• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Negende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • André Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Eelco van der Meulen
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
  • Privacy

Luisteren naar iemands verdriet leer je in de eerste plaats op je kussen (2)

28 maart 2019 door Edel Maex

(Vervolg van de commentaar bij de verzen uit de Gandhavyuha zoals zoals ze gezongen worden in de Mahakaruna Chan traditie)

Dit is de plaats van hen die iedereen, hoe diep hij of zij ook verstrikt is in het web van geboorte, lijden en dood, door waarachtige betrokkenheid en inzet tenslotte tot verlichting brengen.

Dit is voor ons zonder meer de moeilijkste zin uit de tekst. Wat moeten we met een ‘web van geboorte, lijden en dood’ en wat is in godsnaam ‘verlichting’, en hoe moeten we ‘waarachtige betrokkenheid en inzet’ begrijpen?

Hoe begrijpen we het ‘web van geboorte, lijden en dood’? Gaat dit over reïncarnatie? De tekst is oorspronkelijk in het Sanskriet gesteld en in India is reïncarnatie common sense. Maar wij zijn geen Indiërs. Ook de Chinezen hadden niet direct iets met reïncarnatie, alhoewel sommigen het een interessant idee vonden in het licht van de Chinese voorouderverering. Het is een beetje grappig om te zien hoe reïncarnatie tot bron van heftige discussies is geworden in het westerse boeddhisme.

Als je mij de vraagt stelt of ik in reïncarnatie geloof, kan ik daar alleen maar ‘nee’ op antwoorden. Om te beginnen geloof ik niet in geloven en met het reïncarnatieverhaal heb ik geen directe band.

Wat zei de Boeddha zelf over reïncarnatie? Hij leefde in een wereld waarin reïncarnatie vanzelfsprekend was. De vraag is niet of de Boeddha het bestaan van reïncarnatie aannam of niet. De vraag is hoe hij met dit gegeven omging en hoe hij de traditionele visie op reïncarnatie en karma amendeerde.

De orthodoxe visie was er een van een onsterfelijke ziel die van lichaam wisselde zoals wij van kleren wisselen. Deze visie wees de Boeddha af. Hij zag nergens een aanwijzing voor het bestaan van een onsterfelijke ziel. Hij was in zijn tijd niet de enige die de orthodoxe visie op reïncarnatie afwees. Er waren ook leraren die een puur materialistische visie aanhingen en iedere notie van reïncarnatie radicaal ontkenden. Ook in dat verhaal kon de Boeddha zich niet vinden. Vooral omdat deze leraren op deze grond ook iedere morele verantwoordelijkheid ontkenden. Als gedrag geen consequenties heeft, zijn we ook niet langer verantwoordelijk.

Juist die verantwoordelijkheid is bij de Boeddha essentieel. Dit moment komt tot stand door een complex samenspel van causale factoren, veel complexer dan we kunnen bevatten. Hoe we met dit moment nu omgaan is medebepalend voor hoe het volgende ogenblik er zal uitzien. Daar ligt mijn verantwoordelijkheid. Ik sta hier en nu voor de keuze. Als ik in dit ogenblik handel vanuit mededogen dan zal het komende ogenblik er anders uitzien dan wanneer ik in dit ogenblik handel vanuit louter hebzucht.

De ramificaties van mijn keuze gaan deel uitmaken van een netwerk van oorzaken dat veel verder reikt dan mijn leven nu. Mijn verantwoordelijkheid reikt verder dan dit leven.

Maar dit is maar één kant van het verhaal. Het voorgaande gaat over wat we de relatieve werkelijkheid noemen. Het is een ongelukkige naam. Andere mogelijke, maar daarom niet betere namen zijn het historische, het narratieve, het conventionele aspect of perspectief. Daarnaast is wat we het absolute of uiteindelijke perspectief noemen. Voor alle duidelijkheid het gaat hier om een en dezelfde werkelijkheid maar vanuit een ander perspectief bekeken. Geen van beide perspectieven is daarbij superieur aan het andere.

In de context van geboorte en dood kun je het onderscheid benaderen vanuit de vraag: hoe lang leeft een mens? Het conventionele antwoord is: van geboorte tot dood. Geboorte en dood zijn de markeerpunten van het verhaal van ons leven. Niets hoeft ons daarbij te beletten om aan dit verhaal nog een hiervoor en een hierna toe te voegen.

Maar de vraag kan ook vanuit een ander perspectief benaderd worden. Vanuit het uiteindelijke perspectief gezien leeft een mens maar één ogenblik. Nu leef je. Nu adem je. Al de rest fantaseer je er bij. Al de rest is verhaal.

In dit verhaal leven we. In dit verhaal lijden we, in dit verhaal zijn we gelukkig en ongelukkig. Bevrijding vinden we niet in het verhaal. Bevrijding vinden we in het uiteindelijke perspectief. In de openheid van dit moment nu. Maar in dit perspectief kunnen we niet blijven. Vanuit dit perspectief gaan we terug het verhaal van ons leven in.

Een postmoderne formulering van de tweede edele waarheid, de waarheid van de oorzaak van het lijden, zou kunnen zijn: lijden ontstaat daar waar het leven zich niet aan ons verhaal houdt. En dat doet het leven nu eenmaal: zich niet houden aan wat we in gedachten hadden. Ongevraagd en zonder overleg.

In ieder ogenblik herschrijven we ons verleden en onze toekomst. Telkens komt er iets tussen dat ons dwingt het verhaal weer aan de werkelijkheid aan te passen. Verleden en toekomst komen daarbij telkens weer in een ander licht te staan. Wat een goede relatie was wordt ineens een verhaal van jarenlange ontrouw. Wat een rooskleurig perspectief was wordt ineens een lijdensweg waarvan het einde niet in zicht is.

Lijden ontstaat waar we in ons verhaal verstrikt raken. Waar het verhaal een grote strijd wordt met de werkelijkheid. Daar wordt ons bewustzijn vernauwd en ons hart beklemd. Zo raken we ‘verstrikt is in het web van geboorte, lijden en dood’.

Bevrijding zit in de openheid van geest en de openheid van hart in dit moment nu. In de openheid van geest wordt het verhaal terug wat het is: een verhaal dat in ieder moment herschreven moet worden. In de openheid van hart welt het mateloze mededogen op dat ons draagt doorheen de pijn van ieder verhaal. Dat is het uiteindelijke perspectief.

Het is een grote valkuil te denken dat we In het uiteindelijke perspectief kunnen blijven zitten. Meditatie wordt dan één grote, tot mislukking gedoemde, vlucht uit de werkelijkheid. We verwaarlozen onze engagementen of gaan ze niet aan. We wachten op een bevrijdend wonder in de meditatie terwijl we vergeten te leven. Ik heb het zo vaak zien gebeuren.

Hoe kunnen we iemand die ‘verstrikt is in het web van geboorte, lijden en dood, door waarachtige betrokkenheid en inzet tenslotte tot verlichting brengen’?

Wat is verlichting? In het Nederlands (in navolging van het Engels) hebben we de vreemde gewoonte aangenomen om het woord verlichting te gebruiken. Zelf zou ik deze term niet door ‘verlichting’ vertalen maar door het meer oorspronkelijke ‘ontwaken’. Ontwaken wil zeggen ontwaken tot het besef van die bevrijdende ruimte waarin ons hart en onze geest zich kunnen openen.

Hoe kunnen we iemand daartoe brengen? Zeker niet met goede raad. Zeker niet met een banaal en ergerlijk ‘laat het los’. Soms hoor ik hoe mensen elkaar zeggen dat ze niet zo in het verhaal moeten blijven vastzitten. Alsof dat helpt. Uitspraken in de aard van ‘Och hij is het niet waard en je vindt wel een ander’.

De vraag brengt ons weer bij de fundamentele koan van Hisamatsu. Wat doe je als je niets meer kunt doen? Het enige wat nog rest is waarachtige ontmoeting, van hart tot hart. Ontmoeting die niets oplost en niets aandraagt. Ontmoeting waar enkel ruimte is, enkel openheid, waar ik bereid ben ‘precies diezelfde pijn te ervaren’, waar mededogen stroomt, waar het verhaal, al was het maar even, tot stilstand kan komen.

 

 

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Achtergronden, Boeddhisme, Dharma en filosofie, Edel Maex, Geluk Tags: Edel Maex, Gandhvyuha, kussen, luisteren, meditatie, onsterfelijke ziel, samenspel, verdriet

Lees ook:

  1. Luisteren naar iemands verdriet leer je in de eerste plaats op je kussen (4)
  2. ‘Luisteren naar iemands verdriet leer je in de eerste plaats op je kussen’
  3. Raken aan de grond der dingen
  4. Raken aan de grond der dingen

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Primaire Sidebar

Door:

Edel Maex

is psychiater, zenbeoefenaar en auteur. Leven in de maalstroom 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 18 januari 2021
    Gratis proefles introductietraining Skillful Means
  • 18 januari 2021
    Online Dhammakaya-meditatie
  • 19 januari 2021
    Gratis proefles cursus Caring - Caring from the heart
  • 19 januari 2021
    Online Dhammakaya-meditatie
  • 20 januari 2021
    Zen Spirit Doorgaande groep Meditatie Arnhem
  • bekijk de agenda

De werkplaats

De werkplaats.

Boeddhistische kunstenaars

Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
lees meer »

Pakhuis van Verlangen

In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

De Lotussoetra – boeddhisme en politiek

Erik Hoogcarspel - 14 januari 2021

In de Lotussoetra worden de geboorte, de meditaties, het ontwaken het preken en de dood van de Boeddha beschreven als niet meer dan een show die hij opvoert. Het is een didactische methode. In feite is hij de eeuwige wetgever van het universum en daarom de inrichter van de ware politiek.

Het boeddhisme en religie

Erik Hoogcarspel - 12 januari 2021

Is het boeddhisme een religie, een levensweg of een filosofie? Als je deze vraag aan meerdere mensen stelt krijg je geheid verschillende antwoorden en voor elk antwoord valt wel iets te zeggen.

Tien jaar Boeddhistisch Dagblad

Joop Ha Hoek - 8 januari 2021

...

Jasper Schaaf – Marx’ diepe respect voor Aristoteles

gastauteur - 1 januari 2021

Jasper Schaaf: 'Aristoteles noemt het doel van het menselijk bestaan ‘geluk’. Klinkt dit te makkelijk? Is het vreemd? Speelt zo’n ver, groot en toch belangrijk doel echter ook geen belangrijke rol in de vroegere geschriften van Marx, waar hij nog meer dan later op de werken van Georg Hegel en Ludwig Feuerbach leunt?'

Bodhiwappie

Erik Hoogcarspel - 27 december 2020

De symboliek is maar al te duidelijk: de elite bestaat uit vampiers, ze voeden zich zelfs met het bloed van onschuldige kwetsbare baby’s, de politiek is een groot complot om de macht en de wetenschap wil de mensen inspuiten met nano-computers om ze hun wil te ontnemen. Het gaat er niet meer om of het waar is, maar om hoe het voelt. Het enige wat je nog kunt doen is wat ketelmuziek produceren aan de voet van de ivoren toren van de macht. Samen tegen iedereen. Intussen klinkt in vele Tibetaanse tempels over de gehele wereld ketelmuziek voor ‘het welzijn van alle levende wezens’.

Meer onder 'pakhuis van verlangen'

Footer

Boeddhistisch Dagblad

Meest recente berichten

  • Hans van Willenswaard – Het mysterie van de Zwarte Tulp (2) -Parijs en Amsterdam
  • Free Tibet – toezien op werkelijke vrijlating taalactivist Tashi Wangchuk
  • Ardan
  • Agnose is altijd actueel
  • De virtuele denkster 300

Reageren

We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

Over het BD

Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
Lees ons colofon.

Zie ook

  • Contact
  • Over ons
  • Columns
  • Reageren op de krantensite

Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

 

Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

 

loading Annuleren
Bericht niet verstuurd - controleer je e-mailadres!
E-mail-controle mislukt, probeer het opnieuw
Helaas, je blog kan geen berichten per e-mail delen.
Boeddhistisch Dagblad
Powered by  GDPR Cookie Compliance
Privacy en cookies

Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

Noodzakelijke cookies

Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

Bezoekersstatistieken

We gebruiken Google Analytics voor het bijhouden van bezoekerscijfers.

Dit helpt ons bij het verbeteren van de website; zo weten we wat wel en niet gebruikt of gelezen wordt.

Alle cookies staan uit in je browser. Zet cookies aan alsjeblieft, als je wil dat we je voorkeuren opslaan,

Privacy

Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens