• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Twaalfde jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Ramo de Boer
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Achtergronden » Het gevoel van niets te hoeven

Het gevoel van niets te hoeven

10 april 2020 door Taigu

Ongeveer zeshonderd jaar geleden, in een tijd dat in Europa de Zwarte Dood rondwaarde, stuurde een man uit Kumasaka in Japan een brief aan zijn zenleraar. De man was ziek en bedlegerig. Hij klopte bij zijn leraar aan om raad. Wat kon hij in deze situatie doen aan beoefening?

De man kreeg een gepeperde reactie van zijn leraar. “U vraagt mij te schrijven hoe Zen te beoefenen op uw ziekbed,” antwoordde de leraar. En hij vervolgde in één adem door: “Wie is hij die ziek is? Wie is hij die Zen beoefent? Weet u wie u bent? Iemands gehele bestaan is boeddhanatuur. Iemands gehele bestaan is de Grote Weg. De inhoud van deze weg is inherent vrij van smetten en gaat alle vormen te boven. Maakt ziekte daar op enigerlei wijze deel van uit? De geest van de mens is de grondstof van alle boeddha’s; het is zijn gelaat voorafgaand aan de geboorte van zijn ouders. De geest is de meester van zien en horen, van alle zintuigen. Wie zich dit ten volle realiseert, is een boeddha; wie dit niet doet, is een gewone mens. Alle boeddha’s en patriarchen wijzen daarom rechtstreeks naar de menselijke geest, opdat de mens zijn eigen Ware Aard kan zien, en dusdoende het boeddhaschap bereiken. De ware zaak zien is immers de beste remedie wanneer iemand door schaduwen in verwarring wordt gebracht.”

De antwoordbrief gaat zo nog een tijdje verder. Wij kennen deze omdat de leraar niemand anders was dan de beroemde zenmeester Bassui Tokusho (1327-1387). Of deze dit antwoord werkelijk heeft verstuurd aan een zieke volgeling, is onzeker. Veel geschriften van bekende zenleraren zijn later door spirituele nazaten teboekgesteld om de geest en het gezag van hun traditie kracht bij te zetten. De stijl van de brief past bij andere teksten uit Bassui’s schriftelijke nalatenschap, waarin de meester de leer snedig ontvouwt in reactie op praktische dilemma’s die hem door lekenvolgelingen worden voorgelegd.

Wat Bassui schrijft, klopt als een bus. Uit het oogpunt van de zentraditie is er geen steek tussen te krijgen. Desondanks voel ik op grond van persoonlijke omstandigheden de nodige sympathie voor de positie waarin de zieke man uit Kumasaka zich moet hebben bevonden. Je zou het hem bij wijze van spreken met plaatsvervangende schaamte hebben gegund dat zijn leraar hem een tegemoetkoming had gedaan in de vorm van een praktische handreiking, in plaats van hem te trakteren op een bijkans calvinistische dosis doctrinaire rechtzinnigheid. De Bassui die hier voor ons wordt uitgetekend, lijkt de wijsheid te laten prevaleren boven de compassie, boven zijn inlevingsvermogen in de situatie waarvoor de vragensteller zich waarschijnlijk zag geplaatst.

Stel dat Bassui hem had geschreven: “Geachte heer, het heeft er alles van weg dat u de zentraditie vereenzelvigt met en daarmee versmalt tot de zitmeditatie. Het is inderdaad zo dat onze voorkeursmethode en de rituelen daaromheen als aanvangsvoorwaarde veronderstellen dat een beoefenaar gezond is van lijf en leden. Wij, monniken, verkijken ons daar wel eens op, omdat een inspannend schema van zitten en werken voor ons eenvoudigweg een vanzelfsprekendheid is. Hoewel u technisch gezien de meditatie kunt doen in allerlei lichaamsposities, is het afhankelijk van de belemmeringen van uw ziekte of u hiermee geholpen bent. Soms geldt: als het niet kan zoals het moet, dan moet het zoals het kan. Ik heb wel eens gehoord dat Zen vooral in China de zitmeditatie in veel gevallen afwisselt met andere methoden, zoals de boeddhaconcentratie (de juiste term daarvoor is ‘buddhanusmrti’ of ‘buddhanussati’). Zou dit misschien iets voor u kunnen zijn? De geest focusseren op een boeddha (of een grote bodhisattva, dat is om het even) is iets wat u ook vanuit een verzwakte positie kunt doen. Het voordeel is dat u deze vorm van beoefening altijd en overal in de praktijk kunt brengen. U weet: iemands gehele bestaan is boeddhanatuur; iemands gehele bestaan is de Grote Weg. De uitdaging van de ware beoefenaar is heel zijn leven in de juiste aandacht te leiden. Dat staat voorop. Ziekte lijkt misschien een schaduw te werpen over uw leven, maar in de zentraditie zijn we gelukkig van vele markten thuis om zulke hindernissen te overwinnen. Het is mogelijk dat boeddhaconcentratie voor u als vaardig middel een beter alternatief is dan de zitmeditatie. Er zijn vele vormen van oneindige leegte! Ik wens u veel sterkte met uw ziekte en wijsheid in uw beoefening. Aarzelt u niet om mij te laten weten, mocht u nu of later meer vragen hebben. Hoogachtend, uw Bassui.”

Het is niet waarschijnlijk dat Bassui zoiets had kunnen schrijven. Zen was in Japan ongeveer tweehonderd jaar eerder geherintroduceerd, na een periode waarin het boeddhisme in het land ten onder was gegaan aan zijn eigen veelvormigheid. Eenvoud en de focus gericht houden op één enkele methode, gold als het parool voor de boeddhistische scholen die sindsdien van de grond af opnieuw waren opgetrokken. Een nadeel van deze historische ontwikkeling was dat iedere school het eigenaarschap van zijn methode claimde. Boeddhaconcentratie was van de nog jonge Reine-Landschool, waar deze beoefeningswijze naar oud gebruik de nembutsu werd genoemd.

Er zit iets tragisch aan de lectuur van Bassui. Iedere boeddhist wist dat alles met alles verbonden was, maar toch hadden de wegen van de scholen in Japan zich gescheiden en hield elk daarvan het gelijk graag onder eigen, exclusief beheer. Zen voelde zich superieur met als gevolg dat we Bassui in zijn volkspreken alle uitingsvormen van andere scholen zien terugvoeren op zijn dharma. ‘Amida’ (de boeddha van het Reine Land) en ‘anderkracht’ (“het woord dat gewone mensen gebruiken voor boeddhanatuur,” aldus Bassui) werden in zijn propagandaredes neergezet als termen die maar verwarring zaaiden binnen het boeddhisme, gelijk de schaduwen die de zieke man uit Kumasaka het zicht op zijn Ware Aard benamen. Als je er goed bij stilstaat, dan schreeuwt je van menige pagina Bassui een schrijnend dualisme tegemoet tussen de ingewijden en het arme volk, terwijl de bedoeling juist was de boel bij elkaar te brengen.

De man uit Kumasaka werd meer onthouden dan een vaardig middel dat mogelijk beter bij zijn situatie paste dan zitmeditatie. In de Reine-Landschool die in Shinran Shonin (1173-1263) zijn grondlegger erkent, heerst er omtrent de beoefening een soevereine rust, alsof het Japanse boeddhisme de weg heeft teruggevonden naar het ‘doen door niets te doen’. Er is voor de mens geen verdienste te vermeerderen, alleen compassie te ontvangen. In het ‘gevoel van niets te hoeven’ binnen deze Reine-Landtraditie drukt zich een wijsheid uit die zo complementair aandoet ten opzichte van Zen, dat het zonde is dat beide scholen na de transmissie naar het Westen tot op de dag van vandaag niet een gezamenlijke behuizing hebben weten te vinden.

Categorie: Achtergronden, Boeddhisme, Geluk, Gezondheid, Japans boeddhisme, Jules Prast, Pakhuis van Verlangen, Reine Land, Zen Tags: Bassui Tokusho, China, Europa, Japan, lichaamsposities, Taigu, zwarte dood

Lees ook:

  1. Het boeddhisme en religie
  2. Boeddhisten voor Beijing
  3. Boeddhisme in brokken
  4. De brug tussen China en Japan

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Lees Interacties

Reacties

  1. Zeshin zegt

    10 april 2020 om 17:31

    Ik prefereer jouw interpretatie, die gaat in elk geval niet voorbij de tragedie van het lijden in samsara.

  2. Taigu zegt

    11 april 2020 om 02:31

    De brief van Bassui aan de zieke man uit Kumasaka is (in het Engels) te vinden op mijn website: https://www.anderkracht.nl/nl/ziekte/.

  3. Hans Tilman zegt

    11 april 2020 om 08:46

    Bij dit soort van ‘wijsheid’ vraag ik mij af of het boeddhisme een soort van depersonalisatie en derealisatie propagandeert. Natuurlijk kan je leren om je lijden met aandacht te aanschouwen, maar je staat of bent er niet los van. Het is er van moment tot moment.

  4. Shika zegt

    11 april 2020 om 10:20

    Dat is misschien het verschil tussen u en een zenmeester. U biedt troostende woorden of een methode, wat heel begrijpelijk is.
    Maar Bassui geeft de kans tot zelfinzicht te komen. En weet u hoe het met die man is afgelopen? Misschien is hij wel tot inzicht gekomen.Dus misschien zit u helemaal mis met uw oordeel.
    Een nederlandse zenleraar zei vaak bij moeilijkheden en obstakels bij het mediteren: “Zie er maar mee om te gaan”. En dat geldt ook voor het dagenlijkse leven.
    En als je ziek bent of dood bent aan het gaan en niets helpt meer wat heb je dan nog voor keuze?

    • Taigu zegt

      11 april 2020 om 14:54

      Veel weten we inderdaad niet.

      Maar ook de alternatieve weg kan leiden tot inzicht.

      Al is het twijfelachtig of boeddhaschap in dit leven voor iedere sterveling is weggelegd.

Primaire Sidebar

Door:

Taigu

Taigu (Jules Prast, 1961) is historicus, auteur en zenboeddhist. Hij put veel inspiratie uit Shinran en uit de nembutsu als koan, mantra en lied van groot vertrouwen. Zijn gezondheid wordt ondermijnd door sarcoïdose, een invaliderende chronische ontstekingsziekte. Wanneer hij er echter de conditie voor heeft, laat hij zijn geest graag vrijmoedig dwalen over het boeddhisme en de wereld. Evenals bij de Japanse zendichter Ryokan Taigu staat zijn dharmanaam voor ‘grote dwaas’. Meer informatie 
Alle artikelen »

Agenda

  • Agenda
  • Geef je activiteit door
  • Locaties
  • Overzicht op kaart

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

14 sep
Tao en geluk; vijf bijeenkomsten
14 sep 23
30 sep
retraite Bhikkhu Analayo
30 sep 23
03 okt
cursusreeks Dhammakaya meditatie
3 okt 23
04 okt
Online lezingenserie ‘Vertrouwd raken met de cyclus van leven en dood’ (1)
4 okt 23
05 okt
Unity in Duality: Opleiding in de Boeddhistische psychologie en filosofie.
5 okt 23
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    De taal van het lijden  (deel 1 van 3)

    gastauteur - 20 september 2023

    De taal welke zich op verschillende momenten in ons leven aan ons openbaart, meestal in de vorm van verlies, pijn en verdriet, het diep begrijpen ervan, te leren het lijden te omarmen, er ruimte voor te creëren, zodat het uiteindelijk los kan komen.  Leren één te worden met de ontvouwing van het leven en het ontdekken, blootleggen en hervinden van deze nobele waarheid. Hoewel dit vaak een erg zware taak lijkt, en voor velen van ons te moeilijk om zelfs maar over na te denken, ligt er binnen dit proces van herkennen en het omarmen van lijden, een ontvouwen van kalmte, vreugde, vrede en harmonie met onszelf en de wereld om ons heen. Elke keer dat we dichter bij deze ontvouwing komen, tillen we een klein stukje van de sluier op die ons ware wezen omhult.

    Taigu – Tibetaans bijgeloof op gespannen voet met anatman

    Taigu - 19 september 2023

    Het geloof dat Tibetaanse boeddhisten vertegenwoordigen in de zielsverhuizing van de dertiende naar de veertiende Dalai Lama, en bij diens overlijden naar de vijftiende, onderstreept nog eens de ondoorzichtige magie waarvan het Tibetaanse boeddhisme is doortrokken. Je zou het een scepticus niet kwalijk kunnen nemen, wanneer deze de conclusie trekt dat bij de overgang van de ene op de andere Dalai Lama een loopje wordt genomen met het leerstuk van anatman, een van de klassieke hoekstenen van het boeddhisme.

    Ardan, van zenleraar tot brugwachter – ‘Je opent de brug en je sluit ‘m weer. Bijna zen.’

    Ardan - 11 september 2023

    'Ik wil mezelf niet opzadelen met titels. En bovendien zei me de titel 'zenleraar' niet zoveel. Was ik nu anders geworden? Kon ik nu beter mensen begeleiden dan daarvoor? Het klopte voor mij niet. Datgene wat mij het meest gebracht had, namelijk die vrije vrouw/man zonder titel liep nu met een titel rond. En dat beviel me niks.'

    Pseudo-Cicero, pseudo-troost?

    Erik Hoogcarspel - 11 september 2023

    Cicero voert in zijn epistel aan dat we niet overmatig moeten rouwen om de dood van een geliefde, omdat er bij de dood voor de geliefde zelf weinig verloren gaat. Het leven is nu eenmaal niets dan ellende. Als je de pech hebt geboren te zijn geworden, kun je maar beter gauw dood zijn. Je hoeft ook niet oud te worden om te slagen in het leven.

    Wat loert daar in de duisternis?

    Kees Moerbeek - 10 september 2023

    Eeuwenlang zwierven ze in de bergen, de bossen, de velden, in de rivieren en langs de kust en joegen de Japanners de stuipen op het lijf of belaagden ze. Ze zijn ook nu niet weg te denken, de yokai.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Waarom het Ware Zelf altijd te vroeg juicht
    • Het jaar 2023 – dag 255 – rouw
    • Hisamatsu’s Gelofte aan de mensheid
    • Over de Lotus-soetra (40B): Intermezzo
    • Beeldgedicht – Schervenlicht

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.