• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Tiende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • André Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Eelco van der Meulen
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
  • Privacy

Paticca samuppada

6 februari 2020 door Taigu

Kruisbestuiving tussen Theravada en Mahayana heeft zin. Er is nog een wereld te winnen wanneer we ons eens werkelijk in elkaar zouden verdiepen.

Het klinkt zo eenvoudig, bijna te eenvoudig: “Wanneer dit er is, treedt dat op; door het ontstaan van dit, ontstaat dat. Wanneer dit er niet is, treedt dat niet op; door het ophouden van dit, houdt dat op.”

Dit citaat uit de Pali Canon (Khuddaka Nikaya, Ud. 1-2) is de algemene vorm van het leerstuk van het voorwaardelijk ontstaan (‘paticca samuppada’). Het voorwaardelijk ontstaan neemt in de leer van de Boeddha een centrale plaats in; in de ene richting is het een proces dat het het ontstaan van de “massa van leed” verklaart, in de tegengestelde richting verklaart het de mogelijkheid van het opheffen van lijden.

Vervolgen we de bovengenoemde canontekst, dan lezen we: “Uit onwetendheid als voorwaarde ontstaan drijfveren; uit drijfveren bewustzijn; uit bewustzijn naam-en-vorm; uit naam-en-vorm de zes zinnensferen; uit de zes zinnenferen zintuiglijke indrukken; uit zintuiglijke indrukken gevoel; uit gevoel begeerte; uit begeerte toe-eigening; uit toe-eigening wording; uit wording geboorte; uit geboorte ouderdom en dood, droefenis, weeklagen, pijn, terneergeslagenheid en vertwijfeling.” Dit is de weg waarlangs lijden tot stand komt; opheffen van lijden, het tot uitdoven brengen van de hele keten, betekent de weg in omgekeerde richting afleggen.

“Persoonlijk ben ik om het leerstuk van het voorwaardelijk ontstaan gefascineerd door Theravada, niet om de quasi-onafgebroken lijn van de tekstuele traditie, maar om de systematiek van de formule,” schreef ik in mijn vorige bijdrage over een artikel van Thanissaro Bhikkhu op de website van het Amerikaanse boeddhistenblad Tricycle. In zekere zin draait alles in de Dhamma van Theravada om het voorwaardelijk ontstaan. “Wie het voorwaardelijk ontstaan doorziet, doorziet de Dhamma, wie de Dhamma doorziet, doorziet het voorwaardelijk ontstaan,” aldus een gevleugeld woord dat in de Pali Canon (MN28) door Sariputra wordt toegeschreven aan de Boeddha.

Heel het leven van de theravadin-monnik staat in het teken van het verinnerlijken van een sequentie van subtiele psychologische relaties, met het doel deze stap voor stap ongedaan te maken. Ook theravadins doen aan wat in de kring van Thich Nhat Hanh heet ‘leven in aandacht’. Zij zijn in meditatie met hun aandacht bij de genoemde psychologische relaties en zij zijn er in de rest van hun leven buiten de meditatie met hun aandacht bij. Ze doen het niet voor zichzelf, maar voor het heil van de wereld. Hun leven in aandacht involveert eveneens compassie voor de ander en de intentie om levende wezens te bevrijden, hoe talloos zij ook zijn; wie daar anders over denkt, moet zich afvragen of hij geen overerfde beelden koestert, die in de tegenwoordige tijd geen opgeld meer doen.

Wie zich nu door boeddhisme geïnspireerd voelt, ziet zich wel voor het dilemma geplaatst hoe de leefregels voor monniken passen aan de voet van de leek. Dit addertje onder het gras wordt ‘gemakshalve’ vaak buiten haakjes geplaatst, zowel door volgers van Theravada als die van Mahayana, omdat het beoefenaars niet uitkomt. Met het individualisme en zelfbewustzijn van de huidige wereld waait een hubris mee, alsof mensen van nu te midden van hun andere bezigheden de gelegenheid vinden te volbrengen waarvoor monniken zich vroeger geheel en al vrijstelden wanneer zij het habijt aan trokken.

Een tweede dilemma waarbij boeddhisten nauwelijks stilstaan, is dat het voorwaardelijk ontstaan uit de Pali Canon botst met het eigentijdse begrip dat hieromtrent binnen Mahayana bestaat. Voorwaardelijk ontstaan wordt hier vandaag de dag gedefinieerd als onderlinge onafhankelijkheid en positief gewaardeerd. Dit is iets heel anders dan de Boeddha voor ogen had.

Meditatieve beoefening in Mahayana betekent vaak passieve aandacht voor de beeldenstroom die zich aan je voorbijtrekt. De lotus bloeit in de modder, aldus de zegswijze; samsara en nirvana zijn onderling afhankelijk. Meditatieve beoefening in Theravada is altijd actief en gaat na het bereiken van een staat van gelijkmoedigheid gepaard met bewuste reflectie op geest en leven. Wat constitueert mijn lijden in termen van de keten van relaties en hoe kom ik ervan af, overweegt de theravadin op het kussen.

Het zijn twee modellen van leven in aandacht en ik vraag mij vaak af of ze niet complementair zijn. Mahayana houdt zich overwegend bezig met spirituele wijsheid, Theravada met handelen in het hier en nu. Op de achtergrond hoor ik het koor van critici van beide zijden al aanzwellen, want zij leven graag in hun eigen isolement. Desondanks blijf ik vasthouden aan de gedachte dat kruisbestuiving zin heeft. Wat op dit moment gebeurt, de vier edele waarheden aanroepen en verder de boel de boel laten, heeft evenmin veel zin. Dat binaire komt ook kijken wanneer in meditatie er een scherpe lijn wordt getrokken tussen samadhi en vipassana, terwijl leraren als Sheng-yen en Thich Nhat Hanh betogen dat het altijd twee kanten van één en dezelfde medaille zijn. Ik bedoel maar, er is nog een wereld te winnen wanneer we ons eens werkelijk in elkaar zouden verdiepen.

Ondertussen zet ik een gratis podcast op van AudioDharma met Gil Fronsdal, die zowel een geautoriseerd zenleraar is als een leraar in Theravada. Pragmatisch gebruiken van wat op je weg komt, is dat niet een wezenstrek van het moderne boeddhisme?

Namu Amida Butsu,
Taigu

 

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Mahayana, Pakhuis van Verlangen, Pali-Canon, Theravada Tags: handelen, leed, meditatieve beoefening, Taigu, Thich Nhat Hanh, voorwaardelijk ontstaan, wijsheid

Lees ook:

  1. Boeddhisme in brokken
  2. Taigu – twee zekerheden
  3. Taigu – verlichting onnodig voor geëngageerd zen
  4. Totaalboeddhisme

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Primaire Sidebar

Door:

Taigu

Historicus en auteur Jules Prast (Taigu), dobbert ergens tussen zen en reine land. Ondertussen laat hij zijn geest vrijmoedig zweven over de wereld en het boeddhisme. Zijn website is bereikbaar op www.julesprast.com (Twitter @julesprast). 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 28 februari 2021
    Open les Kum Nye Tibetaanse Yoga | Online
  • 28 februari 2021
    Discovering Padmasambhava (online)
  • 1 maart 2021
    Online Dhammakaya-meditatie
  • 3 maart 2021
    Zen Spirit Doorgaande groep Meditatie Arnhem
  • 3 maart 2021
    Weten - Niet Weten | Cursus Lotus Trilogie online
  • bekijk de agenda

De werkplaats

De werkplaats.

Boeddhistische kunstenaars

Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
lees meer »

Pakhuis van Verlangen

In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

Mijmeringen over bewustzijn

Rob van Boven en Luuk Mur - 23 februari 2021

Je trok in je jeugd de conclusie dat je niet gewenst was. Met die ervaring ging je de wereld zien. Dat werd het fundament van je geloofssysteem. Je ging jezelf beschermen tegen deze pijnlijke gevoelens, die het gevolg zijn van wat je bent gaan geloven.  Dat kan zijn door jezelf zoveel mogelijk terug te trekken of vooral niet lastig te zijn. Of misschien ging je juist heel nadrukkelijk aanwezig zijn, wat door anderen juist als heel vervelend ervaren kan worden.

Het ongelijk van de gelijkheid (deel 2 en slot))

Erik Hoogcarspel - 21 februari 2021

Het is niet verwonderlijk dat het begrip “gelijkheid” in andere culturen geen rol speelt. Blijkbaar heeft men daar wel van de ervaring geleerd. Voor Confucius waren rangen en standen in de maatschappij noodzakelijk voor een harmonische en goed functionerende samenleving. Een referendum zou volgens hem alleen maar tot grote rampen leiden, want ongeletterde en slecht opgevoede mensen kunnen niet weten wat het beste is voor ieder.

Het ongelijk van de gelijkheid (deel 1)

Erik Hoogcarspel - 20 februari 2021

We leven in procrustische tijden waarin gelijkheid heilig is geworden. Onderscheid, discriminatie, is zo’n beetje de bron van alle kwaad. We moeten allemaal gelijk zijn. Alle kinderen in een klas, allemaal schaatsen of naar het strand op hetzelfde moment, allemaal dezelfde kleding en dezelfde maten, met wat elastiek in de stof past het toch wel.

Paul Boersma – Het portret als valkuil

Paul Boersma - 16 februari 2021

Het Boeddhabeeld is een symbolische weergave van de vergoddelijkte mens, van de verlichte mens, van de mens waarin wijsheid en mededogen tot volle ontplooiing zijn gekomen. Het is een toonbeeld van harmonie.

Zó ontken je het klimaatvraagstuk óók. Dat kan anders!

gastauteur - 9 februari 2021

De crisis lijkt te groot, te massief om door de massa’s goed begrepen te kunnen worden. Let wel, het staat hier goed, die massa’s mensen zijn niet dom, er is niets neerbuigends bedoeld, maar de omvang van de problemen en de belangenstrijd er omheen zijn dermate groot dat begrip en theorie moeilijk ‘populair’ te maken zijn. Alleen maar roepen dat het ‘heel erg’ is, motiveert ook niet echt. En dan nog de (on)kosten van de benodigde maatregelen, wie draait ervoor op?

Meer onder 'pakhuis van verlangen'

Footer

Boeddhistisch Dagblad

Meest recente berichten

  • Niet-weten is geen metenschap
  • De virtuele denkster 306
  • Thailand – Magha zoompuja met 200.000 boeddhisten op scherm van 280 meter
  • Limerick van Goff
  • Boeken – rattenvangers van het onbehagen

Reageren

We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

Over het BD

Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
Lees ons colofon.

Zie ook

  • Contact
  • Over ons
  • Columns
  • Reageren op de krantensite

Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

 

Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

 

loading Annuleren
Bericht niet verstuurd - controleer je e-mailadres!
E-mail-controle mislukt, probeer het opnieuw
Helaas, je blog kan geen berichten per e-mail delen.
Boeddhistisch Dagblad
Powered by  GDPR Cookie Compliance
Privacy en cookies

Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

Noodzakelijke cookies

Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

Bezoekersstatistieken

We gebruiken Google Analytics voor het bijhouden van bezoekerscijfers.

Dit helpt ons bij het verbeteren van de website; zo weten we wat wel en niet gebruikt of gelezen wordt.

Alle cookies staan uit in je browser. Zet cookies aan alsjeblieft, als je wil dat we je voorkeuren opslaan,

Privacy

Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens