Je zult vergeefs zoeken naar bronvermeldingen. Iedere zin is ‘naar mijn voorlopige mening’ en elke stelling poneer ik ‘volgens mijn huidige inzichten’. Ik neem de volle verantwoordelijkheid voor elk citaat op me, in de context van het moment. Misschien is wat ik schrijf zowel waar als niet waar, of noch waar, noch niet waar, want dat kan ook. Openheid is de bron van wijsheid, en elk ‘zeker weten’ is een rotsblok waarmee je die bron afsluit. Neem niets zomaar van anderen aan, ook niet van mij. Toets het zelf. Doe dat vooral grondig.
Dharmapelgrim
Mantra’s horen bij nada yoga zoals koolzuurbelletjes in een glas spuitwater. Met plat water is niets mis, net zo min als met nada yoga zonder mantra’s, maar het “prikkelt” wel…. Helaas begrijpen veel mensen niet precies wat mantra’s zijn en daardoor ook niet waardoor ze wél of niet effectief zijn. Om een en ander wat te verduidelijken, deel ik hier mantra’s in in slechts twee groepen: de eerste groep bestaat uit mantra’s die uitsluitend werkzaam zijn door de vibraties die ze voortbrengen. De bekendste en belangrijkste daarvan is eigenlijk: AUM of OM. Andere zijn “zoemen” als een bij (met gesloten mond: MMMMMMMM) en verder alle andere min of meer volstrekt betekenisloze mantra’s die weinig melodie hebben maar vooral langzaam en inwendig – dus ook inwerkend op organen in je lichaam – eindeloos herhaald of aangehouden dienen te worden. De vibraties gaan inderdaad door het hele lichaam, en sorteren daar zeker effecten. Als je daar mee over wilt weten, kan een goede leraar je daar ongetwijfeld alles over uitleggen. Wanneer deze mantra’s in groepsverband worden gezongen en aangehouden, kunnen effecten bijna niet uitblijven. De hele ruimte waarin de groep zit, vult zich met vibraties die inwerken op de aanwezigen. En doordat er in een groep vaak verschillende stemgroepen zijn (hoge en lage stemmen) die zich met elkaar mengen, ontstaat al gauw ook een soort ervaren van eenheid. Het “ik” lost op en verandert in “wij”. Dit “wij” van de groep is echter slechts een trede op het pad van yoga, dat het ervaren van eenheid met alles en allen tot doel heeft. Genoegen nemen met het “wij-gevoel” is te vergelijken met genoegen nemen met een voetenbadje en daardoor de oceaan links laten liggen.
Omdat zingen van alleen maar klanken betekenisloos is, het gaat immers uitsluitend om de vibraties, zijn er in het verleden woorden aan de mantra’s toegevoegd. Deze woorden hoor je dan op één en dezelfde monotone wijze “te zingen” zodat de vibraties zoveel mogelijk gelijk blijven, en ook gevoeld kunnen worden door het hele lijf. Maar hoe ingewikkelder de tekst, hoe lastiger het is om die tekst op één toon te zingen! Een langgerekt “OOOOMMM” is eenvoudiger dan “Om mani padme hum” en dát is weer eenvoudiger dan “Ajee, alee, abee abee, aboe, ajoe, anaas, akaas, aganj, abanj, alaak, abakh…” enzovoorts. In plaats van om de vibraties gaat het nu echter om de betekenis. Natuurlijk blijven de klanken van een mantra een belangrijke rol spelen, vooral in samenzang, maar de inhoud van de gezongen tekst neemt de eerste plaats over. Die betekenis neemt toe naarmate de tekst langer wordt en er meer melodie in de mantra komt. Uiteindelijk zijn er mantra’s waarin de klanken er eigenlijk nauwelijks nog toe doen. Het zijn korte liedjes geworden die eindeloos herhaald kunnen worden. Zo kun je het “Ave Maria” probleemloos een mantra noemen, mits je het maar vaak genoeg achter elkaar inzet en blijft zingen. Een uitstekend voorbeeld van een christelijke mantra is het zogenoemde Jezusgebed zoals beschreven in het schitterende boekje: “De weg van een pelgrim” van auteur Carolus Verhulst. Een ander christelijk voorbeeld vind je in het bidden van Weesgegroetjes en de Rozenkrans.
Het langdurig achtereen herhalen van een mantra heeft als effect dat het allerlei gedachten uit de geest verdrijft, zelfs wanneer je totaal geen benul hebt van wat je eigenlijk zingt. Mensen die vol overgave mantra’s zingen waarvan ze de betekenis niet kennen, kunnen namelijk net zo goed “Oze wieze woze wieze wallah kristallah wies oze wieze woze wieze wies wies wies wies” zingen. Wanneer zij ervan overtuigd zijn dat deze mantra hen helpt een beter mens te worden, is dat waarschijnlijk ook zo. Dat ligt dan niet zozeer aan die mantra, als wel aan hun eigen intenties. En als zij liever iets anders zingen, kunnen zij bijvoorbeeld “Olleke bolleke rebusolleke olleke bolleke knol” proberen. Dat is korter, betekent ook niks, en is eindeloos te herhalen op zelf geïmproviseerde melodieën. Het effect? Deze ‘mantra’s verdringen moeiteloos allerlei storende gedachten. En met een beetje oefening zijn ze op het ritme van de hartslag en/of de ademhaling te doen. Dit heeft gegarandeerd een heilzame werking, al kan ik niet zo gauw benoemen welke precies. Het hangt altijd van de intentie af. Laten we zeggen dat het afhankelijk is van de persoon. Altijd goed!.
Een serieuze beoefenaar van nada yoga beseft het belang van klank als vibratie, kent de betekenis van de woorden die hij zingt én legt in beide zijn hele ziel en zaligheid teneinde tot ervaren van éénheid te komen óf om tenminste zijn verlangen naar dat ervaren uit te drukken. Zonder overgave aan het te bereiken doel – weet de yogi – bereikt hij niets! Als het om zingen gaat, past nada yoga goed bij bhakti yoga.
Hieronder een aantal mantra’s mét daarbij een vertaling:
- Om mani padme hum
Dit is waarschijnlijk de bekendste mantra uit het Tibetaans boeddhisme. Men beweert dat deze mantra alle leringen van Gautama Boeddha samenvat, waardoor vertalen eigenlijk ondoenlijk is. De simpelste vertaling in het Nederlands luidt ongeveer: “Heil de parel in de lotusbloem”. Door de mantra te zingen, zou je de complete leer van Boeddha zingen! Maar dat kan uiteraard alleen als je die leer zelf volledig in je hart hebt gesloten, verstaat én met volle intentie uit in deze mantra.
Jaren geleden zongen tientallen mensen minutenlang bij de uitvaart van een goede vriend van mij een Engelstalige “mantra” die mij zeer dierbaar is geworden. Deze “mantra” vat – wat ik noem – de “Christus-dharma” samen: “Love, love, love, love … People this is your calling: love your neighbours like yourself, for God is LOVE“
- Gayatri mantra
De tekst luidt: Om bhur bhuva svaha – tat savitur varenyam – bhargo devasya dhimahi – dhiyo yo na(ha) prachodayat ….
Gayatri betekent: ritme en bescherming. Het ritmisch zingen ervan brengt je bij jouw hart; zuivert en reinigt jou emotioneel en heeft een helende werking op het lijf. Althans, dat beweert men, want elke werking, ieder effect is afhankelijk van hoe en waarom je deze mantra überhaupt zingt. Wat betekenen de woorden? Het is eigenlijk een gebed! Een smeekbede… of een lied van zuiver verlangen naar vrede, éénheid en heelheid van de schepping. Vertaald in het Nederlands komt het neer op: “Laat ons mediteren op de glorie van de heilige, de leven gevende, moge hij ons begrip verlichten.” Andere vertalingen zijn uiteraard ook mogelijk, bijvoorbeeld: “We mediteren op de onvergankelijke glorie van god; die is in het hart van de aarde, in het leven van de lucht en in de ziel van ieder mens, elk dier en de hele natuur, opdat hij onze geest verlicht.’’ Het zij nogmaals gezegd: het gaat niet alleen om de woorden maar om de intentie! Je moet er 100% achter staan, en jouw hele hart en ziel er in leggen, anders is het niet veel meer dan een klankrijk versje, wat anderen ook mogen beweren over helende werkingen of magische effecten.
Opmerkelijk is dat in (het nog niet eens zo oude) India alleen mannen deze mantra mochten zingen. Daar hadden ze dan allerlei redenen voor. Vrouwen zouden er bijvoorbeeld lelijk door worden. Tegenwoordig is die ballon vol nonsens doorgeprikt. Deva Premal is bijvoorbeeld een zeer oprechte vertolkster van deze mantra.
- Gate pāragate pārasaṃgate bodhi svāhā
De Hartsoetra (Sanskriet: Prajñāpāramitā Hṛdaya Sūtra) eindigt met deze mantra, die je kunt vertalen met: “Voorbijgegaan, voorbij gegaan; naar de overkant gegaan; en daaraan nog weer voorbij gegaan. Ontwaak. Heil.” Er zijn ook andere vertalingen.
De Hartsoetra maakt een zelfstandig deel uit van de Prajnaparamitasoetra, het geschrift is vanuit het Sanskriet vertaald naar het Chinees. De Prajnaparamiasoetra is de edele verhandeling over de essentie van de perfectie van wijsheid.
Kort en bondig stelt de mantra dat je voorbij iedere voorstelling, ieder concept en zelfs elk vermoeden van de realiteit dient te gaan wanneer je deelachtig wilt worden van de opperste wijsheid… Het met aandacht en volle overgave herhalen van de mantra helpt je dat doel na te streven. Om het te bereiken zul je echter zelfs de mantra achter je moeten laten! De soetra en de mantra zijn erg belangrijk in zen! Maar hij past vanzelfsprekend ook 100% bij yoga… omdat de yogi het ervaren van éénheid met alles en allen nastreeft, en beseft dat hij dat ervaren slechts kan bereiken door alles, maar dan ook alles en iedereen (inclusief zichzelf) los te laten. Hij moet voorbij elk idee van individualiteit en onafhankelijkheid gaan. En dan nog verder…
- Mool mantra
De mantra-tekst luidt: “AUM – Sat Chit Ananda Parabrahma – Purushottama Paramatama – Sri Bahagavati Sametha – Sri Bhagavate Namaha”
Als je dit zo letterlijk mogelijk vertaald, staat er: “Amen – waarheid, zuiver bewustzijn, zaligheid, (dat is) de schepper – de goddelijke energie (die) is geopenbaard in alles wat leeft – in het mannelijke – samen met – het vrouwelijke – gegroet!”
Sommige gezongen uitvoeringen (opnieuw Deva Premal) laten er nog meerdere malen “Hari ohm tat sat” op volgen. Het betekent zoveel als: “(Jij) bent een manifestatie van zowel de gemanifesteerde als ongemanifesteerde werkelijkheid.”
De Mool mantra is meer een “invocatie”, ofwel zowel een aanroeping als een afroeping. Je gebruikt deze mantra om het besef over jezelf af te roepen dat jij een manifestatie bent van de hoogste schepper, van het albewustzijn, van het absolute. En dat doe je door de hoogste schepper, het albewustzijn en het (volstrekt onpersoonlijke) absolute aan te roepen… Hari Ohm – Tat sat!”
Er bestaan veel verschillende mantra’s, waaraan allemaal krachten en werkingen worden toegeschreven. Iedere werking is evenwel afhankelijk van drie factoren. Alleen als al deze drie factoren tegelijk aanwezig zijn – in optima forma – kan een mantra aan de eraan toegeschreven krachten en werkingen beantwoorden. Zijn er slechts twee, één of zelfs helemaal geen van de factoren ‘werkzaam’, dan is in het laatste geval een mantra niet veel meer dan hocus, pocus, simsalabim of abracadabra, hoe mooi ook gezongen. De factoren zijn:
- De vibraties van alle klanken moeten tot hun recht kunnen komen. Dat vereist doorgaans een langzame, goed ‘gestemde’ vertolking. De taal is minder belangrijk dan de door de stembanden voorgebrachte trillingen die door het gehele lichaam gevoeld moeten kunnen worden. Het zingen van een mantra is een fysiek gebeuren. In groepsverband zingen helpt vaak wanneer verschillende stemmen met elkaar mengen.
- Het kennen van de betekenis van de woorden of de klanken (zoals AUM, OM) is belangrijk om aandacht van de geest te richten op hetgeen waar de mantra naar verwijst. Het gaat niet om de mantra zelf, maar om waar die mantra op doelt!
- De intentie om het doel waar de mantra naar verwijst te ervaren als werkelijkheid.
Ook het zingen van psalmen en gezangen in de christelijke tradities is met nada yoga te rijmen. In kloosters zingen monniken en nonnen meerdere malen per jaar alle 150 psalmen, met vaak dezelfde afsluiting (doxologie). Het is te hopen dat zij dit doen a) met inzet van hun fysieke lijf (houding, adem en stem) zodat zij ook voelen dat zij zingen; b) met begrip / verstaan van de betekenis van de teksten in zowel de tijd waarin ze zijn ontstaan als in de huidige tijd waarin zij zelf leven (want die betekenis kan wel veranderd zijn) en c) met de intentie dat de onderliggende betekenissen van al die psalmen uiteindelijk door hen ervaren mogen en kunnen worden. Zonder deze drie factoren, is psalmen zingen in een klooster louter folklore
