Journalist/schrijver Josef Roth is een sociaal bewogen en messcherpe waarnemer van de chaotische periode tussen de beide wereldoorlogen. De bekendste van zijn romans zijn waarschijnlijk Radetzkymars en Hotel Savoy. Radetzkymars gaat over de ondergang van de schijnbaar veilige en overzichtelijke wereld van het Oostenrijk-Hongaarse Rijk. Een verloren vaderland voor de auteur. Dit artikel schetst een beeld van het leven van Joseph Roth en van enkele van zijn romans.
Hitler
Geschiedenis als wapen deel 1
President Vladimir Poetin zei in 2014: ‘Onze collectieve herinnering bepaalt onze cultuur, onze geschiedenis en onze tegenwoordige tijd. En onze toekomst zal worden gevormd aan de hand van onze historische ervaring.’ Hij is het zelf die actief deze herinnering en ervaringen vorm geeft en propageert. Ivo van de Wijdeven schrijft dat in de Sovjettijd er nog werd gegrapt dat het land een zekere toekomst had, maar een onvoorspelbaar verleden. Onder Poetin is Ruslands geschiedenis als in beton gegoten. Er is maar één historische waarheid en deze is verankerd in de grondwet en de Nationale Veiligheidsstrategie.
Tuimel niet in de valkuil
Snyder schrijft: ‘U bent een individu dankzij uw vermogen om feiten te onderscheiden, en we zijn een samenleving dankzij ons collectieve vertrouwen in algemene kennis. Het individu is ook de burger die bouwt aan zijn maatschappij. De leider die een broertje dood heeft aan de onderzoekers is een potentiële tiran.’
Tirannen haten feiten
In de publieke verbeelding zijn politici de beroepsleugenaars bij uitstek. George Orwell schreef: ‘Politieke taal is ontworpen om leugens waarheidsgetrouw te doen klinken en moord respectabel.’ Leugens behoren tot het DNA van de modern samenleving, maar meestal gebruiken we fraaier klinkende woorden als marketing, reclame en propaganda. Al in 1967 klaagde Hannah Arendt in haar essay Truth and Politics erover dat politiek en waarheid niet goed samengaan. Dit artikel gaat in op de Nederlandse vertaling van haar essay in het boek Tussen verleden en toekomst.
‘Fascisme met een menselijk gezicht bestond niet en kan niet bestaan.’
De eerste editie van dit boek was 2017 en toen deze was uitverkocht was, vroeg de uitgever ervan aan de auteur een herziene uitgave te schrijven. Dit was voor hem een kans om relevante literatuur van de laatste jaren en verschillende eigentijdse bronnen in de tekst te verwerken. Hij voegde aan de herziene uitgave een postscriptum toe geheten Homeopatisch verdund fascisme? Baudet en Forum voor Democratie. Een van de redenen hiervoor is zijn bezorgdheid over de toenemende polarisatie en ‘de animositeit tegenover de parlementaire democratie, de rechtstaat, de pluriforme samenleving en de vrije pers die Baudet en zijn partij doelbewust aanwakkeren.’
Rechtsstaat in verval: Kafka is springlevend
De manier waarop de PVV omgaat met de interne partijdemocratie leidt tot de vraag hoe deze partij de democratische rechtsstaat dan waardeert. Daarom vindt de auteur het zinvol de PVV te vergelijken met eerdere politieke bewegingen die de legalistische route bewandelden. Communistische partijen in de burgerlijke wereld liftten mee met deze rechtstaat, omdat revolutie onhaalbaar bleek. Ook fascistische partijen, zoals de NSB gebruikten de parlementaire omweg.
Naar de lucht kijken
Het Rode Boekje vond Boeddha een lul. Maar de Chinese machthebbers gaven wel groen licht aan Tai Chi, de trage Taoïstische verdedigingskunst. Tai Chi is materialistisch, en daar houden communisten van. Talloze Taoïstische kloosters werden onder Mao door de Rode Garde kapotgeslagen; monniken vermoord. Nu beleeft het Taoïsme in China weer een opmars. Het is eigenlijk nooit weggeweest.
B’eter – recept om honderd te worden en auberginerolletjes met walnotenvulling
Wereldwijd heeft Japan de meeste honderdjarigen. Volgens het artikel zijn dit de factoren die bijdragen aan het bereiken van een hoge leeftijd: armoede, een hechte gemeenschap, en eten uit de moestuin. Het is geen gemakkelijke boodschap voor de mens van nu, maar wie weinig eet, leeft over het algemeen langer. In Okinama zegt men in plaats van “eet smakelijk” “hara hachi bu”, wat zoveel betekent als “eet tot je maag 80% vol is”. Naast genetische aanleg en leefomstandigheden speelt cultuur een grote rol.
Boeken – De achterblijvers
De ontdekking van het origineel van het NSDAP-lidmaatschap van prins Bernhard deed afgelopen week veel stof opwaaien.
Het denken (1) – Boeddhisme is gezond verstand
Wijsheid groeit in kronkels, zoals alles wat leeft. Het leven verandert voortdurend, dus wijsheid is je voortdurend aanpassen aan onvoorspelbare ontwikkelingen. Boeddha zei steeds opnieuw dat er geen zekerheid is, er is enkel een leven dat ons voor enkele tientallen jaren wordt gegeven.
Het jaar 2023 – dag 229 – röstivriendschap
Rösti in het huis van een nicht van Adolf Hitler.
Somewhere over the rainbow, skies are blue.
Take care out-there.
Over de Lotus-soetra (25): Devadatta
Komen we bij de Boris Boef van het Boeddhisme: een volle neef van Shakyamuni, die zwaar de pest aan hem had. Devadatta. Volgens overleveringen was hij een wreed en verdorven mens. Ik heb geen idee of en in welke mate dat waar is. Hoe ook, Boeddha stelt in de Lotussoetra dat iedereen het boeddhaschap deelachtig zal worden, niet één levende ziel uitgezonderd.
Ras – nutteloze, kwaadaardige onzin
Angela Saini heeft voor haar boek Superieur: de terugkeer van de rassentheorie zo’n beetje alle literatuur over rassenwetenschap doorgespit, schrijft ze. Veel genetici menen dat als genetica bewijst dat er nauwelijks reden is om rassenonderscheid te maken, het dus snel afgelopen zal zijn met racisme. Was het maar waar. Racisme is juist een sociale constructie met een enorme invloed, constateert ze.
Bouwers en slopers van Europa (deel 2)
De tweede helft van de eeuw was opbouwender, welvarender en vooral vreedzamer, maar werd beheerst door de Koude Oorlog en de mogelijkheid van een nucleaire ramp. In de jaren 1980 eisten de effecten van die oorlog hun tol en vernietigden de Sovjetunie. Voor de Val van de Muur en het IJzeren Gordijn was de rol van Michael Gorbatsjov doorslaggevend.
Wanneer iedereen liegt, weet niemand nog wie er liegt
Een staatsgreep, of het manipuleren van het politieke systeem zijn voorbeelden van andere manieren om aan de macht te grijpen dan verkiezingen. Onverbloemde macht is echter beperkt houdbaar en macht verkregen met geweld vraagt meer geweld om het in stand te houden.
Conspiritualiteit en samenzwevers
Het begrip conspiritualiteit komt van het Engelstalige conspirituality en waaide over uit de Verenigde Staten. In het BD-artikel over het boek Eigen welzijn eerst van Roxanne van Iperen kwam dit begrip al zijdelings, zonder het beestje bij de naam te noemen. Wat is conspiritualiteit?
Boekbespreking – Bekentenissen en banvloeken
‘Wat lijden is, is niet zelf. Het is moeilijk, het is onmogelijk om het met het boeddhisme eens te zijn op dit nochtans wezenlijke punt. Het lijden is voor ons datgene wat ons het meest eigen is, het meest zelf. Wat een vreemde religie! Ze ziet het lijden overal en verklaart het tegelijkertijd voor onwerkelijk.’
Boekbespreking – Eenling zijn, een filosofische uitdaging
“Zie af van geweld tegenover alle levende wezens, schaadt geen enkele. Waarom heb je nog iemand nodig als je toch geen nakomelingen wenst? Zwerf alleen rond, net als een neushoorn.” Khaggavisana Sutta (Neushoorn Sutta, eigen vertaling)
Over Theologie (21) – Het Nationaal Socialisme (2)
Blijft de vraag: waar is / was God tijdens en na de gruwelen van de vernietigingskampen, de verwoestende bombardementen en de nietsontziende slachtpartijen op stranden en slagvelden, in ontbladerde oerwouden en onder de rook van in brand staande olievelden.
Over Theologie 20 – Het Nationaal Socialisme
Het Nationaal Socialisme? Wat heeft dat in godsnaam met theologie te maken? Nou, het hangt er maar vanaf hoe je er tegenaan kijkt. Ik denk dat iemand die iets over theologie wil weten niet om het Nationaal Socialisme heen kan.
Joden, hindoes en boeddhisten en de betekenis van het hakenkruis
In zowel de Hindoeïstische als de boeddhistische cultuur zijn hakenkruizen heilige symbolen die in de tempels zijn uitgehouwen en voor ceremonies worden gebruikt. Het hakenkruis in de Hindoeïstische cultuur dateert van meer dan 5000 jaar geleden en wordt gebruikt: ‘om geluk uit te drukken tijdens ceremoniële gebeurtenissen.’
Boekbespreking – De wereld als verschijning, fenomenologie en de 20e eeuw
De titel van dit boek is een beetje misleidend, de wereld verschijnt namelijk nooit en kan daarom nooit een verschijning of een verschijnsel zijn. Met het woordje ‘wereld’ bedoelen we gewoonlijk alles wat er is, dus ook wijzelf en het is niet erg moeilijk om in te zien dat het geheel nooit aan een deel kan verschijnen. Je kunt per slot van rekening ook niet je huis in zijn geheel zien als je thuis bent.
Weerbare democraten gezocht
‘We komen het parlement binnen om ons te bewapenen met de wapens van de democratie. Zoals een wolf een schaap aanvalt, zo komen wij ook,’ aldus Joseph Goebbels in 1928. Een nog betere aansporing om de democratie te beschermen is er niet.
Hannah Arendt is overal
Dit artikel gaat over de grote lijnen van het hoofdstuk Een klasseloze samenleving en het deel over propaganda van het hoofdstuk De totalitaire beweging van Hannah Arendts boek Totalitarisme. Hierin beschrijft en analyseert ze de oorsprong en de dynamiek van totalitaire systemen als het nazisme en het stalinisme.
