• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Elfde jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Eelco van der Meulen
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Ramo de Boer
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
  • Privacy

Home » Boeddhisme » Boekbespreking – Bekentenissen en banvloeken

Boekbespreking – Bekentenissen en banvloeken

16 juli 2022 door Erik Hoogcarspel

“Denkt u dat de mensheid de klimaatcatastrofe zal kunnen stoppen?” “Ja hoor, want ik ben een optimist.” Iemand die zulke idiote antwoorden geeft op zulke serieuze vragen lijdt aan verstandsverbijstering. Zo iemand begrijpt het verschil tussen oorzaken en redenen niet en kan bovendien niet inzien dat er geen garanties bestaan, omdat de toekomst per definitie niet vastligt. Emil Cioran schreef boeken om mensen te helpen zichzelf van dit soort verstandsverbijstering te genezen. Hij is, waarschijnlijk vanwege deze eigenschap, een wat minder bekende filosoof en schrijver gebleven. Toch is het medicijn dat hij zijn lezers voorschotelt niet bitter. Zijn boeken zijn vol relativering, flitsende inzichten, ironie en humor. 

Een veelbewogen leven

Emil Cioran werd geboren in 1911, in het huidige Roemenië. Zijn vader was priester. Van zijn 10e tot zijn 17e woonde hij in een pension om zijn middelbare school te kunnen volgen. Op de universiteit, waar hij filosofie studeerde, was hij bevriend met onder andere de antropoloog Mirceau Eliade en de schrijver Ean Lonesco. Hij schreef zijn boeken aanvankelijk in het Roemeens. In 1934 verscheen zijn eerste boek: “Op de toppen van de wanhoop” (vertaald als “On the heights of Despair”). Hij studeerde toen al een jaar in Berlijn en leed al drie jaar aan slapeloosheid.

In Roemenië voelde hij zich aangetrokken tot extreemrechtse nationalistische groeperingen en in Berlijn werd hij een enthousiast aanhanger van Hitler. Dit veranderde toen hij naar Parijs was verhuisd in 1937. Dit was, zoals hij later zei “het slimste wat hij ooit heeft gedaan”. Hij begon in het Frans te schrijven, ontmoette zijn echtgenote en mede slapeloze Simone Boué en ging in het Quartier Latin wonen. Simone werd lerares Engels aan een middelbare school en zorgde voor vaste inkomsten. Emil wijdde zich aan zijn levenstaak: een filosofie van de mislukking schrijven. Hij deed dit met verve, maar het duurde een tijd voordat zijn boeken begonnen te verkopen. In 1949 verscheen zijn eerste Franse publicatie “Précis de décomposition” (“Een relaas van het bederf”) bij Gallimard, er zouden nog acht boeken volgen. Hij overleed in 1995 aan Alzheimer. Simone zorgde nog voor de uitgave van zijn notities en zijn verzamelde werk. Zij verdronk in 1997 in de oceaan bij Dieppe, waar ze een buitenhuisje hadden.

Het laatste boek

Er is bij Uitgeverij Noordboek recent een Nederlandse vertaling uitgekomen van het laatste boek van Cioran: “Aveux et Anathèmes”. Zoals te verwachten is de Nederlandse titel “Bekentenissen & banvloeken”. Het boek kwam in Frankrijk in 1987 uit bij Gallimard en was Cioran’s laatste publicatie. Hij vond dat hij genoeg had geschreven en waarschijnlijk speelde zijn ziekte hem toen al parten. Het bestaat uit korte aforismen, die in zes hoofdstukken zijn verzameld. Uit de aforismen blijkt dat Cioran in de tachtiger jaren zich een tijd lang intensief voor het boeddhisme heeft geïnteresseerd. In zijn laatste aforismen geeft hij echter toe dat hij zich er weer voor eens van distantieert. Dit blijkt uit de nu volgende fragmenten.

Cioran en het boeddhisme

Ik kan het niet nalaten eerst een paar pareltjes weer te geven.

Kandinsky beweert dat veel de kleur van het leven is.
… Nu weten we waarom de kleur zo’n pijn aan de ogen doet. (bladzijde 23)

Het bedenken van nieuwe woorden is volgens madame de Staël een “overduidelijk teken van de steriliteit van de ideeën”. De opmerking lijkt tegenwoordig meer waard te zijn dan aan het begin van de vorige eeuw. … (bladzijde 23)

O, als de kinderen die ik nooit heb gewild eens wisten welk geluk ze aan mij te danken hebben! (bladzijde 25)

Het feit dat het leven geen zin heeft, is een reden om te leven; de enige overigens. (bladzijde 53)

Op bladzijde 29 wordt voor het eerst naar het boeddhisme verwezen: Bezoek aan een ziekenhuis – na 5 minuten word je boeddhist als je het al niet bent, en als je was opgehouden te zijn, word je het opnieuw.

Sarvam anityam = alles is vergankelijk (de Boeddha). Een spreuk die men op ieder moment van de dag zou moeten herhalen, op het – schitterende – gevaar af eraan te creperen. (bladzijde 37)

Cioran denkt op bladzijde 41  na over de leegte: Het bereidt een onbetwistbaar genoegen te weten dat alles wat we doen geen werkelijke grondslag heeft … Dat neemt niet weg dat wij in ons dagelijkse doen en laten een vergelijk met de Ledigheid treffen, dat wil zeggen dat we telkens weer en soms tegelijkertijd de wereld voor werkelijk en onwerkelijk houden…

Wanneer ik als boeddhist was geboren, zou ik het zijn gebleven; geboren als christen ben ik sinds mijn vroegste jeugd opgehouden dat te zijn… (bladzijde 44)

Dat alles een illusie is, blijkt voor Cioran troost te bieden: Het zekerste middel om niet op slag je verstand te verliezen: weer herinneren dat alles onwerkelijk is, en zal blijven… (bladzijde 58)

Het nirvana lijkt aantrekkelijk: Ik moet terugdenken aan C., voor wie koffie drinken de enige bestaansreden vormde. Toen ik hem op een dag vol vuur het boeddhisme aanprees, antwoordde hij: “prima, dat nirwana, maar niet zonder koffie”… (bladzijde 57)

In alledaagse zin betekent “kennen” ergens van terugkomen; in absolute zin betekent het overal van terugkomen. Verlichting gaat nog een stap verder: het is de zekerheid dat je er nooit meer in zult trappen, een laatste blik op de illusie. (bladzijde 65)

Aan grote zorgen ten prooi ging ik ‘s middags op bed liggen, de ideale positie om na te denken over het nirwana zonder restant, zonder het geringste spoor van een ik, dat obstakel voor verlossing, voor een toestand van gedachteloosheid… (bladzijde 70)

Bij het openslaan van een bloemlezing van religieuze teksten stuit ik direct op deze uitspraak van de Boeddha: “geen enkel voorwerp is het waard begeerd te worden”. – Ik heb het boek meteen weer dichtgeslagen, want wat zou je daarna nog moeten lezen? (bladzijde 71)

Wanneer men een glimp van de grote leegte heeft opgevangen en sunyata nu eens opzichtig, dan weer heimelijk heeft begeerd, kan men zich niet aan een armzalige, vleesgeworden, persoonlijke God toevertrouwen. … Want, zoals een mahayana-hymne luidt: “Als alle dingen leeg zijn, wie wordt dan bezongen en door wie?” (bladzijde 82)

Cioran citeert op bladzijde 89 een uitspraak van de Boeddha, maar begint bedenkingen te krijgen:

“Wat onbestendig is, is lijden; wat lijden is, is niet zelf. Wat niet zelf is, dat is niet van mij, ik ben dat niet dat is niet ik.” (Samyutta Nikaya)

Wat lijden is, is niet zelf. Het is moeilijk, het is onmogelijk om het met het boeddhisme eens te zijn op dit nochtans wezenlijke punt. Het lijden is voor ons datgene wat ons het meest eigen is, het meest zelf. Wat een vreemde religie! Ze ziet het lijden overal en verklaart het tegelijkertijd voor onwerkelijk.

 En zo neemt hij op bladzijde 110 afstand van het boeddhisme: Telkens wanneer ik op een willekeurige boeddhistische leerstelling stuit, voel ik de behoefte om terug te keren naar die wijsheid die ik lange tijd getracht heb mijn eigen te maken en waarvan ik me, onverklaarbaar genoeg, ten dele heb afgekeerd…

Blijkbaar blijft hij wel mediteren, hij schrijft op bladzijde 113:

Men begrijpt onvergelijkbaar meer dingen wanneer men zich verveelt dan wanneer men werkt; de inspanning is de doodsvijand van de meditatie.

Meditatie is een waaktoestand die in stand gehouden wordt door een onbestemde onrust, die verwoesting en zegening in een is. (bladzijde 131)

Hij leest ook nog boeddhistische teksten, al noemt hij deze op bladzijde 121 per ongeluk hindoeïstisch:

Volgens Asanga en zijn school is de overwinning van het goede op het kwade slechts een zegen van de maya op de maya; evenzo is het beëindigen van de zielsverhuizing door verlichting alsof “een koning van de illusie zou overwinnen over een koning van de illusie” (Mahayanasutralamkara).

Deze hindoes zijn zo vermetel geweest om een hoge plaats aan de illusie toe te kennen …

En ten slotte schrijft hij op bladzijde 137:

De wereld begint en eindigt met ons. Alleen ons bewustzijn bestaat, het is alles, en dat alles verdwijnt daarmee. Bij de dood verlaten we niets. Waarom dan zoveel poeha rond een gebeurtenis die er geen is? ()

 Conclusie

De vertaling van Peter Huijzer en Jan Sietsma is mooi en duidelijk. Het enige dat zou kunnen storen is dat de diakritische tekens van de Sanskrietwoorden zijn weggelaten. Ze staan er in het origineel wel, zij het in een ouderwetse weergave. Er is ter inleiding een nogal ronkende tekst van acht bladzijden toegevoegd van de Duitse filosoof Peter Sloterdijk. Ik weet niet of Cioran hiermee gelukkig zou zijn geweest, hoewel hij wel sympathie had voor mislukkingen.

Het is een mooi boek om mee te nemen met vakantie. Gezeten tussen het roosterende lillende vlees, glimmend van het vet op een overvol subtropisch strand, is het verkoelend. ‘s Avonds als brave huisvaders met kromme harige benen in sokken met een krantje de barbecue aanwapperen, schept het afstand. Tussen de rookwolken veroorzaakt door het aanbranden van lillend vlees dat druipt van het vet, geeft het een teug zuurstof. In een kwetterende meute, hobbelend achter een opgewonden parapludrager, op zoek naar het geheim van het bestaan, geeft het antwoord op al je vragen. Volgens Cioran geeft het een enorme opluchting te weten dat het toch niks wordt, hoe hard je ook je best doet.

Emil Cioran (2022): Bekentenissen & banvloeken, Noordboek Filosofie, Vertaling Peter Huijzer en Jan Sietsma, paperback, 143 bladzijden
Andere bronnen:
Emil Cioran (1987): Aveux et Anathèmes, Gallimard Arcades, Paris, paperback 1247 bladzijden
https://twitter.com/realemirhan/status/1282949242533838848

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Boeddhisme, Boekbespreking, Geluk, Pakhuis van Verlangen Tags: begeerte, bewustzijn, bij de dood verlaten we niets, Boeddhisme, de wereld begint en eindigt met ons, Ean Lonesco, Emil Cioran, Hitler, illusie, Jan Sietsma, leegte, lijden, meditatie, Mirceau Eliade, nirvana, Peter Huijzer, Peter Sloterdijk, sarvam anityam

Lees ook:

  1. Het pad van de bevrijding van alle levende wezens
  2. Zen in the polder – film over meditatie en bewustzijn
  3. Evan Thompson is geen boeddhist, maar wel een vriend
  4. Op een waarheid kun je niet lopen

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Primaire Sidebar

Door:

Erik Hoogcarspel

Erik Hoogcarspel studeerde filosofie en Indische talen aan de rijksuniversiteiten in Groningen en Leiden. Hij publiceerde ‘Koken met Filosofie’ en een vertaling van de belangrijkste tekst van Nagarjuna ‘Grondregels van de filosofie van het midden’. 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 14 augustus 2022
    Kum Nye Dancing zomerserie | Online | vanaf 14 aug
  • 19 augustus 2022 - 21 augustus 2022
    Retraite weekend | Vreugde van zijn: gelukkig zijn | Live | 19-21 aug
  • 22 augustus 2022 - 26 augustus 2022
    3-daagse boeddha vakantie
  • 26 augustus 2022 - 28 augustus 2022
    Retraite weekend | Liefde en Compassie voor jezelf en anderen | Live| 26-28 aug
  • 3 september 2022
    Gratis Workshop | Waardering voor jezelf en anderen | Live en Online | 
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    De rafelkant van onze democratische rechtsstaat – Deel 1

    Kees Moerbeek - 7 augustus 2022

    De auteur signaleert een onontkoombare overgang naar een staatsgrenzen overstijgende vervlechting van belangrijke leefomstandigheden op economisch, cultureel, klimatologisch en technologisch gebied. Het verlies van houvast dat dit veroorzaakt valt samen met het verlies van de bescherming door de verzorgingsstaat. Dit wordt verergerd door de onverschilligheid in leidende politieke en economische kringen ten opzichte van de onzekerheid die de veranderingen oproepen. De weerstand die dit alles opwekt neemt op veel plaatsen onder invloed van populistische en autoritaire bewegingen ‘de vorm aan van een afwijzing van anderen, andersdenkenden en andersverschijnende mensen.’

    Woef hé…een signalering

    Erik Hoogcarspel - 4 augustus 2022

    Georg Luck (1926 – 2013) was hoogleraar aan de Universiteit in Baltimore, Verenigde Staten in de klassieke cultuur en talen. Aan het einde van zijn carrière heeft hij op verzoek van een collega een studie uitgevoerd naar een heel aparte groep van filosofen, de cynici. Het wordt cynicus is afgeleid van “hond”, kynos. Deze “honden” predikten voor het volk en leidden talentvolle leerlingen op.

    De kinderen hebben nu rust nodig. Over ouderverstoting.

    Rob van Boven en Luuk Mur - 2 augustus 2022

    De kinderen waren 5 en 4 jaar toen de moeder vertrok met de kinderen. Ze wilde niet langer als slaaf behandeld worden door haar man. De kinderrechter besliste dat het woonverblijf bij moeder was, er kwam een bezoekregeling met vader en er werd opgelegd dat de ouders mee zouden doen aan ouderbemiddeling. De bemiddeling werd geen succes en ook een tweede en derde poging mislukte. Toen kwam er een melding bij Veilig Thuis door de vrijwillige jeugdhulpverlening.

    Crisis op crisis

    gastauteur - 1 augustus 2022

    Stel dat de vooronderstelling dat de mens beschikt over een vrije wil nu eens niet waar blijkt te zijn terwijl ons wetstelsel daar wel vanuit gaat en daarmee aansluit bij het vrije-markt-denken, het kapitalisme. En als dat niet waar is of maar heel beperkt, wat betekent dat dan? Dat er zoiets als een vrije wil bestaat is een aanname, een geloofsartikel.

    Narrative self en experiential self: hoe begrip van meditatieonderzoek beoefenaars kan helpen op hun pad

    gastauteur - 31 juli 2022

    Ik gebruik wel eens het beeld van een motor met zijspan. Als je geen meditatiebeoefenaar bent dan zit het narratief achter de stuur en de directe ervaring in het zijspan. Door beoefening kan je dat omdraaien, kom je ‘in’ de ervaring. En als je het narratief toch nodig hebt, dan zet je hem in. Waarvoor het ook helpt is dat mensen het niet meer zo vervelend vinden wanneer ze niet opmerkzaam zijn omdat ze begrijpen waar het narratief mee bezig is. Zo voorkom je de opbouw van aversie tijdens het mediteren.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Part of Me… Shaping Mental Spaces
    • ‘Geef ons heden ons dagelijks brood’
    • Elf visioenen van het Levende Licht
    • Het jaar 2022 – dag 219 – sorrypoliticus
    • Dalai Lama feliciteert nieuwe Indiase vice-president met benoeming

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

     

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

     

    Privacy en cookies

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

    Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

    Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

    Noodzakelijke cookies

    Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

    If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

    Privacy

    Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens