• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Veertiende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Jana Verboom
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Boeddhisme » Pali-Canon » Ontketend

Ontketend

26 december 2024 door Arjan Schrier

Meditatiearbeiders verbreekt uwen keetenen! In de beeldspraak van de Boeddha komen we termen als net (van twijfel), moeras (van meningen) en ketens (aan samsāra) tegen. Het net doorklieft hij, het moeras vermijdt hij en de ketens verbreekt hij.

In de sutta’s reikt de Boeddha een handzaam rijtje van 10 ketens (samyojana) aan waarin wat hem betreft wel de vijl, kniptang of snijbrander gezet mag worden. Het zijn mentale patronen, hebbelijkheden. Wanneer ze sterk zijn mogen ze ook wel obsessies, verslavingen en persoonlijkheid stoornissen, narcisme en waanzin genoemd worden. Maar we houden het hier even gezellig en opteren voor de term neiginkje. Er wordt in de sutta waarin de bindingen genoemd worden een mooi verband gelegd  tussen het ontbinden van die banden en de vier opstapjes naar volledige verlichting.

Alle dieren, onverlichte mensen-, deva’s, goden, engelen, elfjes etc. etc. hebben te lijden van de ketens. De geest kan niet in volle vrijheid opereren wanneer de ketens de mentale flux nog inperken. Eigenlijk zijn de eerste drie bindingen het meest interessant. Als die banden wegvallen valt de hele ton van zotternij en razernij korte tijd later geheel aan duigen. Hoogste tijd dus, om als vriend van Howard Jones, de uitdaging om je mentale ketens af te werpen aan te gaan:

Bekijk Howard Jones – New Song op YouTube

I’ve been waiting for so long
To come here now and sing this song
Don’t be fooled by what you see
Don’t be fooled by what you hear

This is a song to all my friends
They take the challenge to their hearts
Challenging preconceived ideas
Saying goodbye to long standing fears

Don’t crack up, bend your brain, see both sides
Throw off your mental chains

I don’t want to be hip and cool
I don’t want to play by the rules
Not under the thumb of the cynical few
Or laden down by the doom crew

Keten 1: sakkāyadiţţhi – het geloof in een zelf

Vanwege zijn verderfelijke aard staat het geloof in een zelf, een innerlijke kern of ziel bovenaan in de lijst van ketens aan samsara, het doelloos rondzwerven door de verschillende bestaanstoestanden. Het waanidee van een permanente persoonlijkheid, misplaatste trots en eigengereidheid zie je bij doffers, woerden en de meeste mensen wel terug. Het uit zich o.a. bij egoïsme waar plezier hebben overgaat in: plezier hebben ook als dat ten koste gaat van anderen of toekomstige generaties.

De Boeddha sloopt dit idee van het ZELF met zijn analyse van de ‘persoon’ in de vijf khanda’s (groep of hoop, te weten lichaam, gevoel, perceptie/opvatting/herkenning, gevoel, wilsrichting en bewustzijnsstaten en typen, zie vijf khanda’s in wiki). Als we als voorbeeld werken we een analyse van de eerste twee khandha’s uit, lichaam en gevoel. Het lichaam is in de menselijke, en breder gezien, ook in de (zoog-)dierlijke groei vanaf zygote tot meercellig wezen en ook in de latere afgetakelde staat van het lichaam, niet in een staat van zijn, maar in een flux van samenstellende delen. Nergens is een moment aan te wijzen waar het lichaam zich in de meeste echte, de meest “eigen” staat bevindt. In een moment is er ook bij een anatomisch beschouwing van jezelf niet iets eigens. De ca. 250 botten, de 60? spiergroepen, talloze vaten en de diverse organen, nergens valt het op dat dit van jou is. En dat is het ook niet. Het is afhankelijk ontstaan van vader, moeder een wezen dat geboren moet worden en placentabloed, moedermelk (dat in de traditie van de nobelen ook bloed genoemd wordt, en pap, prakjes, chateaubriand e.d.. Kortom dit lichaam is ontstaan door condities. En alles dat door oorzaken ontstaat vergaat.

Ook in de tweede khanda, de groep van gevoel, is het een verhaal van vorming en verval. Het mooiste geluksgevoel houdt niet aan en het ellendige gevoel van de diepste depressie gelukkig ook niet. Ook hier is geen gevoel aan te wijzen dat onvervreemdbaar van jouw is. Was het maar zo dat je zelf kon kiezen hoe je je voelt. Gevoel wordt in de Phena sutta vergeleken met een waterbel op een plas in de regen.

Keten 2: vicikicchā – twijfel of onzekerheid

Deze binding wordt vaak als sceptische twijfel of twijfelzucht vertaald. Twijfel is vaak goed, scepsis ook maar in een combinatie duidt het op een weigering om tot een diepgravend onderzoek te komen. Het lijkt op de valkuil van het ‘vals negatief’ uit de wetenschapsfilosofie. De (mentale) test valt negatief uit maar dat is incorrect omdat dat aan een onjuiste onderzoekmethode ligt.

Een verbeterde aanpak is om met de werkhypothese dat wat de Boeddha zegt waar is aan de gang te gaan, en zijn leringen dan eens serieus in de praktijk te brengen en dan eens te kijken wat er gebeurt. Als iemand in vertrouwen op de dokter het voorgeschreven dieet/ medicatie en leefstijlaanpassingen doet, ook al vindt hij dat soms moeilijk, dan zal de therapie goed kans van slagen maken. Ook in het (theravada)boeddhisme wordt vertrouwen als de basis gezien waarop al het andere goede en mooie gebouwd kan worden. Zonder vertrouwen leent iemand niet eens zijn oor voor een zaak.

Keten 3: sīlabbata-parāmsāsa – gehechtheid aan riten of rituele handelingen

Nummer 3 van minder belang in het Westen: Het kleven aan riten en rituelen als verlichtingwordingsstrategie. Bijvoorbeeld door eindeloos bepaalde puja’s uit te voeren of geloftes op te nemen. Het in sterke overtuiging aannemen, als middle ter verlicht-wording, van dieet voorschriften hersenloos opzeggen van mantra’s e.d. valt ook onder wat zich in de mentaliteit van iemand die met deze keten belast is voordoet.

Wanneer deze drie banden door wijsheid, door het zien van hoe het in elkaar zit, doorsneden zijn bereikt diegene het stroomwinnaarschap, sotāpanna, en wordt een van de ariya-sangha, de groep van nobele wezens. De eerste glimp van nibbāna is gezien en alle twijfel aan de leer van de Boeddha is daardoor verdwenen. De banden komen nooit meer terug. Iemands persoonlijke trekken blijven natuurlijk, maar diegene ziet ze meer als gevormd karakter dan als ingeboren karakter. De overige zeven ketens gaan er ook uiterlijk in de zevende wedergeboorte aan. Een sotāpanna ondergaat geen lagere wedergeboorte dan als een mens. Hij kan de vijf verschrikkelijke daden niet meer doen: het verwonden van een Boeddha, het doden van een Arahant, het veroorzaken van een schisma in de monniken- of nonnenorde, het doden van zijn vader, het doden van zijn moeder.

Gebruikt studiemateriaal:

  • De bindingen beschreven in de Samyutta Nikaya 45.179 e.v.
  • Een beschrijving van de ketens op WikiPedia
  • Een beschrijving van op WikiPedia van fetter (Buddhism)

Categorie: Arjan Schrier, Pali-Canon, Theravada Tags: Arjan Schrier, ketenen, sakkāyadiţţhi, sīlabbata-parāmsāsa, skandha's, vicikicchā, zelf

Lees ook:

  1. Bodhisattva & Bodhisatta
  2. Het einde van de regenretraite in Engeland
  3. Amaravati, de staat van het doodloze in Engeland
  4. Geef deze keer voor Kerst een universum

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Primaire Sidebar

Door:

Arjan Schrier

Arjan Schrier (1969) beoefent sinds 2000 het boeddhisme. Hij studeerde in Oosterwolde bij Dhammaviranatha. en is betrokken bij het Amsterdamse Sangha Metta, wat later Dhammadipa ging heten. Hij studeerde fysiotherapie en milieuecologie aan de HvA. Arjan laat zich inspireren door teksten en ideeën die in goede boeken te vinden zijn. 
Alle artikelen »

Agenda

  • Agenda
  • Geef je activiteit door

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 10 februari 2025
    Zen Spirit studiegroep 'Het verborgen licht'-vanaf 10 februari 2025
  • 2 mei 2025
    Phowa Studieweek
  • 9 mei 2025
    Seminar Tenzin Wangyal Rinpoche
  • 12 mei 2025
    Maandagochtend meditatie in Amsterdam-West
  • 13 mei 2025
    Verdiepingsbijeenkomst Hand in hand met de Boeddha
  • 13 mei 2025
    Dinsdagavond op even weken samen mediteren in Almere Buiten
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Weet jij wat een anker is? Test jezelf!

    Hans van Dam - 2 mei 2025

    Deel 3 van een 5-delig dwaalgesprek over de mystieke roos.

    ‘Het leven zelf is zazen’

    Wim Schrever - 28 april 2025

    De grote tragedie hier in het Westen is dat we onze eigen spirituele traditie zo snel hebben opgegeven en met het badwater -de religie- ook het kind -de spiritualiteit- hebben weggegooid. Terwijl een mens fundamenteel nood heeft aan spiritualiteit, aan zingeving.

    Geschiedenis als wapen deel 1

    Kees Moerbeek - 20 april 2025

    President Vladimir Poetin zei in 2014: ‘Onze collectieve herinnering bepaalt onze cultuur, onze geschiedenis en onze tegenwoordige tijd. En onze toekomst zal worden gevormd aan de hand van onze historische ervaring.’ Hij is het zelf die actief deze herinnering en ervaringen vorm geeft en propageert. Ivo van de Wijdeven schrijft dat in de Sovjettijd er nog werd gegrapt dat het land een zekere toekomst had, maar een onvoorspelbaar verleden. Onder Poetin is Ruslands geschiedenis als in beton gegoten. Er is maar één historische waarheid en deze is verankerd in de grondwet en de Nationale Veiligheidsstrategie.

    Jaloerse goden te slim af – de geschiedenis de baas…?

    gastauteur - 13 april 2025

    Hongersnood in een hermetisch afgesloten kuststrook die onwillekeurig aan de vernietigingskampen van weleer doet denken, besmet met meer dan een zweem van genocide… Regeert Adolf Hitler over zijn graf heen? Want bestaat Israël niet bij diens gratie? Zou zonder die bittere nazi-erfenis Palestina als land van drie monotheïstische religies niet nog gewoon zo heten? Is de grond er niet vervloekt, juist door godsdiensten die, gevoed vanuit één fictieve bron, vervolgens als protestbeweging steeds in chronologische volgorde aan haar voorgangster ontspruiten, waarmee de kiem voor een eeuwigdurende vete om de absolute waarheid is gelegd? En claimt niet elk van deze broeder- of zusterstromingen dat stuk met hun aller bloed doordrenkte aarde, aanvankelijk voor Abrahams JHWH, vervolgens voor Jezus’ Vader en ten slotte voor Allah – drie godheden die, in verbitterde onderlinge jaloezie verwikkeld, strijden niet alleen om religieuze hegemonie, maar ook om de profane en politieke macht?

    Wat is quiëtisme?

    Hans van Dam - 27 maart 2025

    Over het stillen van de wil.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Paus Leo XIV – ‘help ook elkaar om bruggen te bouwen – met dialoog, met ontmoeting’
    • Aardbeving van magnitude 3,7 schokt Tibet
    • Vrijdag Zindag – Wat Schoof had willen zeggen
    • Je kunt niet gezond zijn op een zieke planeet
    • Het pad uit het woord

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.