Nederland en Vlaanderen kennen nog steeds, ondanks de ontkerkelijking, een groot en veelkleurig palet van de verschillende godsdiensten. Honderdduizenden mensen vinden er een thuis, liefde, saamhorigheid en als het moet ook troost. Dan is er als relatieve nieuwkomer het boeddhisme, in de verschillende verschijningsvormen. Geen godsdienst, maar een religie, iets wat mensen bindt. Of gewoon een way of life. Je hoeft er niet in te geloven en geen god komt je helpen als je in de penarie zit.
Zo langzamerhand zijn er samenwerkingsverbanden tussen boeddhistische en kerkelijke organisaties ontstaan. Een begin van een interreligieus verband, waarden, dingen en gedachten delen. Er zijn boeddhisten die dat toejuichen; er zijn er die er van gruwen. Ze vrezen een inbedding van het boeddhisme in systemen die door velen, al of niet terecht, als een inmiddels failliete en onheilzame boedel worden beschouwd.
Hilla van Onzen, een lezer van het BD uit Deventer, viel bijkans van haar stoel van verbazing toen tijdens een sesshin in België de Hartsoetra op de melodie van een ‘Russisch Marialied’ ten gehore werd gebracht. Zij ervoer dat als een klap in haar gezicht, schrijft ze aan de redactie van het Boeddhistisch Dagblad:
Er moet mij iets van het hart. Toen ik destijds met zen begon werden de soetra’s in het Japans gereciteerd. Zo, natuurlijk ook de Hartsoetra; een vertaling of uitleg werd niet gegeven. Toch was het reciteren van de teksten, ( waar je inhoudelijk niets van begreep) iets waardoor je van binnen geraakt werd.
Gaandeweg kom je dan de boeken van Thich Nhat Hanh tegen waarin hij op indrukwekkende wijze uitleg geeft wat de Hartsoetra betekent. Je begint te begrijpen dat dit het kernstuk is van de boeddhistische leer. Hier wordt op een metafysische manier verklaard hoe de samenhang der dingen is.
In de loop der jaren heeft de Hartsoetra een steeds grotere betekenis voor mij gekregen en ik hoop dat ieder die zijn hart opent voor deze soetra, er veel troost en wijsheid uit kan halen. Mijn verbijstering was dan ook groot toen ik bij een sesshin in België geconfronteerd werd met het feit dat boeddhistische soetra’s in de Nederlandse taal op de melodie van een Russisch orthodox Marialied, onder begeleiding van een accordeon met de groep ingestudeerd werd. Wie zoiets bedenkt heeft naar mijn idee de boeddhistische leer niet begrepen.
Dat oudere zen-mensen de hang hebben om terug te keren naar hun moederkerk is wel algemeen bekend, maar dat het deze groteske vormen aan kan nemen is voor mij een klap in mijn gezicht. Mijn zoektocht over het net leert dat deze vorm van aberratie niet alleen in België beoefend wordt. Er worden zelf cd’s aangeboden met deze verwrongen versie van de soetra’s.
Hilla kaart hier een interessante kwestie aan. Van het boeddhisme is bekend dat het zich plooit naar de omstandigheden en gewoonten in de landen en gebieden waarin het zich ontwikkelt. Betekent dat ook dat dat het wijs en verstandig is dat het boeddhisme leentje buur speelt met gewoontes, liederen, psalmen, gezangen en liturgie van kerkgenootschappen in die landen? Maakt dat het boeddhisme sterker, indringender of verwatert de originele leer van de Boeddha daardoor? Of is het een organische groei? Of is het helemaal geen kwestie?
Een mala is een snoerenketting met 108 kralen die in het boeddhisme gebruikt wordt bij het reciteren van mantra’s. Zie ook: Japa Mala op Wikipedia.
Ujukarin zegt
Ik heb er geen enkel probleem mee _mits_ de samensmeltende cultuur/verschijnselen etc. door jou en je medeboeddhisten erkend worden als een uitdrukking van essentieele boeddhistische waarden. Zo is Ch’an in China ontstaan door in zich opnemen van een aantal Taoistische waarden die voldoende goed pasten in concepten als Leegte, en het Tibetaanse Bön bleek goed inpasbaar in het inmiddels ontstane Vajrayana – doch wederom zeker niet met huid en haar, een aantal elementen van Bön zoals dierenoffers vielen geheel buiten de boot.
Voor het Westen moet je i.h.a. niet denken aan enige zaken die direkt Christelijke waarden uitdrukken. Doch medeleraren van me in gebieden zoals Ierland experimenteren volop met soetra-expressies en gezangen gemengd met voor-Christelijke Keltische/Druïde-cultuur, anderen hebben wat met de Renaissance-kunst (schilderingen maar ook muziek) die dan weer teruggaat op de Grieks-Romeinse filosofie etc. etc. Dus ja, Tulpenboeddhisme zal en kan er komen maar we moeten buitengewoon kritisch zijn op wat we ‘binnen’ laten…
With folded palms,
Robert Keurntjes zegt
De een hecht erg aan traditionele vormen, de ander vindt nieuwe vormen een verrijking.
Dat kan allebei lijkt mij, en als het “Vorm is leegte, leegte is vorm” gevolgd wordt door “er is maar één vorm, en iedere andere vorm is leegte” dan zou ik dat een verarming vinden. De vorm kan de betekenis dienen, en het zou jammer zijn wanneer de betekenis de vorm gaat dicteren.
Patrick Lemahieu zegt
Voor mij was/is het een verademing om de Hartsoetra in mijn eigen taal te reciteren. Het komt daardoor “dichterbij”, intiemer, en wordt hierdoor niet minder metafysischer(?). De Russische melodie deed mij eveneens vreemd aan, maar nu geniet ik er van. Het monotoon afratelen in fonetisch Japans daarentegen raakte mij totaal niet.
Oh ja : “Wie zoiets bedenkt heeft naar mijn idee de boeddhistische leer niet begrepen.” Wie heeft het dan wel begrepen….?
Sjerab zegt
De Boeddha was niet Zen, de Boeddha was niet vajrayana, de Boeddha was geen traditie, de Boeddha was een zijn. Een zijn in de wereld zonder de ogen te sluiten voor het ene dat nooit verandert, namelijk dat alles verandert. Wie de boodschap heeft begrepen zoekt daarna zijn weg, sommigen in eenvoud (zen bvb) andere in complexiviteit (vajrayana) en nog andere op een nog niet ontwikkeld wijze. Ik merkte bij mezelf dat de weerstand tegen oude tradities soms halsstarrig de kop opsteken. Ik denk dat wanneer je het pad wil bewandelen, je eerst schoon schip moet maken en de emoties die je oude traditie oproepen dient te analyseren, kaderen, een plaats geven en dan verder gaan. Echt loslaten! Het gaat bij soetra’s immers om de inhoud (in de lijn van wat de Boeddha dacht en deed)en niet om de vorm….
Menno Prins zegt
Er moest Hilla iets van het hart. Prima. Ik hoop dat er daardoor weer meer ruimte in Hilla’s hart is gekomen. Dat lijkt mij winst. En een klap in het gezicht ervaren, lijkt mij een klare oproep om het “eigen gezicht” af te leggen of laten vallen zodat het “oorspronkelijk gezicht” er achter tevoorschijn kan komen. Ook dat lijkt mij winst. En wat de taal van de soetra’s betreft: ik ben warm voorstander van begrijpelijke taal. Voor Nederlands en Vlamingen is het nederlands dan een voor de hand liggende keuze. Overigens is mijns inziens de enige taal waarin soetra’s het beste tot hun recht komen, de taal die het hart woordeloos verstaat, daar hoeft dan ook geen woordenboek aan te pas te komen. Tenslotte heb ik zo het vermoeden dat Boeddha geen Japans sprak; geen Chinees en ook geen Nederlands. En “Gaté gaté paramgaté” lijkt mij niet meer of minder / beter of slechter dan “voorbij, voorbij, daaraan nog voorbij” of welke andere “vertaling” dan ook. Kies een melodie of kies er geen. Het maakt niet uit. Zolang je nog woorden en melodieën nodig hebt, heb je nog een weg te gaan. Als bodhisattva blijf je zingen … tot alle bewuste wezens verlost zijn van het lijden.
Hans van Dam zegt
“Rozenkrans of mala?”
“Snoepketting.”
“Bedoel je dat rozenkrans en mala snoepkettingen zijn of dat je liever een snoepketting hebt?”
“Kettingsnoeper.”
sjoerdtje de vries zegt
wat een luxe en en vrijheid om zo te kunnen schrijven over dit onderwerp…..mij moet van mijn hart, dat ik denk aan de tibetanen ,die niet hun geloof dat ze in hun land van hun voorouders meekregen kunnen beleven.voor mij is deze extreemheid heel moeilijk.dank voor het kunnen luchten van mijn hart.
Pjotr Bos zegt
Ik vind een vertaalde bijbel wel zo prettig lezen eerlijk gezegd. Ik heb er geen problemen mee dat teksten vertaald zijn en dat kerkkoren in hun moerstaal kunnen zingen.
Pjotr Bos zegt
http://www.youtube.com/watch?v=aV6VyvAHOdg
Joop Ha Hoek zegt
Om even de discussie scherp te houden, het ging Hilla er niet zozeer om dat de tekst vertaald was in het Nederlands, maar wel dat die was ingebed in een Gregoriaanse achtergrond waarin ook Maria, de moeder van Jezus werd opgevoerd of op de achtergrond een rol speelde.Zij heeft moeite met dat leentje buur spelen. Zijn er ook RK-groeperingen die hun teksten doordrenken met boeddhistische mantra’s? Of zijn de boeddhisten roomser dan de paus. Dat is de kwestie die zij aan de orde stelt.
Pjotr Bos zegt
oke. Ik lees ‘op een melodie van’. Maar bij velen zal dat de nodige associaties oproepen.
Sjoerd zegt
Ton Lathouwers beschrijft in de begeleidende tekst van de CD “Ingaan tot het hart dat luistert”, hoe het populaire verhaal over de moeder Gods(Maria), die afdaalt naar de hel, omdat ze weigert te aanvaarden dat ook maar iemand uitgesloten blijft van de verlossing, is ontleent aan de bekende mythe uit het Mahayana boeddhisme, waarin Kuan Yin(Avaloketyshvara) afdaalt in het donkerste om iedereen te redden.
En zo zijn er meer verbanden tussen ons westers dualisme en het oorspronkelijk boeddhisme. In verzen uit het midden, beschrijft Stephen Batchelor prachtig hoe het begrip leegte ons via de griekse, islamitische en spaanse cultuur bereikt heeft als het getal zero (nul). Op het begrip leegte is ons hele binaire stelsel van de digitale ontwikkeling gebouwd.
En zo zie je maar weer, de wereld en haar religies is veel kleiner dan je denkt.
Gelukkig maar dat we als mensen meer delen dan verschillen!
Menno Prins zegt
Mijn belangstelling voor Zen (in het bijzonder) en het Boeddhisme (meer algemeen) is ontwaakt in de abdij Maria Toevlucht te Zundert, omdat zij daar Zen-meditatie weekends en weken gaven. Ook (de boeken van) pater Enomya Lasalle – jezuiet, meen ik, die tot op hoge leeftijd en vele jaren in Japan en daarbuiten Zen-onderricht gaf, heeft mij veel geleerd. Wanneer ik mantra teksten op Gregoriaanse wijze kan zingen, en Maria = Tara = Avalokiteshvara = de barmhartigheid zelve, dan zing ik het Salve Regina pal na de Hart-sutra. (of ervoor).
Pjotr Bos zegt
leentje buur. Ik persoonlijk gooi dingen weg. Ik brand een wierookstokje bij een Boeddhabeeldje en ga zitten. Maar dat is eigenlijk al overbodig zo’n beeldje en die wierook, kost nog geld ook. Aan de andere kant leen ik weer heel veel van songteksten, literatuur, Star-trek, films, gedichten, gesprekken van toevallige passanten en soetra’s …. de Dharma is overal en daar is eigenlijk ook geen Boeddhisme voor nodig. Als het een vorm moet krijgen tja dat weet ik ook niet hoe dat dan zou moeten. Wat is eigenlijk die hang naar die ‘religieuze vormgeving’, traditie en ritueel ? Boeddhisme duidelijk inkaderen?,veel plezier en vooral veel succes ermee.