Veel mensen maken onderscheid tussen positieve en negatieve emoties. Verdriet, schuldgevoel, woede en angst worden vaak als negatief bestempeld. Door emoties echter in hokjes te plaatsen, creëren we een innerlijke strijd. We wijzen een deel van onszelf af en ontkennen daarmee een waardevol aspect van onze menselijke natuur: ons authentieke zelf. Deze interne strijd kost energie en belemmert ons vermogen om in harmonie met onze omgeving te leven. In deze column onderzoeken we de waarde van emoties en hoe we ze kunnen omarmen als een krachtbron in plaats van een last.
Hoe ongemakkelijk emoties ook kunnen zijn, ze zijn essentieel voor zelfinzicht. Gevoelens onthullen wie we werkelijk zijn en helpen ons richting te geven aan ons leven. Veel mensen leerden in hun jeugd emoties te onderdrukken als een overlevingstactiek. Als volwassenen hebben we echter de vrijheid om deze gevoelens te omarmen en te onderzoeken. Door emoties toe te laten, verbinden we ons met onze kern. Elke emotie heeft een reden en een waarde.
Angst wordt vaak gezien als een negatieve emotie die we moeten vermijden, maar het heeft een cruciale functie. Bij reëel gevaar triggert angst een fysieke reactie, zoals een adrenalinekick, die ons helpt snel te handelen. Dit type angst is nuttig en beschermend. Bij disfunctionele angst wordt de emotie gevoed door irreële overtuigingen of denkbeelden. Het probleem ligt dan niet bij de angst zelf, maar bij de gedachten die haar voeden. Als we angst als probleem zien, vermijden we situaties die ons angstig maken. Dit leidt tot innerlijke spanning en beperkt onze mogelijkheden. In plaats van angst te onderdrukken, kunnen we onderzoeken welke overtuigingen eraan ten grondslag liggen en leren om er constructief mee om te gaan.
Boosheid wordt vaak verkeerd begrepen als destructief, terwijl het juist een waardevolle emotie kan zijn. Boosheid ontstaat wanneer we onrecht ervaren en verlangen naar harmonie. Het helpt ons grenzen te stellen en onszelf of anderen te beschermen tegen disrespect. De uitdagingen met boosheid ontstaan wanneer deze wordt gericht op de verkeerde persoon of situatie of wanneer het buiten proportie raakt door opgekropte emoties uit het verleden. Boosheid zelf is niet destructief; het is de manier waarop we ermee omgaan die bepalend is. Door boosheid te accepteren en constructief te uiten, kunnen we situaties verbeteren en verbindingen herstellen.
Verdriet wordt vaak geassocieerd met zwakte, maar het is juist een krachtige emotie die ons inzicht geeft in wat we nodig hebben. Het authentieke deel van ons voelt verdriet als een signaal van onvervulde behoeften, zoals verbinding, erkenning of betekenis. Door verdriet te omarmen, leren we wat echt belangrijk voor ons is en komen we beter in contact met onze kern.
Gevoelens zijn nooit op zichzelf een probleem; het zijn de overtuigingen en interpretaties die we eraan koppelen die spanningen veroorzaken. Bijvoorbeeld, als we ons “niet serieus genomen” voelen, is dat geen feit maar een interpretatie. Het werkelijke gevoel kan boosheid, frustratie of verdriet zijn, voortkomend uit overtuigingen die we als waar aannemen. Door onze interpretaties te onderzoeken, kunnen we misverstanden oplossen en ons beter verbinden met anderen. Het scheiden van wat we voelen en wat we geloven, is essentieel voor meer helderheid en zelfbewustzijn.
Veel overtuigingen die onze gevoelens onderdrukken, ontstaan in de kindertijd. Toen waren emoties misschien niet veilig of welkom. Als volwassenen hebben we echter de kans om nieuwe relaties en omgevingen te creëren waarin emoties wel worden gewaardeerd. Een veelvoorkomende valkuil is het vermengen van gevoelens met overtuigingen. Terwijl gevoelens direct en reëel zijn, zijn overtuigingen vaak aannames die niet altijd de waarheid weerspiegelen. Door deze twee te scheiden, begrijpen we onze emoties beter, krijgen we grip op misinterpretaties en kunnen we eerlijker communiceren met onszelf en anderen.
Gevoelens zoals angst, boosheid en verdriet zijn essentieel voor een authentiek en vervuld leven. Ze wijzen ons de weg naar onze behoeften en waarden. Het onderdrukken of vermijden van emoties creëert innerlijke conflicten en verlies van richting. Door gevoelens te omarmen en de overtuigingen die eraan ten grondslag liggen te onderzoeken, groeien we in zelfbewustzijn, verbeteren we relaties en ervaren we een diepere verbinding. Gevoelens zijn geen obstakels, maar richtingaanwijzers die ons helpen het leven volledig te beleven. Angst, boosheid en verdriet helpen ons beter te begrijpen wat we nodig hebben. Het volwassen leven biedt de kans om een gezondere relatie met emoties te ontwikkelen. Door gevoelens en overtuigingen die eraan ten grondslag liggen te scheiden, verkrijgen we meer helderheid en verbinding. Het omarmen van emoties is een daad van zelfliefde en authenticiteit.
Rob van Boven (1951) is psycholoog en geregistreerd psychotherapeut. Hij was consultant voor verschillende organisaties (drugs en verslaving counseling, vaardigheden workshops) en werkte vijftien jaar als een behandelingscoördinator in een psychiatrische instelling. Bij Rob van Boven wordt het geloof van de overlever bewust gemaakt en een juiste plaats gegeven. Het doel is om los te komen van de dwang van het geloof en bewustzijn te ontwikkelen naast deze denk- en voelpatronen. Hoe meer je van het geloof van de overlever bevrijd bent, zonder het te bestrijden, maar door het de juiste plek te geven, hoe vrijer je kan leven.
Luuk Mur ( 1952) is psycholoog en heeft een drietal boeken geschreven over de door hemzelf ontwikkelde hulpverleningsmethode communitysupport. Hij is lid van de Dzogchen Community Nederland. Dzogchen is een vorm van Tibetaans boeddhisme waarbij veel belang wordt gehecht aan de ontwikkeling van individueel bewustzijn. Bij deze traditie streeft men naar non-dualiteit van het bewustzijn. Mensen zijn zich niet alleen bewust ( je weet dat je dit leest), maar je kunt je ook bewust zijn van dit eerste bewustzijn. Dit meta-bewustzijn wordt ‘gewaarzijn’ genoemd.
Henk van van Kalken zegt
Een goed en nuttig verhaal, dank jullie wel. De natuur van gevoelens en emoties zijn ten diepste gelijk, maar in de dagelijkse praktijk van het leven zijn gevoelens bestendiger en emoties korter. Je zou kunnen zeggen dat emoties de submodaliteit zijn van gevoelens. Verdringen is niet verstandig over het algemeen, maar je kunt je nou eenmaal niet constant bewust zijn van al je gevoelens en emoties en de gebeurtenissen die ze veroorzaken. Vanuit dzogchenperspectief heb ik hier en daar wel wat vraagtekens, maar aan de andere kant is dit artikel ook geen dzogchenteaching.