• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Twaalfde jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Ramo de Boer
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Achtergronden » Je bent goed zoals je bent…

Je bent goed zoals je bent…

31 januari 2023 door André Baets

Bij begeleide vipassana meditatie (‘inzichtmeditatie’) wordt soms aan de mediterenden de raad gegeven om alles wat zich in of aan hem/haar voordoet, als een getuige, van op een afstand te observeren; zonder er iets mee te doen. “Je bent goed zoals je bent”, wordt er daarbij dan gezegd. “Je moet niets veranderen”.
En toch krijg ik regelmatig als opmerking van mensen die ervaring hebben met deze vorm van mediteren: “Wat doe ik met gevoelens die steeds weer komen. Waar een bepaald patroon in zit. Ik kan deze nog jaren, voor de rest van mijn leven benoemen, van op een afstand bekijken. Zou ik er toch niet iets mee moeten doen?”

Twee uitspraken van de Japanse zenleraar Shunryu Suzuki roshi komen in dit verband bij me op. Tijdens een zazen sessie zij hij in een korte toespraak: “Ieder van jullie is volmaakt zoals hij is… maar een beetje verbetering kunnen jullie wel gebruiken.” Bij een andere gelegenheid gaf hij als antwoord op de vraag wat hij van zijn leerlingen vond: “Jullie zijn allemaal verlicht… totdat jullie je mond opendoen.”(1)

In de Vitakkasanthana-Sutta, ‘het stoppen der gedachten’ (MN 20) geeft de Boeddha vijf methoden om storende gedachten tijdens de meditatie te verwijderen door het bewust verplaatsen van de aandacht.

Maar eerst een woordje over opmerkzame aandacht of aandachtig zijn.
Opmerkzame aandacht is een van de spirituele faculteiten (indriya) die tot succes in meditatie leiden. Maar als die niet ten volle wordt begrepen en beoefend, bestaat de kans dat er in de meditatie veel tijd verspild wordt.

Ajahn Brahmavamso (ajahn Bram voor de vrienden), die negen jaar oefende in de traditie van de Thaise woudkloosters als leerling van de beroemde meditatieleraar Ajahn Chah en abt is van het Bodhinyana klooster in de buurt van Perth (West-Australië), vertelt, ter illustratie, volgend verhaal (2).

“Opmerkzame aandacht is niet alleen gewoon aandachtig zijn, wakker zijn of je volledig bewust zijn van wat er om je heen gebeurt. Opmerkzame aandacht leidt het bewustzijn ook naar specifieke gebieden, herinnert zich de meditatie aanwijzingen en geeft de aanzet tot een reactie. Aandacht of in het Pali sati betekent in de sutta’s zowel opmerkzaamheid als geheugen of herinnering. Iemand met een grote opmerkzaamheid is doorgaans ook iemand met een goed geheugen en zal zich dus de aanwijzingen van de Boeddha makkelijk kunnen herinneren.”

In een vergelijking die de Boeddha gebruikt, wordt opmerkzame aandacht vergeleken met een persoon die een deur of poort bewaakt (AN VII, 63).

De poortwachter.

“Stel je voor dat je een rijk iemand bent met een portier om je huis te bewaken. Op een avond, voordat je naar de tempel gaat om te mediteren, zeg je deze poortwachter dat hij moet oppassen voor dieven.
Als je thuiskomt is je liefdevolle vriendelijkheid als bij toverslag verdwenen als je ziet dat het hele huis is leeggeroofd. “Heb ik je niet gezegd dat je goed moest opletten?!”, schreeuw je naar de portier. “Maar dat heb ik ook”, verdedigt die zich. “Ik heb goed op de dieven gelet terwijl ze inbraken en ik had er ook mijn volle aandacht bij toen ze uw televisietoestel en geluidsapparatuur het huis uitdroegen. Ik heb duidelijk gezien hoe ze daarna nog diverse malen zijn teruggekomen en mijn geest is geen seconde afgedwaald terwijl ik ze alle antieke meubels en kostbare juwelen zag meenemen.”

Zou jij blij zijn met een dergelijke interpretatie van opmerkzame aandacht? Een wijze poortwachter weet dat opmerkzame aandacht meer is dan louter aandacht. Een wijze poortwachter dient zich de instructies te herinneren en die ijverig en zorgvuldig uit te voeren. Dus als hij een dief ziet die tracht in te breken moet hij handelen.

Op dezelfde wijze moet iemand die mediteert meer doen dan louter en alleen aandacht schenken aan wat de geest binnenkomt en er uitgaat. De mediterende dient zich de instructies uit de sutta’s te herinneren en in praktijk te brengen.

Als wijze mensen in meditatie opmerkzame aandacht beoefenen en daarbij een niet-heilzame gemoedstoestand – zoals bijvoorbeeld seksuele begeerte, woede, ongeduld of frustratie – observeren, zullen ze die proberen te stoppen.

Vitakkasanthana-Sutta.

Aldus heb ik gehoord.
Eens verbleef de Verhevene in Savatthi, in het Jetavana, het park van Anathapindika. Daar richtte hij zich tot de monniken: “Monniken, een monnik moet tijdens de meditatie, bij het oprijzen van onheilzame gedachten, zijn aandacht richten op vijf voorstellingen.”
(…)

[Daarna geeft de Boeddha vijf methoden om onheilzame gedachten te doen verdwijnen.]

  1. (…) dan moet de monnik zijn aandacht van die [onheilzame] gedachte overbrengen op een andere gedachte, die verbonden is met wat heilzaam is (…)

Bij deze eerste methode zijn de twee gedachten met elkaar verbonden. Liggen ze in dezelfde lijn. Bijvoorbeeld als je gestoord wordt door muziek van de kinderen van de buren en je bemerkt dat er een gevoel van irritatie, zelfs van haat naar boven komt, kan je deze gevoelens beïnvloeden door, bijvoorbeeld, te denken dat ook jij jong bent geweest en toen waarschijnlijk ook jou buren met je muziek hebt geïrriteerd. Of je kan denken dat jou kinderen ook hun muziek af en toe wat luid zetten en daardoor de buren storen.

  1. (…) dan moet hij het nadeel van deze onheilzame gedachten in ogenschouw nemen (…)

Deze passage gaat over wat deze gevoelens van bijvoorbeeld haat en irritatie bij jou teweeg brengen. Je voelt dat je hartslag en bloeddruk stijgen; dat je ademhaling versnelt; dat je begint te zweten; dat je keel wordt dichtgeknepen. En als je beseft dat al deze dingen, op termijn, niet zo best zijn voor je gezondheid kan, op grond van die overweging, de gedachte bij je opkomen dat deze irritatie de mogelijke nadelige fysieke gevolgen (zoals een eventuele hartaanval) niet waard zijn.

  1. (…) dan moet hij deze onheilzame gedachten vergeten en er geen aandacht aan schenken (…)

De Boeddha geeft in de sutta het voorbeeld van iemand die iets niet wil zien en daarom de ogen sluit of de andere kant op kijkt. In de meditatie kan dit dan, bijvoorbeeld, het verplaatsen van de aandacht naar de ademhaling of het zich concentreren op het licht van een kaars zijn. Ook het denken aan vertederende zaken zoals puppy’s of baby’s valt onder deze methode.

  1. (…) dan moet hij zijn aandacht richten op het stoppen van de aandrijfkracht van die gedachten (…)

Een onheilzame gedachte begint, zoals elke gedachte, klein, met een flits, maar escaleert snel. Begint als een gewone gedachte maar neemt steeds grotere en grotere proporties aan; of zoals in de sutta staat: begint sneller en sneller te lopen. Als je beseft dat jijzelf het bent die deze gedachten buiten proporties opblaast, kan je dit steeds sneller lopen terug brengen tot zijn oorspronkelijke staat. En als het je lukt om de gedachtestroom te vertragen bestaat ook de kans dat je ze in zoverre kunt minimaliseren dat er een stilstand komt [het ‘gaan liggen’] zodat de onheilzame gedachte volledig verdwijnt; want een tot rust gekomen gedachte is geen gedachte meer.

  1. (…) dan moet hij zijn tanden op elkaar zetten en met zijn tong tegen het gehemelte gedrukt zijn geest met zijn geest in bedwang houden (…)

Dit is het laatste redmiddel. Je zou het kunnen vergelijken met een kind dat de berisping van zijn ouders niet wil horen en daarom de ogen sluit, de handen op de oren legt en al rondspringend hard begint te zingen.
Hier ga je bewust aan iets anders denken en begin je het denkproces te ondersteunen door lichamelijke handelingen (tanden op elkaar…); je sluit je – in zoverre dat mogelijk is – van alles af. Het is de vijfde en laatste methode en de Boeddha vernoemt het hier zonder commentaar of uitleg te geven.

Opmerkelijk is dat in de Maha-Saccaka-Sutta MN 36, wanneer de Boeddha over zijn falende ascetische praktijken vertelt, hij in par. Twintig dezelfde methode vernoemt. Waarna hij opmerkt: “Toen ik dat deed, brak het zweet mij onder de oksels uit (…) mijn lichaam was opgewonden en rusteloos, doordat ik overweldigd was door die pijnlijke inspanning.”

Zoals andere, in zijn tijd gebruikelijke en door hem uitgeprobeerde oefeningen, bleek ook deze niet te leiden naar het ontwaken, naar nibbana. Vandaar, waarschijnlijk, dat de methode in de MN 20 enkel vernoemd wordt en er verder geen belang aan wordt gehecht.

Aandacht (sati) tijdens de meditatie is dus meer dan alleen ‘als getuige alles van op een afstand, zonder in te grijpen, ononderbroken gadeslaan’. Er moet wel degelijk actie ondernomen worden. De methoden die door de Boeddha in de sutta’s worden aangereikt moeten geleerd en in praktijk worden gebracht. En dat kost moeite, inspanning.

Inspanning (padhana) is dan ook een woord dat in de Pali-Canon regelmatig voorkomt.
Inspanning is ook de zesde stap van het Edele Achtvoudige Pad en omvat traditioneel vier onderdelen: (1) het voorkomen van het opkomen van slechte, onheilzame gedachten; (2) het opgeven van reeds opgekomen onheilzame gedachten; (3) het laten opkomen van heilzame gedachten en (4) het laten voortbestaan en cultiveren van al opgekomen heilzame gedachten (MN 141 ).
En als dan het ontwaken of nibbana bereikt is, wordt dit dan ook ‘onovertroffen rust na inspanning’ (yogakkhema) genoemd ( o.a. MN 26, MN 52, MN 53, MN 70).

In de Canki-Sutta (MN 95 par. 22) antwoordt de Boeddha op de vraag van Bharadvaja, wat er belangrijk is bij het bereiken van de waarheid [dhamma]:
“Bij het bereiken van de waarheid, Bharadvaja, is inspanning belangrijk. Indien men zich er niet voor zou inspannen, zou men de waarheid niet bereiken. Daarom is inspanning belangrijk bij het bereiken van de waarheid.”

Als de Boeddha over de vier meditatiestadia (jhana) spreekt geeft hij als voorbereiding en voorwaarde om het eerste stadium binnen te treden:
(Maha-Sakuludayi-Sutta MN 77): “Hierbij gaat een monnik, afstand genomen hebbend van zintuiglijke geneugten, afstand genomen hebbend van onheilzame geestestoestanden, het eerste meditatiestadium binnen dat vergezeld gaat van nadenken en overwegen, uit afzondering is geboren en gekenmerkt wordt door vreugde en geluk en verblijft daarin.”

Men kan dus aan de eigenlijke meditatie pas beginnen na een uitvoerige voorbereiding die bestaat uit het beoefenen van moreel gedrag en gematigd ascetisme; het bewaken van de zintuiglijke poorten en het ontwikkelen van bewuste aandacht bij alle handelingen.
Er is dus, voor de meesten van ons, nog werk aan de winkel alvorens we het tweede meditatiestadium “dat vrij is van nadenken en overwegen en uit concentratie geboren is” kunnen binnengaan.

(1)”Uitspraken van Shunryu Suzuki” D. Chadwick Altamira 2002

(2)”Helder inzicht, diepe verstilling” Ajahn Brahm Asoka 2009

 

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Achtergronden, Andre Baets, Boeddhisme, Columns, Geluk Tags: aandacht, achtvoudige pad, Ajahn Brahmavamso, Ajahn Chah, Shunryu Suzuki roshi, verlichting

Lees ook:

  1. De vier Inzichten in de Werkelijkheid
  2. De drie kenmerken van ons bestaan
  3. Evam me suttam; aldus heb ik gehoord…Vitakkasanthana-Sutta MN 20
  4. Om verlichting te bereiken moet je een penis hebben

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Lees Interacties

Reacties

  1. robq zegt

    1 februari 2023 om 12:18

    Juist aangepaste aandacht is de sleutel tot veel. Met pijn zie ik bijvoorbeeld hoe mensen mediteren en studeren op de Vier Brahmaviharas (liefdevolle vriendelijkheid, medevreugde, compassie en gelijkmoedigheid) of zelfs alleen Metta maar die moeite hebben om het toe te passen. Men zit nog te veel in het eigen egobubbeltje en heeft te weinig aandacht voor mensen en mogelijke situaties. Men wil wel maar men mist heel veel kansen omdat men ze eenvoudig niet ziet. Mijn bodymind is daarnet naar de kapper en wat winkels voor boodschappen en daar waren weer wat mogelijkheden om Karuna, Metta en Mudita toe te passen. Niet omdat ik zo’n heilige ben maar omdat mijn wezen met volle aandacht de mogelijkheden ertoe ziet, zelfs al ze maar klein. Veel onderdelen van de Dhamma toepassen is niet moeilijk met een scherpe en juist aangepaste aandacht. Stap uit de gevangenis van uw egobubbel en kijk aandachtig rondom u.

Primaire Sidebar

Door:

André Baets

Boeddhist en auteur (Kagyu, Zen en Theravada). André publiceert op zijn site Buddhavacana (woorden van de Ontwaakte) en het Boeddhistisch Dagblad sutta’s uit de Pali-Canon. 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

20 mrt
Open Les Kum Nye Yoga en meditatie | Live op ma t/m wo
20 mrt 23
20 mrt
Wekelijkse Zen in Twente meditatie avond op maandag
20 mrt 23
21 mrt
Stoepaceremonie Nieuwe Maan | Live
21 mrt 23
21 mrt
Meditatiecursus in de Dhammakaya traditie
21 mrt 23
21 mrt
Vipassana meditatie Rotterdam
21 mrt 23
Rotterdam
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Wanneer iedereen liegt, weet niemand nog wie er liegt

    Kees Moerbeek - 19 maart 2023

    Een staatsgreep, of het manipuleren van het politieke systeem zijn voorbeelden van andere manieren om aan de macht te grijpen dan verkiezingen. Onverbloemde macht is echter beperkt houdbaar en macht verkregen met geweld vraagt meer geweld om het in stand te houden.

    Geschiedkundige Romila Thapar – de stem van afwijkende meningen

    Kees Moerbeek - 12 maart 2023

    Romila Thapar is een van India’s meest vooraanstaande geschiedkundigen. In haar boek Voices of Dissent (2020) beschrijft ze de rol van het ‘meningsverschil’ in de verschillende periodes van de Indiase geschiedenis. De Boeddha was een van degenen die vraagtekens zette en met een alternatief kwam. Dit artikel gaat met grote stappen door haar boek.

    Het jaar 2023 – dag 66 – vlokjesneeuw

    Joop Ha Hoek - 7 maart 2023

    KNMI regen en natte sneeuw. Somewhere over the rainbow, skies are blue. Take care out-there.

    Spelen met oneindigheid, verrassende figuren en patronen

    Erik Hoogcarspel - 6 maart 2023

    Hoe zit het nu met het oneindige? Om te beginnen merkt Zantema op dat er verschillende soorten oneindigheid bestaan. Als voorbeeld noemt hij het zogenaamde Hilbert-hotel, vernoemd naar de wiskundige David Hilbert. Dit is een denkbeeldig hotel met oneindig veel kamers. Als deze allemaal bezet zijn en er meldt zich een nieuwe gast, dan zou hij of zij op het eerste gezicht geen kamer kunnen krijgen. Dit lukt echter wel met een bepaald trucje: laat iedere gast verhuizen naar de kamer ernaast. Deze is er altijd, anders zouden er niet oneindig veel kamers zijn. De eerste kamer komt dan vrij.

    Hoe zen is Zuid? De weg van de vier geloften met een bus vol ikken.

    Erik Hoogcarspel - 2 maart 2023

    De schrijfster, Hanneke Dijkman, is lerares zenmeditatie en woont in Rotterdam Zuid, in de wijk Vreewijk. Als Rotterdammer vraag je je dan af zen in Zuid ‘ken dit wel?’ Zuid is namelijk het jongste en armste deel van de stad, de plaats waar in het begin van de vorige eeuw arme landarbeiders uit Zeeland en Friesland kwamen wonen om in de haven te werken. De Rotterdammers aan de linker Maasoever hadden het toen over de ‘boeren’, die een geit op zolder hadden en in klederdracht liepen. Dit is natuurlijk nogal overdreven, maar Zuid heeft de reputatie van een verzameling probleemwijken nooit helemaal van zich af kunnen schudden.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Het jaar 2023 – dag 79 – ferwart
    • Boeken – Mijn kind heeft OCD
    • Jasper – Vrouwen in het Zwart in Groningen
    • Over de Lotus-soetra (13): De parabel van het brandende huis
    • China intensiveert propaganda voor staats-internaten in Tibet

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

     

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

     

    Privacy en cookies

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

    Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

    Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

    Noodzakelijke cookies

    Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

    If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

    Privacy

    Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens