorgeweekte vlokken. Neem de pan van het vuur zodra de vlokken beetgaar zijn en zich een crèmige / samenhangende pap begint te vormen.
- Afwerking: Voeg eventueel heet water toe voordat je de pap opdient.
Moniek Nooren is bioloog, tekstschrijver, beeldend kunstenaar, kok en beoefenaar van vipassana meditatie. Zij ondersteunt het vipassana onderwijs dat wordt gegeven door de Sayagyi U Ba Khin Stichting in de traditie van Sayagyi U Ba Khin en Mother Sayamagyi. Vanaf de oprichting in 1987 verzorgt zij het secretariaat en assisteert zij bij meditatiecursussen.