• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Elfde jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Eelco van der Meulen
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Ramo de Boer
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
  • Privacy

Home » Boeddhisme » Mahayana » Paticca samuppada

Paticca samuppada

6 februari 2020 door Taigu

Kruisbestuiving tussen Theravada en Mahayana heeft zin. Er is nog een wereld te winnen wanneer we ons eens werkelijk in elkaar zouden verdiepen.

Het klinkt zo eenvoudig, bijna te eenvoudig: “Wanneer dit er is, treedt dat op; door het ontstaan van dit, ontstaat dat. Wanneer dit er niet is, treedt dat niet op; door het ophouden van dit, houdt dat op.”

Dit citaat uit de Pali Canon (Khuddaka Nikaya, Ud. 1-2) is de algemene vorm van het leerstuk van het voorwaardelijk ontstaan (‘paticca samuppada’). Het voorwaardelijk ontstaan neemt in de leer van de Boeddha een centrale plaats in; in de ene richting is het een proces dat het het ontstaan van de “massa van leed” verklaart, in de tegengestelde richting verklaart het de mogelijkheid van het opheffen van lijden.

Vervolgen we de bovengenoemde canontekst, dan lezen we: “Uit onwetendheid als voorwaarde ontstaan drijfveren; uit drijfveren bewustzijn; uit bewustzijn naam-en-vorm; uit naam-en-vorm de zes zinnensferen; uit de zes zinnenferen zintuiglijke indrukken; uit zintuiglijke indrukken gevoel; uit gevoel begeerte; uit begeerte toe-eigening; uit toe-eigening wording; uit wording geboorte; uit geboorte ouderdom en dood, droefenis, weeklagen, pijn, terneergeslagenheid en vertwijfeling.” Dit is de weg waarlangs lijden tot stand komt; opheffen van lijden, het tot uitdoven brengen van de hele keten, betekent de weg in omgekeerde richting afleggen.

“Persoonlijk ben ik om het leerstuk van het voorwaardelijk ontstaan gefascineerd door Theravada, niet om de quasi-onafgebroken lijn van de tekstuele traditie, maar om de systematiek van de formule,” schreef ik in mijn vorige bijdrage over een artikel van Thanissaro Bhikkhu op de website van het Amerikaanse boeddhistenblad Tricycle. In zekere zin draait alles in de Dhamma van Theravada om het voorwaardelijk ontstaan. “Wie het voorwaardelijk ontstaan doorziet, doorziet de Dhamma, wie de Dhamma doorziet, doorziet het voorwaardelijk ontstaan,” aldus een gevleugeld woord dat in de Pali Canon (MN28) door Sariputra wordt toegeschreven aan de Boeddha.

Heel het leven van de theravadin-monnik staat in het teken van het verinnerlijken van een sequentie van subtiele psychologische relaties, met het doel deze stap voor stap ongedaan te maken. Ook theravadins doen aan wat in de kring van Thich Nhat Hanh heet ‘leven in aandacht’. Zij zijn in meditatie met hun aandacht bij de genoemde psychologische relaties en zij zijn er in de rest van hun leven buiten de meditatie met hun aandacht bij. Ze doen het niet voor zichzelf, maar voor het heil van de wereld. Hun leven in aandacht involveert eveneens compassie voor de ander en de intentie om levende wezens te bevrijden, hoe talloos zij ook zijn; wie daar anders over denkt, moet zich afvragen of hij geen overerfde beelden koestert, die in de tegenwoordige tijd geen opgeld meer doen.

Wie zich nu door boeddhisme geïnspireerd voelt, ziet zich wel voor het dilemma geplaatst hoe de leefregels voor monniken passen aan de voet van de leek. Dit addertje onder het gras wordt ‘gemakshalve’ vaak buiten haakjes geplaatst, zowel door volgers van Theravada als die van Mahayana, omdat het beoefenaars niet uitkomt. Met het individualisme en zelfbewustzijn van de huidige wereld waait een hubris mee, alsof mensen van nu te midden van hun andere bezigheden de gelegenheid vinden te volbrengen waarvoor monniken zich vroeger geheel en al vrijstelden wanneer zij het habijt aan trokken.

Een tweede dilemma waarbij boeddhisten nauwelijks stilstaan, is dat het voorwaardelijk ontstaan uit de Pali Canon botst met het eigentijdse begrip dat hieromtrent binnen Mahayana bestaat. Voorwaardelijk ontstaan wordt hier vandaag de dag gedefinieerd als onderlinge onafhankelijkheid en positief gewaardeerd. Dit is iets heel anders dan de Boeddha voor ogen had.

Meditatieve beoefening in Mahayana betekent vaak passieve aandacht voor de beeldenstroom die zich aan je voorbijtrekt. De lotus bloeit in de modder, aldus de zegswijze; samsara en nirvana zijn onderling afhankelijk. Meditatieve beoefening in Theravada is altijd actief en gaat na het bereiken van een staat van gelijkmoedigheid gepaard met bewuste reflectie op geest en leven. Wat constitueert mijn lijden in termen van de keten van relaties en hoe kom ik ervan af, overweegt de theravadin op het kussen.

Het zijn twee modellen van leven in aandacht en ik vraag mij vaak af of ze niet complementair zijn. Mahayana houdt zich overwegend bezig met spirituele wijsheid, Theravada met handelen in het hier en nu. Op de achtergrond hoor ik het koor van critici van beide zijden al aanzwellen, want zij leven graag in hun eigen isolement. Desondanks blijf ik vasthouden aan de gedachte dat kruisbestuiving zin heeft. Wat op dit moment gebeurt, de vier edele waarheden aanroepen en verder de boel de boel laten, heeft evenmin veel zin. Dat binaire komt ook kijken wanneer in meditatie er een scherpe lijn wordt getrokken tussen samadhi en vipassana, terwijl leraren als Sheng-yen en Thich Nhat Hanh betogen dat het altijd twee kanten van één en dezelfde medaille zijn. Ik bedoel maar, er is nog een wereld te winnen wanneer we ons eens werkelijk in elkaar zouden verdiepen.

Ondertussen zet ik een gratis podcast op van AudioDharma met Gil Fronsdal, die zowel een geautoriseerd zenleraar is als een leraar in Theravada. Pragmatisch gebruiken van wat op je weg komt, is dat niet een wezenstrek van het moderne boeddhisme?

Namu Amida Butsu,
Taigu

 

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Mahayana, Pakhuis van Verlangen, Pali-Canon, Theravada Tags: handelen, leed, meditatieve beoefening, Taigu, Thich Nhat Hanh, voorwaardelijk ontstaan, wijsheid

Lees ook:

  1. Boeddhisme in brokken
  2. Totaalboeddhisme
  3. Wedergeboorte, een hopeloze zaak?
  4. Evan Thompson is geen boeddhist, maar wel een vriend

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Primaire Sidebar

Door:

Taigu

Taigu (1961) is historicus, auteur en zenboeddhist met een zwak voor de nembutsu. Hij laat zijn geest vrijmoedig dwalen over het boeddhisme en de wereld. Evenals bij de Japanse zendichter Ryokan Taigu staat zijn dharmanaam voor ‘grote dwaas’. 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 27 juni 2022 - 3 juli 2022
    Zomer Retraite met Losang Gendun
  • 2 juli 2022
    Zazenkai Zengroep Oshida met Helma Jifu Vulink
  • 3 juli 2022
    Kum Nye Yoga op zondag | Online
  • 4 juli 2022
    Open Les Kum Nye Yoga en Meditatie | Live op ma-di-wo
  • 4 juli 2022
    Online course The Twelve Links of Interdependent Origination
  • bekijk de agenda

De werkplaats

De werkplaats.

Boeddhistische kunstenaars

Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
lees meer »

Pakhuis van Verlangen

In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

Boekbespreking – Michael Bakoenin, God, de Staat en andere vormen van dictatuur

Erik Hoogcarspel - 30 juni 2022

Nog steeds, ook op de klimaatdemonstratie van 19 juni jl., ziet men groepen in het zwart geklede jongeren mee demonstreren die zich presenteren als vertegenwoordigers van het anarchisme. Deze groepen kunnen in het buitenland erg agressief optreden en zelfs banden onderhouden met extreemrechts. Vele oppassende burgers zien het anarchisme aan voor een uiting van jeugdige overmoed, die vanzelf wel zal overgaan. Hoe kun je immers een staat besturen zonder regering? Was het anarchisme niet een soort extreem communisme en hebben we niet gezien dat het communisme gewoon een slecht systeem is?

Boekbespreking – Renée Girard, de romantische leugen en de romaneske waarheid

Erik Hoogcarspel - 14 juni 2022

Volgens de literatuurwetenschapper René Girard (1923 – 2015) worden we juist niet als een uniek zelf geboren. Dit is volgens hem een romantische leugen waarmee we onszelf voor de gek houden. We ontwikkelen ons niet eens tot een uniek zelf, want in de regel worden onze keuzes niet gemotiveerd door een eigen unieke behoefte. We willen meestal graag hebben wat anderen al hebben, juist omdat die anderen dit willen hebben.

Hein Thijssen – ‘God was gewoon een implantaat’

Joop Ha Hoek - 9 juni 2022

‘Wanneer precies weet ik niet meer, maar op een bepaald punt in mijn leven brak mijn kritische geest open. Ik kan me ook niet meer herinneren hoe en op grond waarvan, maar er brak een periode aan waarbij ik me serieus begon af te vragen: hoe kom ik aan het begrip god’? God zat in mijn hoofd als een vage, vormloze massa. Ik moest toen heel nuchter vaststellen dat het begrip ´god´ geen weten was, geen ervaring, maar mij door mensen in  mijn omgeving was aangepraat, in mijn geest was geplant. God was gewoon een implantaat.´

Hein Thijssen – ´Het leven is een schijtende merel´

Joop Ha Hoek - 9 juni 2022

‘Alleen voor een ontwaakte is het achtvoudige pad een natuurlijke zaak’

Boekbespreking – Bernard Mandeville, een ondeugende denker?

Erik Hoogcarspel - 9 juni 2022

Bernard Mandeville (1670 – 1733) werd geboren in een gegoede remonstrantse familie te Rotterdam. Hij studeerde in Leiden en vertrok tegen het einde van de 17e eeuw naar Londen om er een medische praktijk op te zetten. Daar schreef hij eerst luchtige stukjes proza in tijdschriften, maar later publiceerde hij ook over geneeskunde en economie. Zijn bekendste boek is “De fabel van de bijen”.

Meer onder 'pakhuis van verlangen'

Footer

Boeddhistisch Dagblad

over ons

Recente berichten

  • Boeddhistische doeners en denkers – de serie (58)
  • Dôgen over meditatie en verlichting
  • Wakker Dier – Nederland telt 999 megastallen
  • Boekbespreking – Michael Bakoenin, God, de Staat en andere vormen van dictatuur
  • Het hoogste niveau van verlichting is vrij van verlichting

Reageren

We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

Over het BD

Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
Lees ons colofon.

Zie ook

  • Contact
  • Over ons
  • Columns
  • Reageren op de krantensite

Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

 

Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

 

Privacy en cookies

Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

Noodzakelijke cookies

Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

Privacy

Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens