Er zijn mensen die afhankelijk zijn van de voedselbank, er zijn daklozen, mensen die nauwelijks rond kunnen komen, mensen die in achterstandswijken wonen. In sommige wijken is een opeenstapelingen van problematiek en in andere wonen welgestelden, waar mensen twee goede inkomens hebben. Ze wonen in mooie huizen, beleven materieel comfort en kunnen recreëren zo vaak ze willen. In deze wereld hoeven de kinderen zich niet bezig te houden met wat iets kost en bezoeken goede opleidingen. De ouders weten dat we in een meritocratie leven en dat betekent ”what you learn is what you earn.

Geld verdienen, een carrière hebben, wordt belangrijker gevonden dan bewustzijn, introspectie en reflectie. Mensen hebben door hun goede afkomst, hun specifieke intelligentie, een goede opleiding kunnen doen en zijn tevreden over hetgeen ze bereiken en hun kinderen zullen bereiken. Het politiek establishment verkeert in deze groep. Iedereen heeft zijn n=1 geloof, maar daarnaast zijn er subculturen met overeenstemmende ervaringen en in de subcultuur van welgestelden gelooft men dat het hun eigen verdienste is waardoor men succes heeft. Hun privileges zien ze als ‘loon na werken’ en daardoor geloven ze dat ze van meer waarde zijn dan de ‘anderen’.

Ze gaan vooral met elkaar om, maar hebben wel een mening over andere mensen die in de slechte buurten wonen. Ze vinden wat van hun politieke standpunten en hun cultuurbeleving, die ze het liefst door politieke heropvoeding zouden veranderen. Als iemand geen huis kan krijgen, omdat de laatste huizen met voorrang vergeven zijn aan asielzoekers en ze hier verontwaardigd over zijn, vinden ze dit een moreel verwerpelijke reactie. Mensen die van migratie een discussiepunt willen maken, worden wantrouwend bekeken en belachelijk gemaakt. Liever verblijft men in de comfortzone van de moreel ‘superieure’ standpunten.

Zoals er bij een individu een splitsing kan plaatsvinden in het ‘zelf’ bij een onoplosbaar emotioneel conflict, is er sprake van een splitsing in onze samenleving. In een kind kan je twee aspecten onderscheiden, een kwetsbaar deel, onze eigenheid en een daadkrachtig deel, de strateeg in ons. Als een kind niet voldoende krijgt wat het nodig heeft zoals een welkom ervaren voor wie het is, wordt het leven complex voor een kind. Er ontstaat een disharmonie in het kind tussen de daadkracht en de kwetsbaarheid. Om in een dergelijke omstandigheid veiligheid te bewerkstelligen moet het zich vanuit daadkracht distantiëren van eigen kwetsbaarheid. Eigen kwetsbaarheid moet dus ontkend worden. Iemand die dat zo geleerd heeft, kan als volwassene dit interne conflict externaliseren door een afkeer te ervaren van mensen die hun kwetsbaarheid kenbaar maken. Hierdoor kunnen we het conflict beleven alsof we er geen deel aan hebben.

In onze samenleving vindt ook een splitsing plaats. De boze en verontwaardigde reacties van de ‘verliezers’ worden als niet bij ons behorend afgesplitst, zodat er niet meer mee omgegaan hoeft te worden. De kansarme ander voor wie het luxueuze leven niet haalbaar is, wordt een figuur waar we niet meer mee willen vertoeven. Er wordt niet de moeite genomen voor weloverwogen discussies over standpunten. De politieke partijen die hun geluid wel laten horen mogen niet meeregeren. Van alle vormen van discriminatie komt die van andersdenkenden het vaakst voor. De welgestelden dissociëren zich van de problemen van de mensen die minder kansen hebben en omdat dit al millennia plaatsvindt, is het een chronische structuur geworden. Iemand met een gespitst ‘zelf’ functioneert niet goed, een samenleving met een groep met privileges, invloed en goede netwerken en een gedissocieerde groep andersdenkenden functioneert ook niet optimaal. Ook de groep met de privileges heeft problemen. De betekenis van hun leven denken ze gevonden te hebben in luxueus leven, consumeren en meedoen met de andere geslaagden, hun zelf is gevuld in materiele zin, maar er is onvoldoende verbondenheid en er is geen diepgang. De vraag wat de zin van het leven is wordt vermeden.

Als een deel van de samenleving buitengesloten wordt, dan zijn hun opvattingen niet verdwenen. Het gevaar is dat door hogedruk opvattingen extremer worden, met mogelijk onbeheersbaarheid als resultaat. Dat moeten we na vier jaar Trump toch weten. Alleen door serieus in gesprek te blijven met elkaar kan verdere sociale ontwrichting voorkomen worden. Fundamentalisme begint met het voorschrijven van wat anderen moeten denken en doen. Het mooie van een goed werkende democratie is dat iedere invalshoek aan bod mag komen.