We leven momenteel in het #metoo tijdperk. Er wordt eindelijk naar de stem van mijn ‘sisters’ geluisterd die een vuist maken tegen mijn ‘broers’ in verwarring. Als samenleving krijgen we steeds meer de moed om verwarde mannen verantwoordelijk te houden voor hun vrouwonvriendelijk gedrag: Billenknijpen, machtsmisbruik, aanranding, ‘catcalling’, verkrachting, onderdrukking en geestelijke en emotionele manipulatie. Gelukkig doen we niet langer alsof dit gedrag niemand schaadt en onze samenleving niet ontwricht.
We kennen die verhalen allemaal
Als we zelf niet aan dit soort gedrag onderhevig zijn geweest, dan kennen we wel iemand die het heeft ervaren of hebben we het vlak voor onze ogen zien gebeuren. Het gebeurt in alle lagen van de bevolking en in alle sectoren: religieuze, politieke, Ngo’s en non-profit, in het bedrijfsleven en de sport. Maar ook op straat of op de dansvloer voelen vrouwen zich niet altijd veilig. We denken meestal in termen van daders en slachtoffers, maar is het eigenlijk niet iets genuanceerder? Een onderdeel van mijn dharmabeoefening is te contempleren op mijn gedachtenpatronen en verhalen. Het bracht mij tot de volgende vraag: kunnen daders slachtoffers zijn en slachtoffers daders? Of zijn er alleen maar slachtoffers; zijn we niet allemaal slachtoffers van (de dualiteit in) samsara? Wat hebben wij als samenleving nodig om uit te stijgen boven die hardnekkige illusies die ons zo enorm verdelen. Ik heb daar geen compleet antwoord op…
Ik ben een zwarte vrouw en daar is niks mis mee
Wat ik wel weet is dat ik als vrouw nooit het gevoel heb gehad dat ik minder waard ben of minder rechten heb dan een man. Ik ben een vrouw en daar is niks mis mee! Ik ben ook een zwarte vrouw en ik heb ook nooit het gevoel gehad dat ik minder waard ben of minder rechten heb dan een witte vrouw of man. Ik ben een zwarte vrouw en daar is niks mis mee! Ik prijs mij gelukkig dat ik uit een tijdperk kom en in een land ben geboren waar de wet niet meer beoogt mij klein te houden. Ik dank mijn moeder en oma; krachtige vrouwen, mijn rolmodellen. Als iemand een probleem heeft met mijn kleur en gender en mij hierdoor ongelijkwaardig behandelt, dan zie ik diegene als een slachtoffer van zijn illusies. Zijn slachtofferschap maakt mij verdrietig – wij hebben allemaal de potentie om zoveel meer dan dat te zijn!
De kater die we aan eeuwenlange institutionele ongelijkheid hebben overgehouden en die onder andere bewegingen als #metoo heeft voortgebracht, stemt mij hoopvol en verdrietig tegelijkertijd. Enerzijds is er zoveel verbeterd voor vrouwen, anderzijds hebben we nog een flinke weg te gaan. Ik mis echter de nuance in dit proces; zoveel van ons communiceren vanuit angst, woede, gebrek aan kennis of empathie, teleurstelling en jaloezie. Wat hebben we als samenleving nodig om boven die destructieve emoties uit te stijgen die ons collectief zo in de greep houden? Waardoor het helaas noodzakelijk is om in termen van dader en slachtoffer te praten om een statement te maken dat bepaald gedrag schadelijk is. Ik ben van mening dat we veel kunnen leren van koans en zal toelichten waarom.
Het verborgen licht: verhalen van vrije geesten
Als spiritual-storyteller en dharmabeoefenaar spelen verhalen, meditatie en contemplatie een belangrijke rol in mijn leven. Ik was direct enthousiast toen ik een bericht op Facebook las over ‘The Hidden Lamp’, een boek met koans en verhalen over verlichte vrouwen – vrije geesten die zich niet laten weerhouden door hun gender. Dit is het soort feminisme dat mij aanspreekt! Zij zijn mijn nieuwe rolmodellen en heldinnen, want ook de boeddhistische wereld ervaar ik nog steeds als één die wordt gedomineerd door mannen.
Inmiddels ben ik een onderdeel van een online groep die 2x per maand via Zoom bij elkaar komt om een koan uit ‘The Hidden Lamp’ te bespreken. Eén van de koans ging over Chiyono, een bediende in een zenklooster. Zij kan lezen noch schrijven en werkt lange dagen. Ze denkt dat ze weinig skills heeft en vraagt zich af of verlichting ook voor haar mogelijk is. Ze stelt haar vraag aan een non. Die antwoord enthousiast dat in het boeddhisme geen onderscheid wordt gemaakt tussen mensen. Wij moeten de wens hebben te ontwaken en onszelf te bevrijden van onze illusoire en bedrieglijke gedachten. Ze vervolgt haar betoog met het geven van een korte instructie van wat zazen is. Chiyono voelt zich gesterkt door dit antwoord, beoefent ijverig en ontwaakt.
Wie zijn wij wanneer we loslaten?
Wie zijn wij wanneer we onze beperkende gedachten, emoties en zienswijzen loslaten? Wat blijft er over? De koans dagen ons uit om te contempleren op onze ware aard en op onze relatie met onszelf en anderen. Ze inspireren ons om na te denken over alle aspecten van het leven: geluk, plezier, pijn en lijden. De koans zijn voedsel voor onze geest en gif voor ons ego. In de groep delen we onze inzichten en bespreken we hoe de koan ons heeft geïnspireerd om op een andere manier naar een vraagstuk te kijken. We leren van de koan en van elkaars visie op de desbetreffende koan. Ik geloof dat het bestuderen van koans een krachtige transformerende beoefening is voor diegenen die hun mind openstellen voor de diepe wijsheid die verscholen zit in dit type verhalen. Ik geloof dat de moderne man en vrouw veel kan leren van de verhalen in ‘The Hidden Lamp’. Ze helpen ons naar een staat van Zijn voorbij de verwarring die dualiteit met zich meebrengt. Willen we oprecht een gelijkwaardige wereld voor een ieder, ongeacht zijn sekse, gender, cultuur of etniciteit, dan hebben we meer verhalen nodig van heldinnen wiens beoefening zo sterk was dat zij ontwaakten. De vrouwen in de koans herinneren ons aan onze potentie. Er schuilt een innerlijke revolutie in een ieder van ons.
Het boek ‘The Hidden Lamp’ biedt een schat van 100 koans en verhalen van vrouwelijke Dharma beoefenaren uit de tijd van de Boeddha tot op de dag van vandaag. Buitengewone uitingen van de vrijheid en moed van nonnen, de gewone vrouw en geroemde vrouwelijke leraren. Ik geloof dat deze verhalen enorm inspirerend zijn voor de moderne man en vrouw en dat het bestuderen ervan bijdraagt aan een meer gelijkwaardige en vreedzame samenleving.
