In het laatste sutta treffen we een merkwaardig verhaal, een geval van verregaande scrupulositeit, aan. Daarin verwijt een godheid een monnik, die graag aan een lotusbloem ruikt, dat hij de geur van de bloem steelt en dus in zekere zin een dief is.
Pali-Canon
De goede leer
‘Want zoveel is zeker: hoe verschillend mensen ook zijn, ieder die zijn toevlucht zoekt in het boeddhisme, zal zich wat lichter kunnen gaan voelen, een beetje bevrijd van zijn eigen zwaarte en van de neerwaarts trekkend materie.’
Guy – De Boeddha is een leraar, geen profeet
Het enige wat de Boeddha voor ogen had was ons bevrijden van ons lijden (P. dukkha). Van die permanente onvrede die we, als mensen, heel ons leven meezeulen.
Guy – Pali-canon
Zonder twijfel mag gesteld worden dat de Pali-canon de verwoording vormt van de leerstellingen van de Boeddha, maar apert verklaren dat de canon volkomen (als copie conforme) met de Dhamma geïdentificeerd kan worden is een paar bruggen te ver. Een experiëntiele ervaring valt immers onmogelijk exact in woorden en concepten te vangen.
Guy – observeer het proces
Zie de vergankelijkheid (P. anicca) van alle vormen. Zie de vergankelijkheid van elke inhoud. Zie hun ontstaan. Zie hun vergaan. Zie hoe alles wordt geboren. Zie hoe alles vergaat.
Guy – Aandacht (P. sati)
Aandacht is synoniem voor ‘bewust zijn’. Voor ‘alert zijn’. Voor ‘wakker zijn’. Zich bewust zijn van alle zintuiglijke activiteiten: zien, horen, ruiken, smaken, voelen en denken. Zich bewust zijn van onszelf en alles wat ons omringt.
Tegen de Titanen – in de wereld en in je eigen hart
Asura’s (jaloerse goden) en hoe je er als boeddhist mee omgaat.
Guy – Onwetendheid (P. avijja; moha)
Onwetendheid vormt de belangrijkste oorzaak van samsara, de eindeloze cyclus van geboorte, leven en dood (het eeuwige ‘rondjes lopen’). Van passie, verlangen en begoocheling. Onwetendheid leidt tot pijn en ellende. Niet voor niets wordt Avijja de moeder van Mara genoemd.
Gelijkmoedigheid kan bij doorsnee Nederlanders niet op veel sympathie rekenen
Allereerst is het goed vast te stellen dat het niet mogelijk is om resultaatgericht naar gelijkmoedigheid te streven. Wat dat betreft staat zij op dezelfde hoogte als verwante begrippen zoals geluk en innerlijke vrijheid. Als ik gelukkig, gelijkmoedig of innerlijk vrij wil zijn, kan ik daar wel naar streven, maar alleen indirect: door het einddoel weer los te laten.
Guy – Gelijkmoedigheid (P. upekkha)
Wanneer we ons laten meeslepen in het verhaal en oordelen over het aangename resp. onaangename karakter van een ervaring, kunnen we geen afstand bewaren en niet waarnemen wat er wérkelijk is. We kunnen dan ook niet de vergankelijkheid inzien van deze ervaring. Gelijkmoedigheid daarentegen doorbreekt deze illusie en onthult ons de vergankelijkheid tout court.
Extra curriculiere CPD/PD cursus, boeddhistische geestelijke verzorging VU Amsterdam
Deze cursus biedt de zeldzame kans om de belangrijkste boeddhistische principes en praktijken te leren begrijpen en te overdenken door de exacte woorden van de boeddhistische leringen in de Pāli taal te leren kennen.
Guy – De Boeddha als richtingaanwijzer
Ontwaken—wakker worden—is een persoonlijk werkwoord. Iets wat de dhammanuvatti niet umsonst verwerft. Iets wat door de beoefenaar zélf moet gecultiveerd worden.
Guy – Dhamma en de Boeddha’s
Ontwaken is niet het exclusieve handelsmerk van één persoon. Ieder van ons draagt dit vermogen van ontwaken in zich. Zaak is ervoor te zorgen dat deze lotusbloem ontluikt.
Guy – De Perfectie van wijsheid — (Skr. Prajnaparamita)
Alle dhammas, alle verschijnselen, alle bestaansvormen worden gekenmerkt door leegte: zij ontstaan noch vergaan, ze worden niet geboren en ze sterven niet; ze zijn niet zuiver en niet bezoedeld; ze nemen niet toe en niet af. Ze zijn zonder verleden, zonder toekomst, zonder aanwezigheid.
Guy – De drievoudige training (P. tisikkha)
De acht stappen van het Pad versterken en ondersteunen elkaar voortdurend.
Guy – Verlangen (P. tanha, lobha)
De Boeddha wéét als geen ander wat voor een geraffineerd gif ‘verlangen’ is. Sluipend. Verraderlijk. Geniepig. Niet verwonderlijk dus dat Mara–ons alter ego—er zich uitgebreid van bedient om ons op het verkeerde been te zetten. Elk verlangen—zelfs met de meest hoogstaande intentie—blokkeert onze spirituele progressie (cfr. infra).
Guy – Meditatie op het ‘ik’
De Boeddha leert dus dat al deze componenten zonder ‘zelf’ zijn. Anders gezegd: ze zijn veranderlijk, onbevredigend en zelfloos. Alles wat veranderlijk, onbevredigend en zelfloos is moet beschouwd worden als ‘dit is niet van mij, dit ben ik niet, dit is niet mijn zelf’.
Guy – Meditatie op het afschuwelijke (P. asubha bhavana)
In de Mahasatipatthana-Sutta wijst de Boeddha ons op het vestigen van aandacht op ons lichaam. Op alle aspecten ervan. En dat schildert niet altijd een mooi beeld.
Guy – Aandacht op de dood (P. maranasati bhavana)
Toen de Boeddha zijn spirituele zoektocht begon, was de trigger het zien van een zieke man, een oude man en een lijk. Het bracht hem tot het inzicht dat ook hij hieraan niet kon ontsnappen.
Guy – Ontwaken
‘Alles wat onderhevig is aan ontstaan, is onderhevig aan vergaan.’
Guy – Illusie
Alle verschijnselen ontstaan, bestaan en vergaan. Wanneer de ervoor vereiste oorzaken (P. hetus) en voorwaarden (P. paccayas) zich manifesteren.
De mythe van het mahāyāna
Het mahāyāna-boeddhisme is dus aan revisie toe. Het is uitgehold, onsamenhangend, hypocriet en het verschuilt zich achter een oerwoud van holle frasen.
Guy – Stop de opiniëring. Het is slechts waan.
Door aandachtig te mediteren ervaren we wat er gebeurt met ons lichaam; met onze gewaarwordingen/gevoelens; met onze geest en met de objecten van onze geest. Uiteindelijk zien we dat ‘wij’ dat niet zijn. Dat het slechts uitsluitend fysieke en mentale processen zijn.
Vrije Universiteit – studie boeddhisme, opleiding BGV – rector prof. dr. Bee Scherer
Ondanks Covid -19 is een jaar van transitie goed afgerond en een sterk team van boeddhistische geestelijke verzorgers (BGV) binnen de VU opgebouwd.
