Dat is een moeilijke vraag, omdat een goed antwoord een serie lagen van de werkelijkheid moet omvatten. Immers, het gaat om: ‘serieus zijn’, onze tijd, de tijd in het algemeen, mogelijkheden en onmogelijkheden, enzovoort. Of dat juist niet, gelijk zeggen welk aspect je als breekijzer voor de ethiek wilt gebruiken. Maar kan dat serieus wel? Laten we eerst eens globaal kijken en dan toespitsen, levert dat een stevige of ware ethiek op? En waar gaan we deze ethiek dan vervolgens gebruiken? Tekst Jasper Schaaf.
Jasper Schaaf
Pacifisme is noodzaak!
Verkeerde conclusies. Ze beheersen soms het leven. Terwijl ik denk dat wapenbeheersing in de huidige gewelddadige tijd noodzakelijk is, kom ik mensen tegen die zich beroepen op die gewelddadigheid en me toeroepen ‘ziejewel’ het pacifisme heeft gefaald en komt nooit weer terug.’
Wat zijn de drijfveren van de voortdurende Israëlische bombardementen op Gaza?
Er is veel werk aan de winkel. Zowel bij de multilaterale voorzieningen en de gerichte macht van de VN als organisatie, als bij de verschillende samenwerkende massa- en onderzoeksorganisaties, van alle landen. Veel werk, op alle schaalniveaus. Maar het is niet zo dat het resultaat van alle onderzoek afgewacht kan worden voor er actie wordt ondernomen. Het gaat om onderzoek met een rode stip voor de prioriteit, voor de actie tegen de oorlog.
Wat de wereldliteratuur ons kan leren
Leerzaam moment? Wil de mens wel leren wanneer de wereld veelzijdiger, complexer, mooier maar in verschillende opzichten ook gevaarlijker wordt? Aan die vraag moest ik denken toen ik Opgestaan van de grond van Nobelprijswinnaar José Saramago las. En dat in de tijd van oorlogen van Rusland versus Oekraïne, Israël versus Hamas, burgeroorlogen in Afrika en nieuwe grote geopolitieke conflicten die dreigend hangen aan de horizon. Wat kan de schrijver hier verder aan doen, meer dan het conflict voorspiegelen en naamloos gedode mensen alsnog met ‘hun literaire grafsteen’ tot leven brengen?
Jasper Schaaf – Rechtvaardig? Geef de Palestijnen hun grond terug
‘Men denkt soms dat pas bij de beëindiging van de Tweede Wereldoorlog het conflict tussen Joden en Palestijnen ontstond. Dat klopt niet. In 1896 schreef Theodor Herzl het boek ‘Der Judenstaat’ waarmee hij een grondslag legt voor de zionistische ideologie. Mede vanwege de vele Jodenvervolgingen pleit hij voor een exclusief eigen Joodse staat.’
Jasper Schaaf – Hoed U voor kieswijzers
Gelukkig is er verzet, over de wereld, veel verzet. Van bestaande groepen en organisaties, en nieuwe. Met vaak internationalistische principes. Kies daarvoor! Kijk niet weg. Sluit je aan bij deze of gene. ‘Blijf daar niet zo lullig staan’ zongen wij vroeger al. Dat is actueel. Zing het uit volle borst. Er is hoop, maar die is al te vaak ondergesneeuwd.
Stilzwijgend, luisteren
In een gezelschap of op een vergadering aan het woord komen. Het blijkt vaak moeilijker dan voor de hand lijkt te liggen. Waar komt al dat geredetwist toch vandaan? Is het onoplettendheid? Of juist het omgekeerde? Waarschijnlijk begint het ergens waar de macht meespeelt. Van kindsbeen af aan.
Jasper Schaaf – Onverdraaglijke vooruitgang
De bekendste vorm hiervan is de vraag naar de waarheid of onwaarheid van religieuze uitspraken. Bestaat god of meer goden tegelijk of is het een antwoord van niets, hooguit van het ongerijmde? Sinds de opkomst van de kritische filosofie in verschillende gedaanten, van Spinoza, Kant Hegel, Marx en anderen, overheerst het idee dat de mens niet in staat is een betrouwbaar antwoord op dat soort grote vragen te geven. Sommige filosofen, denk aan Marx of Feuerbach, gaan een stap verder en vinden dat je onbeantwoorde theoretische vragen het beste maar kunt ‘bestrijden’, omdat deze ook een correct antwoord op praktische vragen bemoeilijken.
Half goed, al goed? Een heel kleine definitie-kwestie
En de Noordkromp natuurlijk vergeten? Geen tijd of zin voor schelpen. Maar de ware nieuwsgierige man en vrouw, de echte scharrelaar kan het niet laten. Zeiden we net tegen elkaar nu geen oog te hebben voor de schelpen in het mulle zand, we wisten eigenlijk beter. De mens als scharrelaar is heus wel dichtbij, een blik op de grond is toch voldoende?
Das Kapital van Karl Marx volledig in het Nederlands vertaald
Over de grote problemen door en van het stelsel van de kapitalistische economie weet ‘Het Kapitaal’ veel te zeggen. Veel dat de discussies van vandaag kan helpen verdiepen. De vermeende eeuwigheid van het kapitalisme wordt hier grondig ter discussie gesteld.
Is dat nu een zinvolle Nederlandse bijdrage aan de discussie?
Om zekerheden in te bouwen pleit Gupta voor iets radicaals: het instellen van de universele grondwet, dus een wetgeving voor heel de wereld. Gupta denkt dat hiermee zwakkere vormen van ‘eerlijke afspraken’ overbodig kunnen worden, vervangen door hardere juridische vormen.
Jasper – Dialectische negatie
Een voordeel van het dialectisch model is dat het helpt breed te kijken. Van de maatschappij of bijvoorbeeld de economie kunnen veel aspecten in hun ontwikkeling worden benoemd en kan hun werking worden ingecalculeerd. Bijvoorbeeld kan in de politiek breed leren kijken nieuwe inzichten opleveren, voor de korte en langere termijn, rekening houdend met de maatschappelijke gelaagdheid.