• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Elfde jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • André Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Eelco van der Meulen
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Ramo de Boer
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
  • Privacy

Home » Achtergronden » Westers boeddhisme 3

Westers boeddhisme 3

13 december 2020 door Ksaf Vandeputte

De leer van Boeddha is een lange ketting van overdracht geworden. Eerst van zijn gesproken woord naar het neerschrijven dat pas tweehonderdvijftig jaar later werd afgerond. Sommige teksten gingen verloren en andere werden pas later toegevoegd. Verloren teksten werden soms teruggevonden in vertalingen, tijdens de reizen van de teksten doorheen India en vandaar naar China en Tibet. Vervolgens was er de reis van China naar Japan waar duizend jaar na Boeddha’s dood de grote zen- en zuivere Land- stromingen ontstonden. En sinds honderd jaar is er de ingrijpende transformatie van de Aziatische traditie die naar het Westen kwam.

De twijfelachtige juiste overlevering en dito interpretatie van de leer.

Collega gastauteur Taigu schrijft in dit dagblad geregeld columns over de gelijkenissen tussen christendom en boeddhisme. ‘Het gaat niet om wat de Boeddha zei, maar om je zijn ervaring eigen te maken.’ (…) ‘De Pali Canon dateert uit de tijd dat boeddhisten zich nog bezighielden met hun persoonlijke heil, ten koste van dat van de wereld.’ (…) ‘Vele eeuwen lang beschikte men niet over de oudste teksten en moest men zich stellen met latere teksten, zoals de Lotus sutra. Dat de dharma ons langs indirecte wegen heeft bereikt, maakt de dharma er als zodanig niet anders of minder door.’ [1]

In Boeddha’s tijd, rond de vijfde eeuw voor Christus, ontstonden overal in de wereld gelijkaardige, radicaal nieuwe inzichten. De filosoof Karl Jaspers noemde dit ‘het Axiale Tijdperk’, dat het begin markeert van de mensheid zoals we die nu kennen. ‘In deze periode werden mannen en vrouwen zich bewust van hun bestaan, hun aard en hun beperkingen zoals nooit tevoren.’ [2] In Athene staat op een tempel de inscriptie die de kern van het nieuwe tijdperk samenvat: ‘Ken uzelf.’

In China ontstond het taoïsme dat zijn inzichten zowel helder als duister, maar bijna altijd uiterst compact verwoordt. Twee citaten die ook Boeddha kon hebben uitgesproken:

‘Wie anderen kent, is wijs; wie zichzelf kent, is verlicht.
Wie anderen overwint, is sterk.’

Tao-Te-Tjing XXXIII

‘Schaf af heiligheid en verwerp kennis: het volk zal er honderdvoudig door gebaat worden.’ Tao-Te-Tjing XIX [3]

Bij ons ontstond het christendom, dat vaak ver afgedwaald is van de oorspronkelijke leer van zijn stichter. We vergeten daarbij even vaak hoeveel pogingen tot vernieuwing in de kiem zijn gesmoord door de kerkelijke autoriteiten. Ik beperk me hier tot een citaat van Hadewych, een Vlaamse begijn, mystica en dichteres uit de dertiende eeuw, die zoals andere tijdsgenoten een directe beleving van het geloof beschreef, in plaats van het blind volgen van kerkelijke dogma’s.

‘Maar toen ik mijn vreeswekkende Geliefde en onzeggelijke Trooster in zoveel Godzaligheid aanschouwd had, viel ik buiten de geest, met verlies van mezelf en van alle beelden die ik van Hem gezien had. Heel en al weggerukt, rustte ik behaaglijk aan zijn borst: ik genoot zijn wezen als liefde.’

Zijn de gelijkenissen met de boeddhistische leer niet treffend? Wat zijn ‘buiten de geest vallen’ en ‘verlies van mezelf en alle beelden van Hem’ anders dan het eigen ego en de eigen voorstellingen loslaten? En is ‘genieten van zijn wezen als liefde’ iets anders dan oplossen in de liefdevolle vriendelijkheid van een Boeddha-bewustzijn?

Westers boeddhisme zal een nieuwe transformatie zijn. En liefst een herbronning, zoals de christelijke mystici een herbronning waren voor het middeleeuwse christendom en er sinds de jaren zestig een veel persoonlijkere, minder dogmatisch beleving van het christendom is ontstaan.

We maken bovendien een digitale revolutie mee die waarschijnlijk een nieuw type mens zal creëren. We beleven wellicht een nieuw axiaal tijdperk, waarin ons individueel bewustzijn voortdurend ondermijnd wordt door en ondergeschikt gemaakt wordt aan onpersoonlijke algoritmen. De uiterlijke vorm is een explosie aan kennis en communicatiemiddelen, dieper liggend is het ook een explosie van vervalste kennis en van manipulatietechnieken. Zoals ik in een oude column (‘Swipen naar geluk’) schreef, zullen we het boeddhisme hard nodig hebben om te doorzien wat de waardevolle elementen zijn van het digitale tijdperk en wat de grootschalige misleiding is.

Hierna enkele voorbeelden van wat westers boeddhisme zou kunnen inhouden.

Een fusie van westerse en boeddhistische wetenschap.

De explosie aan kennis en communicatiemiddelen kan positief aangewend worden. De Dalai Lama gaat voortdurend in dialoog met westerse wetenschappers. Telkens blijkt weer dat de proefondervindelijke inzichten van het boeddhisme perfect kunnen samengaan met de eveneens proefondervindelijke bevindingen van onze wetenschap. Wetenschap schenkt ons beter onderwijs, medische zorg, behuizing, veiligheid en meer algemene kennis. Boeddhisme schenkt ons een breed spiritueel en moreel kader. De fundering daarvan is wat de psycholoog Han de Wit ‘onderzoek in de eerste persoon’ noemt. De boeddhistische visie is dat we kennis verwerven vanuit inzicht in onszelf zodat we onze per definitieve beperkte kijk op de realiteit verhelderen en verscherpen. Westerse wetenschap is ‘onderzoek in de derde persoon’, kennis over dingen en andere mensen verwerven. [4] De illusie dat we ons van die dingen en mensen kunnen losmaken creëert dualiteit, vervreemding. Dualiteit reduceert een geschakeerde realiteit vol verwevenheid tot los zand.

Een andere relatie tussen leraar en leerling.

‘Boeddha weigerde een opvolger aan te duiden. Hij geloofde dat een natuurlijk en moreel leiderschap nodig is om een sangha te leiden, autoriteit gebaseerd op deugd en wijsheid en mededogen als de enige heilzame kracht in de maatschappij. De opvolgingstraditie die in boeddhistische scholen tot vandaag nog legitimiteit en garantie verschaffen, blijkt misbruik en dwaling niet te kunnen voorkomen. Mystificatie van de leraar, de Dharma en de verlichting is onnodig en onwenselijk. Een debatcultuur die eigen mening, kritiek, logica en intelligentie aanmoedigt komt de ontwikkeling van het boeddhisme meer ten goede dan koele retorica.

(…)

‘De ware leraar ziet verlichting niet als een onverstoorbaar boven het vergankelijke uitstijgen. Deze interpretatie heeft als effect dat we ons niet meer betrokken voelen op de wereld, wat net het tegenovergestelde is van Boeddha’s oorspronkelijke boodschap. Verlichting geeft geen enkele garantie dat we kunnen ontsnappen aan ziekte, rampen en dood, die inherent zijn aan ons mens-zijn. Bevrijding van illusies helpt ons wel er anders mee om te gaan.’ [5]

Westerse boeddhistische leraren moeten een heel nieuwe manier vinden om met seks en relaties om te gaan. Nu is dat een schemerzone en gaat het in het beste geval enkel om leraren die seksuele omgang en drankgebruik niet al te nauw nemen. Maar soms gaat het om regelrecht seksueel misbruik.

Een westerse boeddhistische leraar zou de moed moeten hebben om zichzelf kwetsbaar op te stellen en toch zijn autoriteit te bewaren, doordat die autoriteit voortvloeit uit ervaring en zelfkennis. Een voorbeeld daarvan geeft de Franse zenleraar Roland Rech die het openlijk over zijn relatieproblemen of zijn genot in een goede maaltijd heeft. Daarnaast bevestigt hij zijn autoriteit door een grote kennis van de essentie van zen. Hij raakt de heikele punten aan van westers boeddhistische leraarschap, zoals de overdracht meester-leerling: ‘Wij moeten laveren tussen twee risico’s: als we geen traditionele weg volgen, die de overdracht wettigt door een meester die zelf deze overdracht ontving van een andere meester, lopen we eenvoudig het risico niets anders dan onszelf te volgen en ons door nieuwe illusies te laten misleiden. Het andere gevaar is dat we een traditie volgen die verstard is in vormen of in een praktijk die de imitatie van een ideaal is geworden en in ons een kunstmatige persoonlijkheid schept.’ [6]

Westerse sangha’s zijn waarschijnlijk een bonte verzameling van organisatievormen. Vaak is de centrale activiteit gezamenlijk mediteren en leest een leraar een boeddhistische tekst voor. Soms wordt die tekst in dialoog besproken. Een mooi voorbeeld van dit laatste, lees ik net vandaag in dit dagblad over een digitale cursus die een dhammacirkel is. ‘De centrale vraag van de dhammacirkel is “Waar kom je de Boeddha tegen in je eigen leven?” (…) De dhammacirkel is ook een oefening in heilzaam spreken en luisteren, het is immers een spreek-en luistercirkel. [7]

In de sangha waartoe ik hoor hebben we een gelijkaardige aanpak. We mediteren uiteraard samen en bespreken boeddhistische teksten. Maar we hebben geen leraar en bespreken ook eigen teksten. Onze centrale activiteit is het delen van moeilijkheden in ons leven, en deze bekijken vanuit een boeddhistisch perspectief. Vaak raakt het boeddhistisch perspectief wel ondergeschikt aan het feit dat we eerder een vriendenkring zijn, met alle gebakkelei dat daarbij hoort. Maar misschien leidde dat wel tot een essentieel aspect van een wat een sangha kan zijn: we werden een veilige, ondersteunende, spirituele familie voor mekaar.

Een geëngageerd boeddhisme.

In het Westen reduceren we de boeddhistische praktijk vanuit een doorgedreven individualisme vaak tot iets wat alleen onszelf aangaat. Als reactie op die vernauwde kijk ontstond het ‘geëngageerd boeddhisme.’ Een geëngageerd boeddhisme kan ons eraan herinneren dat boeddhisme geen streven is naar individuele verlossing maar een reactie op de oorzaken van het lijden. Boeddha werd verschillende keer in diskrediet gebracht, bedreigd door machtshebbers of verraden door volgelingen. Boeddha was heel duidelijk over wat macht is. ‘Monniken, een leek die volgeling is van onze beweging moet zich niet inlaten met vijf soorten handel. Handel in wapens, handel in mensen, handel in vlees, handel in bedwelmende middelen, en handel in vergif.’ [8]  Dat laatste mogen we in deze eeuw ook interpreteren als de handel in mentaal, sociaal, politiek en vooral moreel vergif.

Ongelijkheid leidt tot verharding van onze maatschappij. Mensen zijn bang omdat ze geen vaste grond onder hun voeten hebben en geen duidelijke, morele waarden om met anderen om te gaan. Vooral jongeren lijden daaronder omdat onze leiders blind blijven voor een ecologische ramp en de aanpak van massale migratie die daaruit zal volgen. Vooral wordt een hoopvolle toekomst gestolen. Het probleem van protestbewegingen is hun zwakke organisatie en het ontbreken van blijvende leiders. Het voordeel is dat zij een breed draagvlak hebben, waardoor het beleid hen niet zomaar in een hoek kan duwen. Evengoed dooft protest vaak na een tijdje uit.

Een geëngageerd boeddhisme zou continuïteit kunnen bieden aan maatschappelijk protest als moreel, psychologisch en maatschappelijk kader. De boeddhistische leraar David Brazier stelt  daarvoor een sangha voor waarin de deelnemers beseffen dat onze wereld mee gevormd werd door grote denkers die in het verleden utopieën koesterden. In een sangha kunnen we ons voorbereiden op het realiseren van een maatschappelijke én spirituele utopie door een boeddhistische training in inzicht en in samenwerken. Dit zou een programma kunnen zijn:

  • Niet enkel vertrouwen op meditatie en devotie als een persoonlijke hervorming, maar ook interesse hebben voor maatschappelijke actie
  • Een nieuwe moraal die niet enkel individueel geldt maar ook geweldloosheid en ecologisch bewustzijn inhoudt
  • Nieuwe vormen van gemeenschap die de mogelijkheden van technologie en massamedia benutten
  • Interreligieuze dialoog en de bereidheid om bondgenoten te vinden onder de aanhangers van andere overtuigingen
  • Een zoektocht naar een nieuwe economie die de destructieve effecten van de economische ongelijkheid en de ecologische vernietiging vermindert
  • Een benadering op grond van seksegelijkheid. [9]

 

Eén boeddhisme.

Het is opvallend dat twee van de belangrijkste westerse leraren stellen dat we maar één boeddhisme nodig hebben, een synthese van het theravada, mahayana en vajrayana. Jack Kornfield noemt dat een ‘boeddhayana’, als essentie van het werk dat leidt tot innerlijke vrijheid.’ [10] Joseph Goldstein noemt het ‘één dharma’; er zijn veel paden maar die hebben slechts een paar gemeenschappelijke uitgangspunten. Hij somt vier basisprincipes op:

  • filosofische ideeën zijn enkel beschrijvingen, inzicht komt voort uit ervaring
  • oplettendheid, mededogen en wijsheid zijn de essentie van een niet-sektarische beoefening
  • het begrip ’twee waarheden’ (een relatieve en een absolute kijk op de werkelijkheid) is een kader waarbinnen men uiteenlopende standpunten kan hebben
  • de geestestoestand van zich aan niets vastklampen is de essentiële ervaring van vrijheid: de geestestoestand die één maakt. [11]

 

[1]  Taigu, ‘Solidair met de vragende underdog’, www.boeddhistisch dagblad.nl, 6 december 2020
[2]   Karen Armstrong, Boeddha, Rainbow Essentials, 2002
[3]   J.J.L. Duyvendak, Tau-Te-Tjing, De Driehoek, 1980
[4]   Han de Wit, De verborgen bloei, Kok Agora, 1993
[5]   David Brazier, Het nieuwe boeddhisme, Asoka, 2003
[6]  Roland Rech, zenmonnik in het westen, Ankh-Hermes, 1997
[7]  ’30NOW – interactieve spreek- en luistercirkel: De vier hartskwaliteiten’, boeddhistischdagblad.nl, 8 december 2020
[8]  Vanijja Sutta, AN 5.177
[9]   David Brazier, ibidem
[10]  Jack Kornfield, Bouddha, Belfond, 2011
[11]  Joseph Goldstein, De opkomst van een westers boeddhisme, Servire, 2003

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Achtergronden, Boeddhisme, Dalai Lama, Pakhuis van Verlangen Tags: axiale tijdperk, China, David Brazier, dharma, Han de Wit, Jack Kornfield, Joseph Goldstein, Karen Armstrong, Karl Jaspers, leraar en leerling, Roland Rech, Taigu, Tibet

Lees ook:

  1. Westers boeddhisme 2
  2. Communistische partij China: intensivering van inspanningen om het Tibetaanse boeddhisme onder controle te krijgen
  3. Het gevoel van niets te hoeven
  4. China’s nieuwe witboek over Tibet: ‘Wij zullen de volgende Dalai Lama oppakken’

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Lees Interacties

Reacties

  1. G.J. Smeets zegt

    14 december 2020 om 16:11

    “De leer van Boeddha is een lange ketting van overdracht geworden.”

    Ksaf, er bestaat geen leer van Gautama Shakyamuni. De man heeft -voor zover we weten- geen letter op papier nagelaten. Wat jij de leer van Boeddha noemt is een literaire constructie die lang na zijn overlijden is opgezet. Wat de man gezegd heeft weet niemand behalve de mensen die hem destijds gesproken en aanhoord hebben.

    Van Gautama’s tijdgenoot Heraclitus in Persië zijn wel fragmenten bekend van wat ie heeft opgeschreven. Een ervan luidt: “Sterfelijke wezens zijn onsterfelijk en onsterfelijke wezens zijn sterfelijk.” Die goden zij dank dat die krachtige metafoor niet verworden is tot een -isme zoals het boeddhisme.

    Overigens herinner ik eraan dat een week geleden in Europa en Zuid-Amerika de Onbevlekte Ontvangenis van Maria in R.K. kringen is herdacht. De term ‘onbevlekte ontvangenis’ betekent volgens de R.K. officials dat Maria niet *bevlekt* is door de erfzonde van Adam&Eva. Ik vind dat een mooie metafoor. En welbeschouwd is het de R.K.-versie van wat boeddhisten ‘boeddhaschap’ noemen.

    • Piet Nusteleijn zegt

      15 december 2020 om 13:49

      Maria zou geen gemeenschap hebben gehad met Jozef haar man.
      Jezus, ‘de vrucht van haar schoot’, is dus ontstaan zonder zaadcel. Dat is de betekenis van de onbevlekte ontvangenis. Kennelijk heeft de RK kerk er later bijgehaald dat Maria niet besmet zou zijn geweest door de erfzonde van Adam&Eva. Dat is voor mij nieuw. De erfzonde is dat ze beiden een verboden vrucht aten. In de tuin stond één boom met prachtige, zeer aantrekkelijke vruchten. Van die boom mocht niet gegeten worden.
      Goed, Maria was het niet die als eerste at.
      Maar wat een onzin is dit toch allemaal en komt de schoonheid van de metafoor niet tot me.
      En wat Boeddha-schap ermee te maken heeft is me helemaal niet helder.

      • G.J. Smeets zegt

        16 december 2020 om 09:45

        Piet,
        Zoals de meeste mensen haal je twee dingen in de R.K. mythologie door elkaar: de onbevlekte ontvangenis van Maria als mens( 8 december) en de maagdelijkheid van Maria als moeder (25 december).
        Verder haal je nog twee dingen door elkaar: de zondeval van Adam & Eva, en de erfenis die zij hun kinderen daarmee nalaten.

        Het zijn metaforen die geen weldenkend mens letterlijk worden genomen. Wat het boeddha-schap betreft: Gautama Shakyamuni wordt in de boeddhistische mythologie als de enge mens voorgesteld zonder enige onwetendheid. Op dezelfde wijze wordt Maria voorgesteld als enige mens die de erfzonde niet aankleeft.
        Hoop dat het duidelijk is, zo.

Primaire Sidebar

Door:

Ksaf Vandeputte

De Vlaming Ksaf Vandeputte (1952) werkt als maatschappelijk werker en psychotherapeut. Hij is zeer geïnspireerd door het boeddhisme, meditatie en psychotherapie vormen volgens hem twee polen van eenzelfde gebied. Hij is lid van twee sangha’s in Vlaanderen en gewijd door Dharmavidya (David Brazier), maar even goed geïnspireerd door Thich Nhat Hanh en Ton Lathouwers. www.meditatief.be 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 20 mei 2022 - 22 mei 2022
    The work that reconnects -Het werk dat weer verbindt
  • 22 mei 2022
    Kum Nye Yoga op zondag | Online
  • 22 mei 2022
    Lezingencyclus
  • 23 mei 2022
    Online course The Twelve Links of Interdependent Origination
  • 23 mei 2022
    Discovering Buddhism taster / refresh evenings
  • bekijk de agenda

De werkplaats

De werkplaats.

Boeddhistische kunstenaars

Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
lees meer »

Pakhuis van Verlangen

In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

Boekbespreking- De lach van de Boeddha. Een ontmoeting met de boeddhistische filosofie

Erik Hoogcarspel - 21 mei 2022

Vandepitte gooit zijn lezers al snel in het diepe met zijn uiteenzetting over de leegte. Hij geeft daarbij een eigen interpretatie, die enigszins afwijkt van de boeddhistische teksten.

Boekbespreking – De jonge Filosoof

Erik Hoogcarspel - 9 mei 2022

In het boekje “De jonge filosoof” wordt een zekere Christoph opgevoerd, die in de bibliotheek een boek vindt van David van Goorle. Dit is het kleinere boek “Idea Physicae”, maar dan in het Nederlands. Christoph vindt met andere woorden de (niet bestaande) Nederlandse uitgave” Schets van de Natuur” in de bibliotheek.

Over populisme en het menselijk tekort

Kees Moerbeek - 8 mei 2022

‘Waarom is de burger boos?’ is volgens de geschiedkundige Maarten van Rossem gemakkelijk en ook wetenschappelijk verantwoord te beantwoorden, schrijft hij in zijn boek Waarom is de burger boos? De burger is boos, omdat hij bezorgd is over de omvangrijke immigratie en de veronderstelde negatieve effecten op onze samenleving. Dit artikel geeft een indruk van zijn boek, met aanvullingen van de socioloog Anton Zijderveld.

Boekbespreking – Een leven als ‘man of letters’. Biografie van David Hume.

Erik Hoogcarspel - 1 mei 2022

De rede kan ons tot overtuigingen leiden of laten twijfelen, maar alleen gevoelens zetten ons volgens Hume aan tot daden. Hume onderscheidt primaire indrukken en secondaire. Gevoelens zijn secondaire indrukken, want ze zijn als het ware een reactie op primaire indrukken, zoals pijn of genot.

Voor kinderen is een heel dorp nodig (2)

Rob van Boven en Luuk Mur - 20 april 2022

We houden van categorieën. Deze ouders zijn fout, en die pleegouders zijn goed. Zou het kunnen zijn dat er bij die foute ouders ook sterke punten zijn? En kan het zijn dat pleegouders ook hun problemen hebben? Wat voor boodschap krijgt een kind dat bij de ouders weggehaald is, bijvoorbeeld vanwege de toeslagenaffaire. Je ouders zijn slecht, fraudeurs, oplichters. Je bent nu bij ons en wij zijn goed?

Meer onder 'pakhuis van verlangen'

Footer

Boeddhistisch Dagblad

over ons

Recente berichten

  • Verlichting is schipbreuk lijden
  • De virtuele denkster 370
  • Dick – Bedelen
  • Boekbespreking- De lach van de Boeddha. Een ontmoeting met de boeddhistische filosofie
  • B’eter- Sojabonenhummus

Reageren

We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

Over het BD

Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
Lees ons colofon.

Zie ook

  • Contact
  • Over ons
  • Columns
  • Reageren op de krantensite

Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

 

Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

 

loading Annuleren
Bericht niet verstuurd - controleer je e-mailadres!
E-mail-controle mislukt, probeer het opnieuw
Helaas, je blog kan geen berichten per e-mail delen.
Privacy en cookies

Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

Noodzakelijke cookies

Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

Privacy

Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens