`Wat vond je ervan?` We zitten in een druk en lawaaierig Stedelijk, mijn man en ik. Voor hem al de derde keer dat hij naar Malevich is in een poging contact te krijgen met die Rus wiens ultieme werk een zwart vierkant is. Ik vertel hem wat ik zag. Hij kijkt me aan, `dus daar ben je mee bezig…` Malevich heeft gesproken.
Een gekkenhuis. Kunstliefhebbers-aller-landen-verenigt-u-dag. Maar de audiotour op mijn hoofd trekt me zijn wereld in. Malevich en ik, de rest verdwijnt. Lopend langs lieflijke pastels in zachte stippen, vloeiende vormen, helderder wordende kleuren – explosies! – wandel ik steeds verder zijn binnenwereld in. Vormen versimpelen, kleuren wijken, minder en minder en minder tot er niet veel meer overblijft dan stille, geometrische vormen op een leeg wit doek.
En dan is daar het Zwarte Vierkant. Al het voorgaande lijkt opgeslokt door dit anti schilderij dat hoog in een hoek hangt. De gouden hoek, de plek waar in Russische huizen het icoon hangt. Een heilige plek die het oog omhoog trekt, het verstand te boven. Het absorbeert alle kleur, vorm wijkt, er is geen verwijzing meer naar wat voor werkelijkheid dan ook. Het is alsof al het bestaande is weggelekt naar het universum, naar het einde en begin van alles.
En dan verder, terug naar de werkelijkheid, maar net even anders. Duidelijker, helderder, gestript, ontdaan van laagjes.
Het zwarte vierkant is verlichting. Pure verlichting.
`Ik vernietigde de grens de grens van de horizon en stapte uit de wereld van de dingen. En de dingen verdwenen als mist.`
– Malevich
