Tweespraak – Psychotherapeut Rob van Boven en psycholoog Luuk Mur praten over… ik of wij

Luuk: Vanuit de Europese Unie komt steeds weer wetgeving over ons, bedacht door bureaucraten die ik niet ken, laat staan voor gekozen heb of democratisch kan controleren. Ik ben een groot voorstander van een circulaire economie en een stringent milieubeleid, maar het autoritaire gedrag van Frans Timmermans met zijn green-deal staat me tegen. Kennelijk voel ik me niet zo thuis in de gedachte van een Europese heilstaat, terwijl velen in mijn omgeving een stap verder willen en als utopie het idee van ‘One world’ hebben. Weg met de nationale grenzen; we leven met zijn allen in één land en dat is onze planeet aarde.

Als psycholoog werkte ik met mensen met een lichte beperking. Ik merkte dat het zich niet goed verbonden ervaren met de sociale omgeving bij nagenoeg alle cliënten waar ik mee te maken kreeg een belangrijke rol speelde. Mede daardoor ontwikkelde ik de begeleidingsmethode community support. In het kort komt dat erop neer dat mensen die ondersteuning nodig hebben deze krijgen vanuit hun eigen netwerk. De achterliggende gedachte is dat mensen groepsdieren zijn, die als basisbehoefte hebben dat ze zich geborgen kunnen voelen in de omgeving waar ze wonen. Eigen netwerk, eigen buurt, eigen provincie, eigen land, juist op dat gebied ervaren mensen een gemis.

Heel wat anders dan de huidige ontwikkelingen met de globale vierentwintig-uurs economie gericht op individueel presteren. Ik neem onze minister-president Rutte als voorbeeld. Hij lijkt het leven te lijden van een onthecht persoon die doorlopend aan het werk is, zonder moe te worden. Hij heeft kinderen noch partner en toont zich als de postmoderne mens die geniet van zijn kosmopolitische bestaan. De EU is zijn aandachtsgebied, niet het nationalistische geneuzel van de populisten. De Europese vereniging als stap richting ‘One world’. Dat is uiteindelijk de bedoeling.

Lang niet iedereen wil of kan zo onthecht leven. De mens wordt gekenmerkt door een verdeeld zelf. De natuur van de mens is dat van een groepsdier. Daarnaast wil hij zich individueel ontwikkelen en gebruik maken van de mogelijkheden die de globale wereld hem of haar biedt. Maar vanuit geestelijk gezondheidsperspectief is nog verdere neergang van de sociale samenhang mijns inziens een slecht idee.

Rob: Je verhaal over de controverse in de politiek tussen globalisering versus nationalisering doet me denken aan de ogenschijnlijke controverse binnen een individu tussen de behoefte aan verbondenheid versus de behoefte om vrij te zijn. Het lijkt me dat wat ik eerder geschreven heb op individueel niveau ook geldend is voor groepen mensen. Ik zie de tendens van globalisering en nationalisering dan ook als elkaar aanvullende behoeften, in plaats van ze als tegenstrijdige tendensen te zien. Dat het in de realiteit anders loopt is duidelijk, net zoals dat het geval is op individueel niveau, waar we zijn gaan geloven dat deze behoeftes met elkaar strijdig zijn.

Als de globalisten geloven dat verbondenheid bereikt kan worden door eenheid in regels, normen en waarden te realiseren, dan slaan ze de plank aardig mis, lijkt me. Dit druist namelijk in tegen de behoefte om vrijheid te ervaren in een eigen identiteit. Dit streven naar gelijkheid zal tegen het zere been zijn van de nationalisten en dus logischerwijze verzet oproepen. Mensen willen de eigen identiteit en onze eigen normen en waarden behouden. Een eigen cultuur ervaren mensen als vrijheid om te kunnen zijn wie je bent. Voor de duidelijkheid, vrijheid om te zijn wie we zijn, betekent voor mij niet dat we kunnen doen wat we willen.

Als de nationalisten vrijheid geloven te ervaren door zich af te zetten en te isoleren van andere groeperingen, ontstaat er juist geen verbondenheid en geen samenwerking. Er is dan weliswaar samenwerking en cohesie op basis van een gemeenschappelijk vermoedde tegenstander, die buiten gesloten wordt, maar geen verbinding de ander buiten de groep. Dit zal verzet oproepen bij die groepen die juist meer oog hebben voor de behoefte van het samen zijn in globale zin (een geïntegreerde Europese Unie, One-world).

Zoals deze ogenschijnlijke controverse er op individueel niveau voor zorgt dat zowel vrijheid als verbondenheid niet tot hun recht komen, lijkt mij dat dit op mondiaal niveau ook weinig kans van slagen heeft zoals we er vandaag de dag mee bezig zijn. Willen we de complementariteit van globalisering en nationalisering recht doen, dan hebben we verschillen in identiteit te respecteren en te laten bestaan. Prima als we nieuwsgierig kunnen zijn naar de regels, normen en waarden van elkaar, onder voorwaarde dat het verschil niet opgeheven dient te worden. Als vanuit deze interesse wijzigingen ontstaan in eigen identiteit dan is dat natuurlijk ook goed, omdat het vanuit vrijheid is. Een noodzakelijkheid om geïnteresseerd te kunnen zijn in elkaar is dat we ons realiseren dat geen van ons een waarheid bezit. Geloven dat we een waarheid hebben zet ons op slot om open te staan voor verbondenheid met anders gestemden.

Als we globalisering en nationalisering als complementair kunnen zien en van daaruit handelen, dan kunnen we een zowel globale verbondenheid ervaren als onze vrijheid verdiepen en versterken.

Luuk: Een crisis maakt dingen zichtbaar die anders aan het oog onttrokken blijven. Ik noem enkele punten die me opvallen bij onze huidige coronaviruscrisis.

• Trump probeert een Duits bedrijf dat ver zou zijn met het ontwikkelen van een behandeling over te nemen. Dit bleek enkele dagen later echter fake nieuws. Kennelijk wilden sommige mensen zo graag een schuldige kunnen aanwijzen en wie zou daar beter voor in aanmerking komen als de nationalistische Trump.
• Binnen Europa werd Noord-Italië als eerste getroffen door het virus. Er was al snel een tekort aan o.a. beademingsapparatuur. De Italianen probeerden de middelen in Europa te kopen. Dat lukte niet, omdat de andere landen van de Unie hun eigen inwoners voorrang wilden geven. China daarentegen stuurde wel materiaal en een medisch team naar Italië.
• Ook in Nederland ontstond al snel een ernstig tekort aan beschermend materiaal. Zelfs voor huisartsen, verpleegkundigen en zorgpersoneel is er niet meer voldoende. Met gevaar voor eigen gezondheid en toekomstige inzetbaarheid moeten deze professionals patiënten bezoeken. Individuele personen in Nederland met contacten in China lijken aan het benodigde beschermingsmateriaal te kunnen komen.
• Het ene na het andere land sluit de grenzen; vanuit de EU is geen regie.
• Mensen zitten al langere tijd in quarantaine in Italië. De situatie is dramatisch. Op een gegeven moment kwamen er beelden vrij dat mensen spontaan op de balkons met elkaar stonden te zingen. Ze zongen o.a. het Italiaanse volkslied, dat gaf hen troost en hoop.

Wat ook opvalt is de onderlinge solidariteit in Nederland. Er is bijna een overaanbod van mensen die willen ondersteunen in bijvoorbeeld ziekenhuizen, met gevaar voor eigen gezondheid. Oud-verpleegkundigen en verzorgenden en medische studenten bieden hun diensten aan en in buurten, families en andere sociale netwerken helpen mensen elkaar.

China heeft inmiddels capaciteit over, hun medische teams met de noodzakelijke medische hulpmiddelen schieten Italië te hulp.

De Chinese miljardair Jack Ma, oprichter van Alibaba, doneert een miljoen beschermende gezichtsmaskers aan Amerika en daarnaast materiaal om te kunnen testen. Hij wenst zijn Amerikaanse vrienden het beste. De organisatie van Ma zou ook schenkingen hebben gedaan aan Japan, Korea, Italië, Iran en Spanje. Hij is van mening dat we het virus alleen kunnen verslaan als we de grenzen volledig vergeten en de beschikbare kennis en hulpmiddelen daar brengen waar ze nodig zijn. “United we stand, divided we fail!”.

Rob van Boven (1951) is psycholoog en geregistreerd psychotherapeut. Hij was consultant voor verschillende organisaties (drugs en verslaving counseling, vaardigheden workshops) en werkte vijftien jaar als een behandelingscoördinator in een psychiatrische instelling. Bij Rob van Boven wordt het geloof van de overlever bewust gemaakt en een juiste plaats gegeven. Het doel is om los te komen van de dwang van het geloof en bewustzijn te ontwikkelen naast deze denk- en voelpatronen. Hoe meer je van het geloof van de overlever bevrijd bent, zonder het te bestrijden, maar door het de juiste plek te geven, hoe vrijer je kan leven.

Luuk Mur ( 1952) is psycholoog en heeft een drietal boeken geschreven over de door hemzelf ontwikkelde hulpverleningsmethode communitysupport. Hij is lid van de Dzogchen Community Nederland. Dzogchen is een vorm van Tibetaans boeddhisme waarbij veel belang wordt gehecht aan de ontwikkeling van individueel bewustzijn. Bij deze traditie streeft men naar non-dualiteit van het bewustzijn. Mensen zijn zich niet alleen bewust ( je weet dat je dit leest), maar je kunt je ook bewust zijn van dit eerste bewustzijn. Dit meta-bewustzijn wordt ‘gewaarzijn’ genoemd.