• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Veertiende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Jana Verboom
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Achtergronden » Het gevoel van niets te hoeven

Het gevoel van niets te hoeven

10 april 2020 door Jules Prast

Ongeveer zeshonderd jaar geleden, in een tijd dat in Europa de Zwarte Dood rondwaarde, stuurde een man uit Kumasaka in Japan een brief aan zijn zenleraar. De man was ziek en bedlegerig. Hij klopte bij zijn leraar aan om raad. Wat kon hij in deze situatie doen aan beoefening?

De man kreeg een gepeperde reactie van zijn leraar. “U vraagt mij te schrijven hoe Zen te beoefenen op uw ziekbed,” antwoordde de leraar. En hij vervolgde in één adem door: “Wie is hij die ziek is? Wie is hij die Zen beoefent? Weet u wie u bent? Iemands gehele bestaan is boeddhanatuur. Iemands gehele bestaan is de Grote Weg. De inhoud van deze weg is inherent vrij van smetten en gaat alle vormen te boven. Maakt ziekte daar op enigerlei wijze deel van uit? De geest van de mens is de grondstof van alle boeddha’s; het is zijn gelaat voorafgaand aan de geboorte van zijn ouders. De geest is de meester van zien en horen, van alle zintuigen. Wie zich dit ten volle realiseert, is een boeddha; wie dit niet doet, is een gewone mens. Alle boeddha’s en patriarchen wijzen daarom rechtstreeks naar de menselijke geest, opdat de mens zijn eigen Ware Aard kan zien, en dusdoende het boeddhaschap bereiken. De ware zaak zien is immers de beste remedie wanneer iemand door schaduwen in verwarring wordt gebracht.”

De antwoordbrief gaat zo nog een tijdje verder. Wij kennen deze omdat de leraar niemand anders was dan de beroemde zenmeester Bassui Tokusho (1327-1387). Of deze dit antwoord werkelijk heeft verstuurd aan een zieke volgeling, is onzeker. Veel geschriften van bekende zenleraren zijn later door spirituele nazaten teboekgesteld om de geest en het gezag van hun traditie kracht bij te zetten. De stijl van de brief past bij andere teksten uit Bassui’s schriftelijke nalatenschap, waarin de meester de leer snedig ontvouwt in reactie op praktische dilemma’s die hem door lekenvolgelingen worden voorgelegd.

Wat Bassui schrijft, klopt als een bus. Uit het oogpunt van de zentraditie is er geen steek tussen te krijgen. Desondanks voel ik op grond van persoonlijke omstandigheden de nodige sympathie voor de positie waarin de zieke man uit Kumasaka zich moet hebben bevonden. Je zou het hem bij wijze van spreken met plaatsvervangende schaamte hebben gegund dat zijn leraar hem een tegemoetkoming had gedaan in de vorm van een praktische handreiking, in plaats van hem te trakteren op een bijkans calvinistische dosis doctrinaire rechtzinnigheid. De Bassui die hier voor ons wordt uitgetekend, lijkt de wijsheid te laten prevaleren boven de compassie, boven zijn inlevingsvermogen in de situatie waarvoor de vragensteller zich waarschijnlijk zag geplaatst.

Stel dat Bassui hem had geschreven: “Geachte heer, het heeft er alles van weg dat u de zentraditie vereenzelvigt met en daarmee versmalt tot de zitmeditatie. Het is inderdaad zo dat onze voorkeursmethode en de rituelen daaromheen als aanvangsvoorwaarde veronderstellen dat een beoefenaar gezond is van lijf en leden. Wij, monniken, verkijken ons daar wel eens op, omdat een inspannend schema van zitten en werken voor ons eenvoudigweg een vanzelfsprekendheid is. Hoewel u technisch gezien de meditatie kunt doen in allerlei lichaamsposities, is het afhankelijk van de belemmeringen van uw ziekte of u hiermee geholpen bent. Soms geldt: als het niet kan zoals het moet, dan moet het zoals het kan. Ik heb wel eens gehoord dat Zen vooral in China de zitmeditatie in veel gevallen afwisselt met andere methoden, zoals de boeddhaconcentratie (de juiste term daarvoor is ‘buddhanusmrti’ of ‘buddhanussati’). Zou dit misschien iets voor u kunnen zijn? De geest focusseren op een boeddha (of een grote bodhisattva, dat is om het even) is iets wat u ook vanuit een verzwakte positie kunt doen. Het voordeel is dat u deze vorm van beoefening altijd en overal in de praktijk kunt brengen. U weet: iemands gehele bestaan is boeddhanatuur; iemands gehele bestaan is de Grote Weg. De uitdaging van de ware beoefenaar is heel zijn leven in de juiste aandacht te leiden. Dat staat voorop. Ziekte lijkt misschien een schaduw te werpen over uw leven, maar in de zentraditie zijn we gelukkig van vele markten thuis om zulke hindernissen te overwinnen. Het is mogelijk dat boeddhaconcentratie voor u als vaardig middel een beter alternatief is dan de zitmeditatie. Er zijn vele vormen van oneindige leegte! Ik wens u veel sterkte met uw ziekte en wijsheid in uw beoefening. Aarzelt u niet om mij te laten weten, mocht u nu of later meer vragen hebben. Hoogachtend, uw Bassui.”

Het is niet waarschijnlijk dat Bassui zoiets had kunnen schrijven. Zen was in Japan ongeveer tweehonderd jaar eerder geherintroduceerd, na een periode waarin het boeddhisme in het land ten onder was gegaan aan zijn eigen veelvormigheid. Eenvoud en de focus gericht houden op één enkele methode, gold als het parool voor de boeddhistische scholen die sindsdien van de grond af opnieuw waren opgetrokken. Een nadeel van deze historische ontwikkeling was dat iedere school het eigenaarschap van zijn methode claimde. Boeddhaconcentratie was van de nog jonge Reine-Landschool, waar deze beoefeningswijze naar oud gebruik de nembutsu werd genoemd.

Er zit iets tragisch aan de lectuur van Bassui. Iedere boeddhist wist dat alles met alles verbonden was, maar toch hadden de wegen van de scholen in Japan zich gescheiden en hield elk daarvan het gelijk graag onder eigen, exclusief beheer. Zen voelde zich superieur met als gevolg dat we Bassui in zijn volkspreken alle uitingsvormen van andere scholen zien terugvoeren op zijn dharma. ‘Amida’ (de boeddha van het Reine Land) en ‘anderkracht’ (“het woord dat gewone mensen gebruiken voor boeddhanatuur,” aldus Bassui) werden in zijn propagandaredes neergezet als termen die maar verwarring zaaiden binnen het boeddhisme, gelijk de schaduwen die de zieke man uit Kumasaka het zicht op zijn Ware Aard benamen. Als je er goed bij stilstaat, dan schreeuwt je van menige pagina Bassui een schrijnend dualisme tegemoet tussen de ingewijden en het arme volk, terwijl de bedoeling juist was de boel bij elkaar te brengen.

De man uit Kumasaka werd meer onthouden dan een vaardig middel dat mogelijk beter bij zijn situatie paste dan zitmeditatie. In de Reine-Landschool die in Shinran Shonin (1173-1263) zijn grondlegger erkent, heerst er omtrent de beoefening een soevereine rust, alsof het Japanse boeddhisme de weg heeft teruggevonden naar het ‘doen door niets te doen’. Er is voor de mens geen verdienste te vermeerderen, alleen compassie te ontvangen. In het ‘gevoel van niets te hoeven’ binnen deze Reine-Landtraditie drukt zich een wijsheid uit die zo complementair aandoet ten opzichte van Zen, dat het zonde is dat beide scholen na de transmissie naar het Westen tot op de dag van vandaag niet een gezamenlijke behuizing hebben weten te vinden.

Categorie: Achtergronden, Boeddhisme, Geluk, Gezondheid, Japans boeddhisme, Jules Prast, Pakhuis van Verlangen, Reine Land, Zen Tags: Bassui Tokusho, China, Europa, Japan, lichaamsposities, Taigu, zwarte dood

Lees ook:

  1. Het boeddhisme en religie
  2. Boeddhisten voor Beijing
  3. Boeddhisme in brokken
  4. De brug tussen China en Japan

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Lees Interacties

Reacties

  1. Zeshin zegt

    10 april 2020 om 17:31

    Ik prefereer jouw interpretatie, die gaat in elk geval niet voorbij de tragedie van het lijden in samsara.

  2. Taigu zegt

    11 april 2020 om 02:31

    De brief van Bassui aan de zieke man uit Kumasaka is (in het Engels) te vinden op mijn website: https://www.anderkracht.nl/nl/ziekte/.

  3. Hans Tilman zegt

    11 april 2020 om 08:46

    Bij dit soort van ‘wijsheid’ vraag ik mij af of het boeddhisme een soort van depersonalisatie en derealisatie propagandeert. Natuurlijk kan je leren om je lijden met aandacht te aanschouwen, maar je staat of bent er niet los van. Het is er van moment tot moment.

  4. Shika zegt

    11 april 2020 om 10:20

    Dat is misschien het verschil tussen u en een zenmeester. U biedt troostende woorden of een methode, wat heel begrijpelijk is.
    Maar Bassui geeft de kans tot zelfinzicht te komen. En weet u hoe het met die man is afgelopen? Misschien is hij wel tot inzicht gekomen.Dus misschien zit u helemaal mis met uw oordeel.
    Een nederlandse zenleraar zei vaak bij moeilijkheden en obstakels bij het mediteren: “Zie er maar mee om te gaan”. En dat geldt ook voor het dagenlijkse leven.
    En als je ziek bent of dood bent aan het gaan en niets helpt meer wat heb je dan nog voor keuze?

    • Taigu zegt

      11 april 2020 om 14:54

      Veel weten we inderdaad niet.

      Maar ook de alternatieve weg kan leiden tot inzicht.

      Al is het twijfelachtig of boeddhaschap in dit leven voor iedere sterveling is weggelegd.

Primaire Sidebar

Door:

Jules Prast

Jules (1961) schreef van 2012 tot 2025 regelmatig voor het Boeddhistisch Dagblad en sindsdien incidenteel. Bij het Kanzeon Zen Centrum Amsterdam ontving hij in 2013 de dharmanaam Taigu (‘grote dwaas’). Behalve van zen is hij een liefhebber van Shinran en de nembutsu. Parallellen tussen christendom en boeddhisme vormen een terugkerend thema in zijn werk. 
Alle artikelen »

Agenda

  • Agenda
  • Geef je activiteit door

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 10 februari 2025
    Zen Spirit studiegroep 'Het verborgen licht'-vanaf 10 februari 2025
  • 2 mei 2025
    Phowa Studieweek
  • 9 mei 2025
    Seminar Tenzin Wangyal Rinpoche
  • 12 mei 2025
    Maandagochtend meditatie in Amsterdam-West
  • 13 mei 2025
    Verdiepingsbijeenkomst Hand in hand met de Boeddha
  • 13 mei 2025
    Dinsdagavond op even weken samen mediteren in Almere Buiten
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Weet jij wat een anker is? Test jezelf!

    Hans van Dam - 2 mei 2025

    Deel 3 van een 5-delig dwaalgesprek over de mystieke roos.

    ‘Het leven zelf is zazen’

    Wim Schrever - 28 april 2025

    De grote tragedie hier in het Westen is dat we onze eigen spirituele traditie zo snel hebben opgegeven en met het badwater -de religie- ook het kind -de spiritualiteit- hebben weggegooid. Terwijl een mens fundamenteel nood heeft aan spiritualiteit, aan zingeving.

    Geschiedenis als wapen deel 1

    Kees Moerbeek - 20 april 2025

    President Vladimir Poetin zei in 2014: ‘Onze collectieve herinnering bepaalt onze cultuur, onze geschiedenis en onze tegenwoordige tijd. En onze toekomst zal worden gevormd aan de hand van onze historische ervaring.’ Hij is het zelf die actief deze herinnering en ervaringen vorm geeft en propageert. Ivo van de Wijdeven schrijft dat in de Sovjettijd er nog werd gegrapt dat het land een zekere toekomst had, maar een onvoorspelbaar verleden. Onder Poetin is Ruslands geschiedenis als in beton gegoten. Er is maar één historische waarheid en deze is verankerd in de grondwet en de Nationale Veiligheidsstrategie.

    Jaloerse goden te slim af – de geschiedenis de baas…?

    gastauteur - 13 april 2025

    Hongersnood in een hermetisch afgesloten kuststrook die onwillekeurig aan de vernietigingskampen van weleer doet denken, besmet met meer dan een zweem van genocide… Regeert Adolf Hitler over zijn graf heen? Want bestaat Israël niet bij diens gratie? Zou zonder die bittere nazi-erfenis Palestina als land van drie monotheïstische religies niet nog gewoon zo heten? Is de grond er niet vervloekt, juist door godsdiensten die, gevoed vanuit één fictieve bron, vervolgens als protestbeweging steeds in chronologische volgorde aan haar voorgangster ontspruiten, waarmee de kiem voor een eeuwigdurende vete om de absolute waarheid is gelegd? En claimt niet elk van deze broeder- of zusterstromingen dat stuk met hun aller bloed doordrenkte aarde, aanvankelijk voor Abrahams JHWH, vervolgens voor Jezus’ Vader en ten slotte voor Allah – drie godheden die, in verbitterde onderlinge jaloezie verwikkeld, strijden niet alleen om religieuze hegemonie, maar ook om de profane en politieke macht?

    Wat is quiëtisme?

    Hans van Dam - 27 maart 2025

    Over het stillen van de wil.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Het jaar 2025 – dag 128 – eigen vrijheid eerst
    • Boeken – De Vallei van Troost
    • ‘Gebruik de rechter niet als zondebok voor falend beleid’
    • Boeddha’s pleegmoeder is een voorbeeld voor boeddhisten op Moederdag
    • Rotterdam Palestina Coalitie organiseert Nakba herdenking op Schouwburgplein

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.