Wat is het vooruitzicht voor 2023? Het gaat er momenteel in de wereld lang niet overal prettig aan toe. Oorlog in Oekraïne, talloze vluchtelingen uit diverse streken op zoek naar onderdak, bestaansrecht en werk. Benepen reacties alom, waarbij politici zich al te vaak bereid tonen aan te haken bij het platste populisme, verpakt als ‘realisme’.
Intussen wordt de crisis erkend, voor het gemak soms maar aangeduid als gascrisis, want om het Russische gas is veel te doen. De SP pakt het moment, nu het kan, met een grote actie gericht op het nationaliseren van de energie giganten. ‘Nationaliseer onze energie.’
Kan dat zomaar? Erkend wordt door de socialisten dat er veel macht voor nodig is en dat het de vraag is of die gemobiliseerd kan worden onder ‘het volk’. Maar je weet het pas als je het echt probeert. En juist die inzet ontbreekt zo vaak.
Dus waarom niet? Je kunt je ook te klein maken en doen alsof socialistische initiatieven alleen voor de langere termijn van waarde zijn en dat de voornaamste bezigheid is af te wachten. En bovendien is voor de hele klimaatcrisis met alles erop en eraan enorm veel macht nodig, om te veranderen op ingrijpende schaal. Kortom je kunt er maar beter vanuit gaan dat vérgaande eisen deel uitmaken van een grote beweging van verandering. Ook al is nog lang niet duidelijk welke vorm die beweging gaat aannemen naast de acties van vele strijdbare jonge en oudere klimaatactivisten.
Het doet me denken aan Friedrich Engels die zich heel genuanceerd kon uitdrukken als het ging om de toekomst van het socialisme, maar ook in verschillende situaties opriep flink door te pakken. Je bent toch geen socialist om praatjes te verkopen? In 1891 schreef Engels een inleiding voor Marx’ boekje Loonarbeid en kapitaal, uit 1847. Marx was toen al overleden. Engels eindigt de inleiding met een beroep op de socialisten om realistisch te zijn. De tegenstellingen die ontstaan door het kapitalisme brengt de maatschappij in een steeds idiotere situatie. Dat meent hij stellig en zo brengt hij dit ook. Er moet nu wat gebeuren.
Friedrich Engels:
‘ De splitsing van de maatschappij in een kleine, overmatig rijke klasse en een grote, bezitloze klasse van loonarbeiders maakt dat deze maatschappij in haar eigen overvloed stikt, terwijl de grote meerderheid van haar leden nauwelijks of in ‘t geheel niet beschermd is tegen de uiterste nood. Deze toestand wordt met de dag ongerijmder en – overbodiger. Hij moet uit de weg worden geruimd, hij kan uit de weg worden geruimd. Een nieuwe maatschappelijke orde is mogelijk waarin de huidige klassenverschillen zijn verdwenen …’
Engels vult de gewenste maatschappelijke orde niet precies in. Men leze het boek. Maar hoe ver weg is dit? Het citaat kan bijdragen aan bezinning op redelijke ideeën over de toekomst. Vóór de natuur, het klimaat, de vrede, tolerantie en een passend werk en inkomen voor echt iedereen, mondiaal. Opheffen, die gesplitste, diep verdeelde maatschappij, ja ook dat moet mondiaal. Niets doen is geen optie, alles hangt samen, dat moet je onder ogen zien. Maar Engels’ socialisme heeft het toen toch ook niet gered? Ja dat is zo, maar wegvluchten kon toen al moeilijk en is nu nog moeilijker. En wie zegt dat het resoluut opruimen van ‘oude rommel’ niet op een vreedzame democratische wijze kan plaats vinden?
Gelukkig Nieuwjaar 2023, een jaar dat vaak beroep zal doen op ieders gezond verstand, én vraagt om een verder ziende blik.
