• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Tiende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • André Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Eelco van der Meulen
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
  • Privacy

Luisteren naar iemands verdriet leer je in de eerste plaats op je kussen (4)

30 maart 2019 door Edel Maex

Dit is de plaats, van waaruit alle wezens uit de oceaan van ontstaan en vergaan worden bevrijd.

Bij ieder element in deze zin kun je vraagtekens zetten. Wat is een ‘oceaan van ontstaan en vergaan’, een oceaan nog wel? Over ‘alle wezens’ hebben we het gelukkig al gehad. En weer dat woord ’bevrijden’. En als deze plaats in eerste instantie naar ons meditatiekussen verwijst, hoe zouden we zittend op een kussen ook maar één iemand kunnen bevrijden. Het is maar één zin, maar het is een ‘mer à boire’. Ontstaan en vergaan gaat over de vergankelijkheid, de impermanentie, de onbestendigheid van alles. Anicca heet het in het Pali. Het is samen met dukkha (lijden) en anatta (niet-zelf) een van de drie kenmerken van de werkelijkheid.

Wellicht is anicca van de drie het eenvoudigst uit te leggen. Je kunt er moeilijk naast kijken. Alles om ons heen is vergankelijk. Alles wat ontstaat zal op een bepaald ogenblik weer vergaan. Ook wijzelf.

Van Shunryu Suzuki is de uitspraak: leven is uitvaren met een schip waarvan je zeker bent dat het op zee zal vergaan. Op het eerste zicht kan dat schokkend overkomen. Op het tweede zicht kun je je afvragen of je daar nu zo een grote zenmeester moet voor zijn om zo een banale uitspraak te doen. Dat weet toch iedereen, dat we allemaal ooit doodgaan. Maar het zit niet lekker. We hebben het er moeilijk mee.

In de Upajjhatthana Sutta raadt de Boeddha mannen en vrouwen, monniken en leken aan de volgende vijf feiten te overwegen.

Het is mijn natuur dat ik oud word Er is geen weg om aan oud worden te ontkomen.
Het is mijn natuur dat ik ziek wordt Er is geen weg om aan ziekte te ontkomen.
Het is mijn natuur dat ik dood ga. Er is geen weg om aan de dood te ontkomen.

Alles wat me dierbaar is en iedereen waar ik van houd, veranderen van nature steeds Er is geen weg om te voorkomen dat ik van hen gescheiden raak.

Mijn gedrag maakt mij wie ik ben, ik ben er de dader van, ik ben er verantwoordelijk voor, ik draag er de gevolgen van Wat ik ook doe, ten goede of ten kwade is mijn verantwoordelijkheid.

De Avatamsaka Sutra noemt het heel poëtisch een oceaan van ontstaan en vergaan. Het is onnoemelijk wijds en we zitten er midden in. Er is geen ontkomen aan.
Als je een beetje doordenkt kun je begrijpen dat als er geen ontstaan en vergaan zou zijn, dat alles dan tot stilstand zou komen. Dat zou pas echt dood betekenen. Het leven is maar mogelijk door de constante flux van ontstaan en vergaan. Als de oceaan bevriest is het met het leven gedaan. Met ons verstand is dat gemakkelijk te begrijpen, maar het is een magere troost. We zijn als de dood voor het ontstaan en vergaan in en rond ons.

Dat is niet helemaal waar. Soms snakken we naar verandering. Maar dan wel in de zin van beter, meer, spannender, leuker. We hebben niets tegen ontstaan en vergaan zolang het maar op onze voorwaarden is. Maar dat is niet waar de oceaan van ontstaan en vergaan op slaat. Het leven heeft de onhebbelijke gewoonte zich niet aan onze voorwaarden te houden. Daar gaat het over.

Als mensen hebben we veel strategieën  om aan het onontkoombare te ontkomen. We zoeken allerlei vluchtwegen. Flagrante ontkenning is er één van. Tegen alle evidentie in postuleren we een onsterfelijke ziel. In de hemel zien we elkaar wel terug.  Of een eindeloze reeks van reïncarnaties. Er komt nog een kans in een volgend leven.

Het is een bruikbare redenering om de pijn van de oceaan van ontstaan en vergaan niet aan ons hart te laten komen. Waarom zouden we iets doen aan sociaal onrecht als het in de hemel toch in orde komt, of als het toch de schuld is van negatief karma uit een vorig leven. Uiteraard, het zijn een voor een drogredenen, maar ze komen veel voor.
Een andere strategie is onthechting. ‘Ik sta daar boven.’ Als je je niet bindt, kun je niets verliezen. Als je je niet engageert word je niet ontgoocheld. Deze strategie is bijzonder populair in boeddhistische middens: je nergens aan binden. Ook deze ontsnappingsroute maakt ons meedogenloos als we gaan vinden dat de ander zich maar niet zo had moeten hechten. Een dolk in iemands hart, met een zweem van heiligheid.

Zo raken we bijzonder gehecht aan niet gebonden zijn. Maar echte onthechting is het engagement aangaan met de bereidheid erbij om de pijn van het verlies te voelen. Want het is juist omdat we zo bang zijn van deze pijn, omdat we deze pijn niet willen riskeren dat we zo krampachtig met onszelf en met anderen omgaan.

Het boeddhisme kan nog een mooie vluchtweg bieden: ‘ontstaan en vergaan zijn maar illusie’. In de ervaring van eenheid is er geen ontstaan en vergaan. In het absolute perspectief is alles met alles verbonden. Dat is zeker een diepe waarheid. Als dat een diep doorleefd besef is, kan het een diepe bron van vrijheid zijn. Maar het is geen doekje voor het bloeden.
Nogmaals: al deze ontsnappingsroutes zijn perverteringen van wat diepe waarheden zouden kunnen zijn. Helaas is alles, ook het diepste, perverteerbaar. Het geeft een wrang gevoel, al deze heilloze manieren waarop we proberen te  ontsnappen aan de oceaan van ontstaan en vergaan. De grens tussen cynisme en wijsheid is soms flinterdun.

Wat biedt hier bevrijding? Bevrijding zit diep in het DNA van het boeddhisme. In de Pali-canon vinden we de prachtige tekst: zoals de zee vele schatten herbergt maar slechts één smaak, die van zout, zo ook bevat de dharma vele schatten maar slechts één smaak, die van bevrijding. Het is duidelijk dat hier niet het ophouden van ontstaan en vergaan bedoeld wordt. Dat gaat eindeloos door.

Het is als de formule van de vier edele waarheden. Daar staat dukkha, lijden, centraal. In de eerste edele waarheid worden o.a. geboorte, ziekte, ouderdom en dood genoemd als voorbeelden van lijden. Maar als er in de derde edele waarheid sprake is van het opheffen van het lijden, betekent dat niet dat er een einde komt aan geboorte, ziekte, lijden en dood.
Waar moeten we dan wel van bevrijd worden? Wel, waar zitten we in gevangen? In onze angst, in onze bevangenheid door de oceaan van ontstaan en vergaan. Daar gaat het over. De grootste gift is de gift van geen angst, wordt er gezegd.

Dit is de plaats. Wat kunnen we op ons kussen doen voor de bevrijding van alle levende wezens? Laat ons er alvast met één van beginnen, met onszelf.
Onze praktijk is er een van komen zitten, met een open geest en een open hart, met een mateloos mededogen. Hoeveel seconden heb je dan nodig om een glimp op te vangen van de oceaan van ontstaan en vergaan? Als je komt zitten en kijkt, zit je er meteen middenin. En dat is wat we doen, er midden in gaan zitten, zonder ontsnappingsroutes en met een mateloos mededogen.

Het vraagt moed. Zonder iets om aan vast te klampen, zonder vaste grond onder de voeten. Midden in de oceaan van ontstaan en vergaan.
Maar het geeft ook moed. Bevrijding zit daar waar we het niet verwachten. We ontdekken er de mogelijkheid om met grote vrijheid onbevangen midden in de oceaan van ontstaan en vergaan te zitten, te staan, te bewegen, te leven .

Daarin verschilt onze meditatietraditie van tradities waar in de meditatie gestreefd wordt naar bepaalde ervaringen of waar getracht wordt de geest te controleren, meer standvastig te maken en alvast de oceaan van ontstaan en vergaan in onze geest te bedwingen.

Als we zonder iets te forceren met grote moed en mateloos mededogen de oceaan van ontstaan en vergaan tegemoet treden, groeit er diep vertrouwen in het leven. Een leven in de maalstroom. Een leven waarvan we goed genoeg weten dat we er ooit aan ten onder zullen gaan. Dat geeft ons de moed om onbevreesd en goed gemutst uit te varen met het schip waarvan we zeker weten dat het op zee zal vergaan. Dat is bevrijding.

Maar er staat ‘alle wezens’. Zelfs als we dit begrijpen als ieder wezen op ons pad, hoe kan iemand geholpen zijn, laat staan bevrijd, door mijn zitten op een meditatiekussen? ‘Als je hem wil helpen, ga dan zitten’, zei Masoa Abe tegen Ton Lathouwers toen die met zijn handen in het haar zat over iemand die hem zeer dierbaar was.

In mijn bevangenheid tegenover de oceaan van ontstaan en vergaan hou ik ook de ander gevangen. In mijn angst ontneem ik de ander zijn ruimte.
Als ik in staat ben de ander te helpen dan is mijn angst zeker niet het ideale vertrekpunt. Als ik niet bij machte ben de ander te helpen, maakt mijn angst het mij ronduit onmogelijk de ander in de oceaan van ontstaan en vergaan nabij te zijn, ook als ik niets kan doen.

Enkel vanuit mijn moed en vertrouwen om te leven, en ten onder te gaan, in de oceaan van ontstaan en vergaan, kan ik de ander nabij zijn. Mijn golf van angst kan enkel meer golven van angst in beweging brengen. Mijn onbevangenheid kan als een golf uitwaaieren en resoneren met de moed en het vertrouwen van de ander.
Dit is waar ik verantwoordelijk ben. Deze praktijk is nooit enkel voor jezelf. De grootste gift die je kunt geven is de gift van geen angst. Het begint hier, op deze plek. 
Dit is de plaats.

Dit was deel vier in een serie over het commentaar bij de verzen uit de Gandhavyuha zoals zoals ze gezongen worden in de Mahakaruna Chan traditie.
(wordt vervolgd)

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Achtergronden, Boeddhisme, Dharma en filosofie, Edel Maex Tags: Avatamsaka Sutra, dood, Edel Maex, geboorte, gedrag, kussen, lijden, Mahakaruna, meditatie, ontstaan, ouderdom, vergaan, vier edele waarheden, ziekte

Lees ook:

  1. ‘Luisteren naar iemands verdriet leer je in de eerste plaats op je kussen’
  2. Luisteren naar iemands verdriet leer je in de eerste plaats op je kussen (2)
  3. De grote schoonmaak van Buddhagosha
  4. Jelle Seidel – Opmaat tot eeuwigheid

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Lees Interacties

Reacties

  1. Piet Nusteleijn zegt

    1 april 2019 om 09:59

    Op deze plaats, nu, hier, is het licht uiterst scherp. Met uitzicht….fenomenaal. Dank voor de vierluik.

Primaire Sidebar

Door:

Edel Maex

is psychiater, zenbeoefenaar en auteur. Leven in de maalstroom 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 22 januari 2021
    Online Dhammakaya-meditatie
  • 23 januari 2021
    Online Dhammakaya-meditatie
  • 24 januari 2021
    Discovering Padmasambhava (online)
  • 24 januari 2021
    Online Dhammakaya-meditatie
  • 25 januari 2021
    Online Dhammakaya-meditatie
  • bekijk de agenda

De werkplaats

De werkplaats.

Boeddhistische kunstenaars

Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
lees meer »

Pakhuis van Verlangen

In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

Verkiezingen 2021 – ‘Er is menselijke warmte nodig in de politiek’

Wouter ter Braake - 18 januari 2021

Ik lanceer een ander alternatief. Een brede bewustzijnsbeweging. Een beweging van kiezers die het geluk van alle mensen vooropstelt en als uitgangspunt neemt. Op basis van een bewustzijn dat boosheid transformeert in wijsheid. Een bewustzijn dat gefundeerd is in het besef van verbondenheid van al wat leeft. Een bewustzijn dat verschillen respecteert en met een warm hart en open mind openstaat voor dialoog.

De Lotussoetra – boeddhisme en politiek

Erik Hoogcarspel - 14 januari 2021

In de Lotussoetra worden de geboorte, de meditaties, het ontwaken het preken en de dood van de Boeddha beschreven als niet meer dan een show die hij opvoert. Het is een didactische methode. In feite is hij de eeuwige wetgever van het universum en daarom de inrichter van de ware politiek.

Het boeddhisme en religie

Erik Hoogcarspel - 12 januari 2021

Is het boeddhisme een religie, een levensweg of een filosofie? Als je deze vraag aan meerdere mensen stelt krijg je geheid verschillende antwoorden en voor elk antwoord valt wel iets te zeggen.

Tien jaar Boeddhistisch Dagblad

Joop Ha Hoek - 8 januari 2021

...

Jasper Schaaf – Marx’ diepe respect voor Aristoteles

gastauteur - 1 januari 2021

Jasper Schaaf: 'Aristoteles noemt het doel van het menselijk bestaan ‘geluk’. Klinkt dit te makkelijk? Is het vreemd? Speelt zo’n ver, groot en toch belangrijk doel echter ook geen belangrijke rol in de vroegere geschriften van Marx, waar hij nog meer dan later op de werken van Georg Hegel en Ludwig Feuerbach leunt?'

Meer onder 'pakhuis van verlangen'

Footer

Boeddhistisch Dagblad

Meest recente berichten

  • Woordenboek niet-weten: de lege boodschap
  • Het jaar 2021 – dag 21 – misselijk
  • Corona – blijf thuis en in leven
  • NU’91: ‘Stel tweede dosis coronavaccin niet uit’
  • De boze koning verjaagd

Reageren

We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

Over het BD

Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
Lees ons colofon.

Zie ook

  • Contact
  • Over ons
  • Columns
  • Reageren op de krantensite

Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

 

Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

 

loading Annuleren
Bericht niet verstuurd - controleer je e-mailadres!
E-mail-controle mislukt, probeer het opnieuw
Helaas, je blog kan geen berichten per e-mail delen.
Boeddhistisch Dagblad
Powered by  GDPR Cookie Compliance
Privacy en cookies

Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

Noodzakelijke cookies

Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

Bezoekersstatistieken

We gebruiken Google Analytics voor het bijhouden van bezoekerscijfers.

Dit helpt ons bij het verbeteren van de website; zo weten we wat wel en niet gebruikt of gelezen wordt.

Alle cookies staan uit in je browser. Zet cookies aan alsjeblieft, als je wil dat we je voorkeuren opslaan,

Privacy

Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens