• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Twaalfde jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Ramo de Boer
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Achtergronden » De oplossing van het aloude en tragische misverstand over Boeddha’s Anatta-leer

De oplossing van het aloude en tragische misverstand over Boeddha’s Anatta-leer

24 juni 2022 door gastauteur

Deze wordt vaak foutief geïnterpreteerd  als zou zij betekenen: ‘De mens heeft geen zelf’ of: ‘De mens heeft geen ziel.

Laten we eens gaan kijken wat Boeddha’s Anatta leer precies inhoudt. Dan zullen we kijken naar de misinterpretaties die ervan in omloop zijn.

Tekst Frans Langenkamp

In Boeddha’s tweede toespraak na zijn ‘ontwaken’ – in zijn ‘Anatta Lakkhana Sutta’ – zette hij de leer van Anatta, letterlijk: ‘niet-zelf’ uiteen. De taal die Boeddha sprak wordt Pali genoemd, en is op te vatten als een dialect van Sanskriet. In deze leer verklaart Boeddha (zijn naam betekent letterlijk: ‘de Ontwaakte’) dat in geen van de vijf onderdelen waaruit een mens bestaat, er zoiets te vinden is als een absoluut zelf.

Deze vijf onderdelen worden door Boeddha Khandhas genoemd (Sanskriet: Skandhas) en zijn de volgende: 1. Het stoffelijke lichaam 2. Gevoelens 3. Waarnemingen 4. Mentale factoren en 5. Persoonlijk bewustzijn. Verder benadrukte Boeddha dat niet alleen in ons ziel-geest-lichaam systeem er geen absoluut zelf te vinden is, maar dat er in de hele relatieve schepping – in het gehele veranderlijke universum – geen onveranderlijk zelf te vinden is. Dus bij het zien, ervaren of het bedenken van wat dan ook, horen we te beseffen dat dat niet ons zelf is; dat het iets anders is als ons zelf. Niets wat aan verandering onderhevig is, kan volgens Boeddha gelijkgesteld worden aan ons zelf. De wereld der verschijnselen, de hele relatieve werkelijkheid, waarvan onze individualiteit een onderdeel is, wordt daarom per definitie gekenmerkt door anatta: ‘niet zelf’.

In Boeddha’s eigen – beroemde – woorden, zouden we bij alles wat we ervaren moeten bedenken: ‘N’etam mama, n’eso’ham asmi, na me so atta’ – ‘Dit is niet van mij, dit ben ik niet, dit is niet mijn zelf.’ Hiermee wilde hij eens en voor goed duidelijk maken, dat verschijnselen in het relatieve bestaan  – inclusief onze gedachten, gevoelens en ziele roerselen – vergankelijk zijn en dus geen vaste, blijvende kern hebben en dat we ons dus er beter niet aan kunnen hechten. Boeddha zei: ‘Daar de verschijnselen geen eigen onveranderlijke, eeuwige aard hebben, beantwoorden ze niet aan onze ware natuur, en daarom zijn zij ook niet onze eindbestemming: Nibbana (Sanskriet: Nirwana). Willen we ooit onze ware natuur bereiken – Nirwana bewustzijn – dan doen we er goed aan om ons nergens aan vast te klampen.

Dit is in het kort wat de Anatta leer inhoudt, niet meer en niet minder. Boeddha’s Anatta leer sluit naadloos aan op het bewustzijn-paradigma van de werkelijkheid, dat in deze serie van 22 inzichten geïntroduceerd wordt. Het hele universum, met al zijn tijdelijke verschijnselen verschilt radicaal van het waarnemende bewustzijn, waarvoor Boeddha een groot aantal specifieke termen hanteerde, zoals Buddha-Dhatu (ontwaakte natuur, ontwaakt principe), Bodhichitta (ontwaakt bewustzijn), Pabhassara Citta (stralend bewustzijn), Dharmadhatu (wijsheid natuur), Nirwanic bewustzijn (Bewustzijn dat vrij van fluctuaties is en daarom de werkelijkheid ziet zoals die is), Alaya-vijnana (allesomvattend fundamenteel bewustzijn), etc., etc.

Boeddha’s Anatta leer is onderdeel van zijn beroemde Ti Lakkhana leer, de leer van de drie karakteristieken van het relatieve bestaan. Deze drie karakteristieken zijn: Anicca, Dukkha en Anatta. Deze centrale begrippen van Boeddha’s leer staan respectievelijk voor de volgende Inzichten in de werkelijkheid:

  1. Anicca (Sanskriet: anitya. Letterlijk: niet eeuwig): Alle dingen zijn vergankelijk, het hele universum met alles erop en eraan is ooit ontstaan, en daarom zal het ooit ook weer vergaan. Niets blijft eeuwig bestaan.
  2. Dukkha (Sanskriet: duhkha. Letterlijk: pijn, moeilijkheid). Aangezien alle dingen vergankelijk zijn, geven ze aanleiding tot leed. Ook doordat ze een eigen ontwikkeling vertonen, kunnen ze ons teleurstellen, doordat ze niet aan onze verwachtingen voldoen. Dit is een bron van pijn, teleurstelling, verdriet.
  3. Anatta (Sanskriet: anatma. Letterlijk: niet zelf). Alle dingen zijn instabiel, zonder eigen kern, vergankelijk en daarom verschillend van ons ware zelf. De hele werkelijkheid is dus per definitie datgene, dat we zelf niet zijn.

Boeddha liet er geen twijfel over bestaan dat de relatieve werkelijkheid per definitie een soort ingebouwd ‘teleurstellings-mechanisme’ in zich heeft. Daarom raad hij ons aan niet naar relatieve zaken te streven, en ons niet aan vergankelijke dingen te hechten, willen we bevrijd worden van teleurstelling en leed. Boeddha onderwees:

Wanneer we inzien dat alle dingen vergankelijk zijn, en niet onszelf zijn, dan zien we de werkelijkheid zoals die is, en ontwikkelen we ons spontaan naar een bevrijde, ontwaakte en gelukkige bewustzijnstoestand:

Nibbana (Sanskriet: Nirwana).

Volgens Boeddha hoort het bereiken van Nibbana het doel van het leven te zijn; wanneer we ons dáárop richten, worden we van alle soorten lijden bevrijd. De toestand van Nibbana wordt gekenmerkt door niet aflatend geluk, geluk dat onafhankelijk is van alle relatieve dingen.

Gezien vanuit het bewustzijn-paradigma kunnen we de waarheid van deze drie leerstellingen gemakkelijk inzien. De mens als mens is immers relatief. Alleen zijn onpersoonlijke essentie is absoluut: alleen het waarnemende bewustzijn is absoluut; alleen datgene dat de relatieve werkelijkheid überhaupt waarneemt, dat is absoluut. Boeddha, die klaarblijkelijk diep gevestigd was in het transcendente zijn – in het absolute, onpersoonlijke, ontwaakte bewustzijn ­– zag enerzijds duidelijk in dat de relatieve werkelijkheid zich radicaal onderscheidt van het absolute zijn, dat hij betitelde als het ‘Boeddha principe’ of de ‘Thatha Gatha Garbha’ (de schoot waar alles vandaan komt en waar alles weer naar terugkeert). Anderzijds zag hij duidelijk in dat onze absolute essentie, het universele bewuste zijn, niets persoonlijks heeft.

Boeddha wist uit eigen ervaring dat het universele, eeuwige en abstract zijn volledig verschillend is van ons persoonlijke zelf. En omgekeerd, wist hij dat ons persoonlijke zelf volledig verschillend is van het Boeddha principe, van het ontwaakte bewustzijn. Volgens Boeddha is de uiteindelijke werkelijkheid ‘shunya’: absoluut niets, absoluut leeg. De essentie van de werkelijkheid is geen materie en zelfs geen energie, het is het alomtegenwoordige niets.

Met zijn Anatta leer wilde Boeddha eens en voor goed twee dingen klaar stellen. Ten eerste: De individuele mens met al zijn niveaus (lichaam, geest en ziel) is vergankelijk. Ook onze ziel is een samengesteld systeem – een soort ‘licht-lichaam’ – en is daarom uiteindelijk ook vergankelijk. Ten tweede wilde Boeddha klaar stellen dat omgekeerd, onze ware essentie, onze boeddhanatuur niets persoonlijks heeft.

Eenvoudig samengevat:

Het relatieve bestaan bevat geen absolute essentie, geen wezenskern, geen atma. En onze absolute essentie, ons atma, onze boeddhanatuur is vrij van persoonlijke eigenschappen.

Hiermee bracht Boeddha dus een strikte scheiding aan tussen de wereld der verschijnselen – het hele veranderlijke universum – en de boeddhanatuur – het ontwaakte bewustzijn – dat hij zag als de essentie van alles en iedereen. Boeddha zag ‘de boeddha’ in alles en iedereen; hij beschouwde iedereen als een Boeddha, ook indien men zich niet bewust was van zijn of haar boeddhanatuur.

Hij maakte zijn medemensen erop attent dat de werkelijkheid uit deze radicaal separate niveaus bestaat: de een is absoluut, eeuwig en universeel (Nirwana of boeddhanatuur of ontwaakt bewustzijn, etc.), de ander is relatief en vergankelijk: de wereld der veranderlijke, vergankelijke verschijnselen (Deze benoemde hij conform de vedische leer met de term: Samsara).

Voor alle duidelijkheid wil ik hier benadrukken, dat het dus niet zo is dat Boeddha het bestaan van een universeel en eeuwig bewustzijn ontkende. Het is alleen zo dat hij er andere als de traditionele, vedische namen aan gaf. Boeddha was een soort vernieuwer, eigenlijk een soort rebel. Zoals Luther zich afzette tegen het katholicisme van de middeleeuwen, zo zette Boeddha zich af tegen het Hindoeïsme van zijn tijd. Let wel: Ondanks zijn eigen specifieke jargon komt de essentie van zijn leer volkomen overeen met de essentie van de vedische en de vedantische leer, zoals wijzen en geleerden door de eeuwen heen hebben benadrukt. Dit blijkt ook uit het feit dat binnen het Hindoeïsme Boeddha gezien wordt als een Avatar; de negende van tien incarnaties van Lord Vishnu.

Voor het onpersoonlijke, universele en absolute zijn – de uiteindelijke essentie van alles en iedereen – vinden we in de boeddhistische literatuur veel specifieke termen, zoals Buddha-Dhatu (Boeddhanatuur, Boeddha principe), Bodhichitta (ontwaakt bewustzijn), Pabhassara Citta (stralend bewustzijn), Dharmakaya (lichaam van wijsheid), Dharmadhatu (wijsheid natuur), Shunyata (leegte), Sugatagarbha (schoot waar de Ontwaakte vertoeft), Tatha Gatha Garbha (schoot waar alles vandaan komt en waarnaar alles weer terugkeert), Tathata (zodanigheid, zijn als zodanig), Nirwana (uitgeblazen, vrij van fluctuaties), Nirwanic Bewustzijn (bewustzijn dat vrij van fluctuaties is en daarom de werkelijkheid ziet zoals die is), Alaya-vijnana (allesomvattend fundamenteel bewustzijn), etc.

Wanneer we geestelijk volwassen worden, of zo je wilt ‘spiritueel ontwaken’, in Boeddha’s term ‘Nirwana bereiken’, dan realiseren we ons dat onze individualiteit tot het gebied van de relativiteit behoort en daarmee vergankelijk is. Samenvattend: De uiteindelijke werkelijkheid, door Boeddha onder andere met bovenstaande begrippen aangeduid, is een absoluut, onpersoonlijk veld van bewustzijn. Zodra we dit absolute, abstracte niveau van de werkelijkheid realiseren, dan zien we in dat onze persoonlijkheid, inclusief de meest subtiele lagen die we gewoonlijk ziel noemen, relatieve, tijdelijke fenomenen zijn. Het individuele zelf – het ego – heeft dus inderdaad geen absolute substantie.

So far so good. Maar waar komt dan het misverstand rond de Anatta leer vandaan? Waaruit bestaat het misverstand precies?

Uit het bovenstaande wordt gewoonlijk de scheve conclusie getrokken dat de mens geen zelf heeft … en ook: dat de mens geen ziel heeft … Zelfs door gerenommeerde boeddhisten. Er daarom ook door westerse New Age pioniers en ‘Satsang’ leraren …

Maar uit het feit dat onze individualiteit niet ons zelf is, horen we niet te concluderen dat wij niet ons zelf zijn. En wat de ‘geen ziel’ opvatting betreft: Het begrip Atma (of in Boeddha’s taal Atta) wordt vaak verkeerd vertaald met ziel … en dan wordt het misverstand nog tragischer. Alsof de mens geen ziel zou hebben. En dat terwijl Boeddha wereldwijd bekendheid geniet vanwege zijn inzichten in het natuurlijke proces van zielsverhuizing en reïncarnatie. De verwarring van zelf met ziel heeft te maken met het feit dat men geen onderscheid weet te maken tussen de ziel en het ware zelf. Veel tradities gaan ervan uit dat we de ziel zijn.

Het is zonneklaar dat we niet onze ziel zijn, maar dat we een ziel hebben. Dit onderscheid is velen, in Oost en West, niet helemaal helder. Zowel boeddhisten als Hindoes gooien deze begrippen dikwijls door elkaar. Westerlingen die geïnspireerd worden door boeddhistische ideeën, nemen deze verwarring gewoonlijk over. Men hoort dan beweringen als: de mens heeft geen ziel. Zelfs de huidige Dalai Lama verkondigt en plein public, dat de mens volgens het boeddhisme geen ziel heeft (zie YouTube: Dalai Lama 5 juni 2009 Rai Amsterdam) De werkelijkheid ziet er natuurlijk anders uit:

In ‘Nirwana’ beseffen we dat we onpersoonlijk ontwaakt bewustzijn zijn, en vanuit die bewustzijns toestand zijn we de onpersoonlijke, onveranderlijke en volkomen onthechte waarnemer  van het functioneren van ons lichaam, onze geest en onze ziel.

Hoe vanzelfsprekend deze leer ook is in het licht van het bewustzijn paradigma, moeten we toch constateren dat Boeddha’s Anatta leer door de eeuwen heen het object van veel discussies, polemieken en eindeloze misinterpretaties is geweest. Het is dan ook niet moeilijk de verwarring voor te stellen, die oprechte zoekers ten deel valt wanneer hen verteld wordt dat de ziel niet zou bestaan, of dat ze geen zelf zouden hebben. Men heeft bij wijze van spreken net begrepen dat men een ziel heeft, en hoe belangrijk het is om voor de ziel te zorgen, en dan krijgt men te horen dat de ziel niet bestaat. Men heeft bij wijze van spreken net begrepen hoe belangrijk het is om jezelf te zijn in alle omstandigheden, en hoe belangrijk zelfrealisatie wel niet is, en dan krijgt men te horen dat het zelf niet bestaat, en dat het ego een illusie is, en dat het de oorzaak is van alle lijden.

Laten we nog eens onder de loep nemen hoe dit tragische misverstand kon ontstaan. Zoals we boven zagen, onderwees Boeddha dat het persoonlijke zelf, het ik, het individu, de mens als zodanig, geen blijvende, geen absolute, op zichzelf staande substantie is. Alles is vergankelijk, ook de individualiteit. Uit dit simpele, ware gegeven wordt de scheve, onhoudbare conclusie getrokken dat het ik, het individuele zelf slechts een illusie is en dat er in werkelijkheid geen ik, geen ego bestaat. De Anatta leer wordt dus zo begrepen, als zou het ik-gevoel dat elk levend wezen heeft, een illusie zijn. Er is immers ‘geen-zelf’.

Deze vorm van misinterpretatie treffen we bijna overal aan waar zgn. ‘satsangs’ (bijeenkomsten in waarheid) worden gegeven. Daar krijgen oprechte zoekers te horen dat ‘ze niet bestaan’… en dat ‘er niemand is’. ‘Er is geen doener, er is geen denker, er is geen voeler: er zijn alleen handelingen, er zijn gedachten en er zijn gevoelens.’ ‘Er is alleen dat wat er is, en daarin valt helemaal geen keuze te maken, want er is niemand die iets doet.’ Je kunt je voorstellen waarom de meerderheid afstand houdt tot een dergelijk soort onderricht. Mensen echter die naar de ‘Satsang-’leraren blijven luisteren, raken van dit soort beweringen diepgaand verward, en wel meer en meer, naarmate zij dit soort ideeën serieus proberen te nemen. Heel triest, hierin ligt mijns inziens een van de grootste redenen waarom spiritualiteit geen goede naam heeft bij het brede publiek.

De meerderheid der New Age leraren beweert dat het ego, het ik-besef, een illusie is die we ‘los moeten laten’…Volgens deze leraren horen we in te zien dat het ik, het ego, überhaupt niet bestaat.

Vanuit het bewustzijn paradigma weten we echter, dat het ik-besef – aanwezig in elk levend wezen – de reflectie, de weerspiegeling ofwel de manifestatie is van het ik-besef dat aanwezig is in bewustzijn als zodanig.

Bewustzijn is het kosmische ik-besef. Bewustzijn is het zelf van het universum. Bewustzijn is het ware zelf van elk levend wezen. Bewustzijn is van nature bewust van zichzelf en heeft daarom een universeel en kosmisch ik-besef. Ons ik-besef kan dus nooit verloren gaan, hoe ‘verlicht’ of geestelijke volwassen we ook worden, we blijven we ons altijd ik voelen. Het ik is in wezen kosmisch. In de gewone waaktoestand is het ik besef aanwezig, en wordt het geassocieerd met ons lichaam, onze naam en onze functie in de samenleving. Bewustzijn identificeert zichzelf spontaan met wat het ook maar ervaart. Door meditatie leren we de bron van onze gedachten kennen – onze boeddhanatuur, zou Boeddha zeggen – en dan identificeren we ons spontaan daarmee. Ons ik-besef gaat niet verloren als we geestelijk volwassen worden of als we Nirwana bereiken. Alleen de definitie van wie of wat we zijn verandert. In de waaktoestand identificeren we ons met ons lichaam, omdat het lichaam het meest intieme is dat we ervaren. In zelfbewustzijn, in transcendentaal bewustzijn, in Nirwana  – de meest eenvoudige toestand van menselijke bewustzijn – identificeren we ons met absoluut, oneindig bewustzijn, omdat dat het meest intieme is dat we dan ervaren. De identificatie – ons ik-besef – verschuift van iets sterfelijks naar iets onsterflijks; van iets persoonlijks naar iets onpersoonlijks. Het Ik-besef blijft… Het gevoel een ego te zijn blijft eeuwig bestaan. Alleen verruimt ons ego zich van begrensdheid naar onbegrensdheid. In kosmisch bewustzijn is ons ego kosmisch geworden.

Wanneer we dus gaan geloven dat ons ego een illusie is en dat het de oorzaak is van al ons lijden, dan gaan we op een heel onnatuurlijke (en onmogelijke) manier proberen ons ego weg te poetsen, weg te redeneren, te ontkennen, of proberen het te doden, of proberen we ‘egoloos’ of ‘zelfloos’ te worden. Dit is een effectief recept voor geestelijke verwarring, verlies van realiteitszin, schijnheiligheid, schizofrenie, borderline en meer van dat soort aandoeningen. We worden gewoonweg onrealistisch, en dat is het laatste wat Boeddha wilde, en dat is het laatste dat elk levend wezen wil. Nirwana, verlichting, ofwel geestelijke volwassenheid, moeten we eens en voor goed begrijpen als synoniemen voor: realistisch zijn; de werkelijkheid zien en begrijpen zoals die is. Geestelijke volwassenheid betekent: Jezelf zijn in alle omstandigheden. Een gezond ego, een sterk ik-besef hebben. Had Boeddha geen sterk ik-besef? Had Jezus geen sterk ik-besef? Had Krishna geen sterk ik-besef? We kunnen alleen maar geestelijk verward worden, als we gaan geloven dat het ik besef een illusie is die we los moeten laten.

 

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Achtergronden, Boeddhisme, Geluk, Pali-Canon Tags: anatta, ego, zelf, ziel

Lees ook:

  1. Frans Langenkamp – De oplossing van het misverstand over het ego
  2. ‘Het tragische misverstand over Boeddha’s Anatta-leer’
  3. Sleutel tot inzicht – De wortel-belemmering
  4. Frans Langenkamp – De oplossing van het misverstand over het ego

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Lees Interacties

Reacties

  1. robq zegt

    25 juni 2022 om 16:00

    De oplossing voor het Anatta probleem wordt te vaak steeds en enkel in de Boeddhistische leer gezocht. Het vraagt ook veel studie en onderzoek om het anders te benaderen. Maar eenmaal je begrijpt dat het ego maar een knap mechanisme is door de evolutie gebouwd kan je het doorzien. Om geen boek te moeten schrijven in het heel kort 1. De evolutie ontwikkelde het Ego-mechanisme om ons beter te kunnen sturen in de natuur.
    2. Sommige zogenaamde meesters spreken over ego-dood. Doe dit niet! U hebt dit mechanisme nodig.
    3. De verlossing van het Ego slaat op het feit dat u het mechanisme doorziet en begrijpt dat u onder de tirannie van het dominante Ego uit moet. Met de tijd heeft het Ego zich te veel rechten toegemeten en de ‘ik-illusie’gebouwd. Er is niets meer nodig om om te begrijpen dat u niet de tirannieke versie van uw ego bent. Niet!
    4. In plaats van uw Ego te doden moet u het doorzien, ontmaskeren als grote baas en er een nuttige assistent of zelfs vriend van maken.
    Eenmaal verlost van de tirannie van het Ego bent u heel ver op weg voor uw verlossing of wedergeboorte.

Primaire Sidebar

Door:

gastauteur

diverse schrijvers 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

23 mrt
Zen Meditatie Introductie
23 mrt 23
27 mrt
Wekelijkse Zen in Twente meditatie avond op maandag
27 mrt 23
28 mrt
Meditatiecursus in de Dhammakaya traditie
28 mrt 23
28 mrt
Vipassana meditatie Rotterdam
28 mrt 23
Rotterdam
29 mrt
Ontspanningsmeditatie Rotterdam (vipassana)
29 mrt 23
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Wanneer iedereen liegt, weet niemand nog wie er liegt

    Kees Moerbeek - 19 maart 2023

    Een staatsgreep, of het manipuleren van het politieke systeem zijn voorbeelden van andere manieren om aan de macht te grijpen dan verkiezingen. Onverbloemde macht is echter beperkt houdbaar en macht verkregen met geweld vraagt meer geweld om het in stand te houden.

    Geschiedkundige Romila Thapar – de stem van afwijkende meningen

    Kees Moerbeek - 12 maart 2023

    Romila Thapar is een van India’s meest vooraanstaande geschiedkundigen. In haar boek Voices of Dissent (2020) beschrijft ze de rol van het ‘meningsverschil’ in de verschillende periodes van de Indiase geschiedenis. De Boeddha was een van degenen die vraagtekens zette en met een alternatief kwam. Dit artikel gaat met grote stappen door haar boek.

    Het jaar 2023 – dag 66 – vlokjesneeuw

    Joop Ha Hoek - 7 maart 2023

    KNMI regen en natte sneeuw. Somewhere over the rainbow, skies are blue. Take care out-there.

    Spelen met oneindigheid, verrassende figuren en patronen

    Erik Hoogcarspel - 6 maart 2023

    Hoe zit het nu met het oneindige? Om te beginnen merkt Zantema op dat er verschillende soorten oneindigheid bestaan. Als voorbeeld noemt hij het zogenaamde Hilbert-hotel, vernoemd naar de wiskundige David Hilbert. Dit is een denkbeeldig hotel met oneindig veel kamers. Als deze allemaal bezet zijn en er meldt zich een nieuwe gast, dan zou hij of zij op het eerste gezicht geen kamer kunnen krijgen. Dit lukt echter wel met een bepaald trucje: laat iedere gast verhuizen naar de kamer ernaast. Deze is er altijd, anders zouden er niet oneindig veel kamers zijn. De eerste kamer komt dan vrij.

    Hoe zen is Zuid? De weg van de vier geloften met een bus vol ikken.

    Erik Hoogcarspel - 2 maart 2023

    De schrijfster, Hanneke Dijkman, is lerares zenmeditatie en woont in Rotterdam Zuid, in de wijk Vreewijk. Als Rotterdammer vraag je je dan af zen in Zuid ‘ken dit wel?’ Zuid is namelijk het jongste en armste deel van de stad, de plaats waar in het begin van de vorige eeuw arme landarbeiders uit Zeeland en Friesland kwamen wonen om in de haven te werken. De Rotterdammers aan de linker Maasoever hadden het toen over de ‘boeren’, die een geit op zolder hadden en in klederdracht liepen. Dit is natuurlijk nogal overdreven, maar Zuid heeft de reputatie van een verzameling probleemwijken nooit helemaal van zich af kunnen schudden.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Waarin verschijnt Bewustzijn? De holle retoriek van de non-dualist
    • Wereldwijd blinddoeken wetenschappers standbeelden en eisen klimaatactie
    • Guy – De aandacht van satipatthana (2)
    • Ludo – Eén
    • Bhutan: ‘Bruto Nationaal Ongeluk voor 140.000 verzwegen vluchtelingen’

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

     

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

     

    Privacy en cookies

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

    Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

    Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

    Noodzakelijke cookies

    Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

    If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

    Privacy

    Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens