• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Twaalfde jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Ramo de Boer
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Achtergronden » Boeddhisme – religie of niet. Wie kan het wat schelen?

Boeddhisme – religie of niet. Wie kan het wat schelen?

29 september 2019 door Kees Moerbeek

Het artikel Boeddhisme en wetenschap in het Boeddhistisch Dagblad verdient een vervolg dat ingaat op de vraag in de titel, die in recente artikelen naar voren is gebracht. Deze bespreking begint met een bewerkte vertaling van Alfred Weil’s In Denkmustern gefangen, nicht Religion, nicht Wissenschaft – Dhamma. In het tweede artikel Is Buddhism a religion? geven Charles Prebish, Dzogchen Ponlop Rinpoche en Joan Sutherland Roshi hun mening. Nicholas Liusuwan is vervolgens de auteur van Is buddhisme a philosophy or an religion? Derek Beres sluit de rij met Is buddhism a religion or philosophy?

Dhamma

In Buddhismus aktuell van de Deutsche Buddhistische Union (DBU) schreef Alfred Weil in 2014 het artikel In Denkmustern gefangen, nicht Religion, nicht Wissenschaft – Dhamma. In 2015 verscheen een bewerkte vertaling ervan in het Magazine van de VvB.

Alfred Weil schrijft dat om goed te functioneren wij van alles en nog wat ordenen en er etiketten op plakken. Als het nodig is, zetten we het in een schema en wat daar niet in past, is al snel een obstakel. Dit verhindert ons te zien hoe de werkelijkheid echt is.

Omdat boeddhisme niet past in het lijstje (natuur)wetenschappen noemen sommigen het een religie. Vrij vertaald schrijft Weil: ‘Het boeddhisme gaat eerst en vooral over ethische vragen en pleit voor specifieke waarden en omgangsvormen. Het spreekt over innerlijke groei en geestelijk rijpen. Het thematiseert geboorte, sterven en wedergeboorte. Vragen over geluk, lijden en bevrijding zijn belangrijk. Vaak gaat boeddhisme over iets wat het menselijke verstand en de zintuiglijke ervaring overstijgt. Het is dus een religie − in de zin van verbinding (Latijn: re-ligio) met een hogere, bevrijdende werkelijkheid.’

Of toch geen religie? In het christendom, het jodendom en de islam is God eeuwig, volmaakt, alwetend en heeft de wereld met ons erbij geschapen. Hij zegt ons wat te doen, wat na te laten en hij bestraft en beloont, verdoemt en verlost. Zo’n schepper-God wijst de Ontwaakte af: iedereen gaat zijn eigen weg naar de bevrijding. Bovendien lijkt het boeddhisme niet op een religie omdat het praktijkgericht is. Met ‘kom en ervaar het zelf’ nodigt de Ontwaakte iedereen uit. Realiteitszin, onderzoek en controleerbaarheid behoren tot de uitgangspunten van het boeddhisme. Is boeddhisme dan een wetenschap?

Waarom dan toch zo moeilijk doen? De Boeddha heeft immers zelf gezegd dat hij de Dhamma onderwijst. Het heeft vele betekenissen, drie aspecten daarvan zijn voldoende voor het doel van Weil’s artikel. Aspect een: Dhamma is de overgeleverde leer van de Boeddha. Het tweede aspect is de inhoud van de leer. De werkelijkheid zelf is de maatstaf, dogma’s, wensdenken en fantasieën hebben er niets mee van doen. De praktische component van het boeddhisme is het derde aspect. Hiervan vormen de Vier Edele Waarheden de kern. Wie deze waarheden kent en ze nuttig maakt voor zichzelf en anderen, richt zich ernaar. Uit overtuiging nemen we de ethische verplichtingen op ons, oefenen we ons in meditatie en verdiepen we ons begrip.

Het boeddhisme is zo veelomvattend dat het niet in een hokje past. Het strikte verschil tussen religie en wetenschap als verklaring heeft hier geen zin. Bij hokjes-denken hoort de aanduiding ‘boeddhisme’. Deze vlag dekt de lading niet. De Boeddha was geen ‘boeddhist’, en hij onderwees geen boeddhisme, maar de Dhamma.

Ja, neen en een soort van religie

In het volgende artikel Is Buddhism a religion? geven Charles Prebish, Dzogchen Ponlop Rinpoche een antwoord op de vraag in de titel. 

Ja

Er bestaan allerlei definities van ‘religie’, schrijft emeritus professor Charles Prebish, die over boeddhisme publiceert. Er zijn verschillen en overeenkomsten tussen al die definities. De meest geschikte is volgens hem die van boeddholoog Frederick Streng: ‘Religion is a means to ultimate transformation.’

Streng’s definitie is ontworpen zonder waardeoordelen over theologische, praktische en ethische zaken. Wat zijn de kenmerken van een religie? Het ‘must posit a clear and distinct ultimate reality.’ Dit kan bijvoorbeeld een God of goden zijn, een natuurkracht, een andere entiteit of ervaring. Ook moet een religie een helder, onderscheidend en direct pad of verschillende paden bieden om deze ultieme realiteit te ervaren. Dit kunnen gebeden zijn, rituelen, yoga, meditatie of een andere methode. Ten slotte uit dit zich in een persoonlijke verandering.

Prebish concludeert dat volgens deze beschrijving boeddhisme een religie is. Het schetst een ultieme werkelijkheid, sommigen noemen dit boeddhanatuur, anderen nirvana. Er is een duidelijk Pad of Weg om deze realiteit te bereiken. Boeddhisten die dit volgen zijn veranderd en dit uit zich in compassievol gedrag en sociaal engagement. Zij tonen hun boeddhanatuur.

Neen

In de lijst van wereldreligies staat het boeddhisme vermeld, merkt Dzogchen Ponlop Rinpoche op. Dit wil nog niet zeggen dat het daarom een religie is. De rinpoche is een gewaardeerd leraar in de Vajrayana school. ‘Ik kan beargumenteren dat boeddhisme een wetenschap van de geest is – een manier om te onderzoeken hoe we denken, voelen en handelen die ons leidt naar diepgaande waarheden over wie we zijn. Ik kan ook zeggen dat boeddhisme een filosofie van het leven is – een manier van leven dat onze kansen op geluk maximaliseert.’ 

De leer van de Boeddha is uit de handen van de Ontwaakte overgedragen aan zijn volgelingen. Van de handen van ongeletterden kwam het in de handen van geletterden en van het esoterische Oosten in het Westen. Gedurende de reizen van de Boeddha kwamen veel mensen ermee in contact en betekende het boeddhisme veel dingen voor veel mensen, maar wat welke bedoeling had de Boeddha ermee?

De rinpoche beschrijft in zijn artikel vervolgens in het kort de spirituele zoektocht van Siddharta, die Ontwaakte onder de bodhiboom. Vandaag de dag beschrijven zijn leringen nog steeds een innerlijke spirituele reis, maar geen religieuze. De Ontwaakte was geen god, hij was zelfs geen boeddhist, aldus rinpoche. Zijn kracht is zijn leer, die toont hoe we moeten werken met onze geest om ons vermogen te verwerkelijken om te ontwaken en geluk te bereiken. De auteur geeft vervolgens antwoord op de vraag hoe we deze waarheid kunnen vinden en schrijft dat de leer van de Boeddha een onderzoeksmethode is om dit te vinden, of dat het een wetenschap van de geest is.

Religie geeft ons op voorhand al antwoorden op de grote vragen van het leven, aldus de rinpoche. Het leert ons wat we moeten denken en geloven en het is onze taak dit op te volgen en er geen vragen over te stellen. Als we de leer van de Boeddha zien als laatste antwoorden, dan beoefenen we het als een religie. Hoe het ook zij, we hebben een leven te leven. We kunnen daarbij niet ontsnappen aan het hebben van een levensfilosofie, omdat we iedere dag worden steeds opnieuw worden uitgedaagd te handelen, gemotiveerd door vriendelijkheid of onverschilligheid en vrijgevigheid of egoïsme.

De leringen van de Boeddha hebben wij ontvangen, maar wat is hun betekenis voor ons? Zolang ze helpen onze verwarring te verhelderen en ons inspireren tot vertrouwen, kunnen we ons potentieel vervullen. Dan doen de leringen hun werk zoals de Boeddha dit beoogde.

Siddhartha zocht naar de waarheid en niet meer dan dat. Hij zocht geen religie en was ook niet erg geïnteresseerd in religie. Hij zocht een echt pad naar vrijheid van lijden. Kijken we naar het leven van Siddhartha dan kunnen we zien dat hij ontwaakte toen hij religie achter zich liet, concludeert Dzogchen Ponlop Rinpoche.

Een soort van religie

Boeddhisme omvat veel tradities die zich hebben ontwikkeld over lange periodes van tijd en over lange geografische afstanden, schrijft Joan Sutherland Roshi. Deze tradities schikken zich naar verschillende behoeftes, van een boeddhabeeld in de tuin tot filosofische verhandelingen. De religieuze, de agnosticus en de volkomen ongelovige vinden allemaal een plek onder het dak van de grote tent van het boeddhisme. Ook zij die belangstelling hebben voor psychologie, mystiek, sjamanisme of socio-politiek vinden er een huis. ‘Is boeddhisme een religie?’ ‘Ja, neen, een soort van,’ antwoordt de roshi.

Etymologisch is religie dat wat ons verbindt of verenigt met het heilige. In het dagelijks gebruik verwijst religie naar het geloofssysteem en instituties. De religieuze gebeurtenis in de koantraditie is ontwaken, dat ons verbindt met het heilige, of werkelijke in de aard van de dingen. De koantraditie ondersteunt dit niet door georganiseerd geloven, maar door een cultuur van ontwaken. Geen onfeilbare teksten, maar een geheel van onder andere citaten uit boeddhistische soetra’s, gesprekken, verhalen, liedjes en grappen en al het andere dat bewezen heeft om mensen te helpen ontwaken.

Dolverliefd zijn op ontwaken is een sterke impuls, maar koans en andere boeddhistische tradities ondermijnen tegelijkertijd pogingen dat hier omheen een godsdienst stolt. Joan Sutherland Roshi schrijft dat boeddhisme is: ‘being deeply religious, without religion.’

‘Who Cares?’

In de moderne tijd overheerst vooral onder westerlingen de mening dat boeddhisme geen religie is, maar een filosofie of een manier van leven. De Amerikaanse boeddhist en auteur Nicholas Liusuwan schrijft dit in 2017 in zijn artikel Is buddhisme a philosophy or an religion?

Filosofie

Omdat boeddhisme een duidelijke geloofsovertuiging heeft over het leven na de dood, meent Liusuwan dat het meer is dan een lifestyle. Maar boeddhisme een filosofie noemen is volgens hem tamelijk accuraat. Zijn definitie van filosofie is: ‘the rational investigation of the truths and principles of being, knowledge, or conduct.’ De boeddhistische leer wordt in het Sanskriet Dharma genoemd en betekent de ultieme wet van alle dingen. De Boeddha spoort zijn volgelingen aan zijn leer zelf te onderzoeken, onder andere in de Kalama soetra.

Religie

Toch wordt boeddhisme door de meesten gezien als een religie en zullen ongetwijfeld redenen voor zijn, aldus de auteur. Volgens hem deelt niet iedereen de opvatting dat religie gaat over een gecentraliseerd geloofssysteem gebaseerd op god of een aantal goden. Boeddhisme heeft zeker ook iets religieus. Vragenstellerij over bovenwereldlijke zaken vond de Verhevene zonde van de tijd en niet erg zinvol, maar ze zijn onderdeel van het boeddhisme. Het meest religieus zijn onder andere de discussies over het leven na de dood en de maar liefst 31 rijken van bestaan (realms of existence).

De Boeddha geeft ook antwoord op vragen over de samenleving, die lijken op religieuze vragen. Zoals de vraag waarom het leven zo oneerlijk is. Als reactie daarop gaf hij een korte uiteenzetting over karma. Religie of niet, het boeddhisme heeft bij de meeste boeddhisten dezelfde rol als het christendom voor christenen. Er zijn boeddhisten die ervan overtuigd zijn dat het een religie is, anderen menen dat het een filosofie is en ten slotte zijn er boeddhisten voor het er niet toe doet: ‘Who cares?’

Bijzondere positie

Derek Beres opent zijn in artikel uit 2018 Is buddhism a religion or philosophy? Met de woorden: ‘Iemand die afgaat op de stroom publicaties over psychologie en neurowetenschap van de laatste twintig jaar zou de indruk kunnen krijgen dat het boeddhisme een filosofisch systeem is. De man die dit ontwikkelde zou een helder inzicht hebben gehad in de opkomst van de psychoanalyse en filosofie, 2.400 jaar later.’ 

De Boeddha stelde zijn leringen beschikbaar aan iedereen en maakte geen onderscheid aan wie. Het nemen van toevlucht tot en het geloof in de Boeddha, de Dharma en de Sangha, oftewel de Drie Juwelen, zijn de toegang voor een boeddhistisch leven. Als geloof noodzakelijk is, hoe kan boeddhisme dan géén religie zijn?

Siddartha Gautama stopte niet met vragen te stellen aan tradities en aan spirituele autoriteiten. Hij verliet zijn twee yogaleraren toen hij zich realiseerde dat ze wilden dat hij geloofde wat zij onderwezen, in plaats van het zelf te ervaren, schrijft Beres. In het boeddhisme steunt geloof op ervaring en redeneren, niet op ongefundeerde hoop en ‘wishful thinking’.

Metafysische ideologie

De Verhevene was terughoudend over de Indiase geloven die hem omringden. In de leringen zijn echter meer dan genoeg voorbeelden van een metafysische ideologie te vinden die het boeddhisme verbindt met andere religies. Ondanks de groeiende stapel klinische publicaties over mindfulness, stroken boeddhistische rituelen en overtuigingen niet altijd met de moderne wetenschap. De auteur somt een aantal voorbeelden op.

Na zijn Ontwaken onderwees de Boeddha 45 jaar, maar er is geen ‘boek’ dat de totaliteit van zijn ideeën bevat. De bijbel is in de loop van de eeuwen geschreven door ontelbare mensen. Boeddhistische teksten geven volgens Beres eerder de manier van denken weer van iedere individuele auteur dan een uitgebreid overzicht van het boeddhisme.

Is boeddhisme religie? Voor velen zeer zeker. Net als andere wereldreligies biedt het een ethische code en om in het leven van alle dag het goede voorbeeld te geven over zaken als: inlevingsvermogen, kalmte en mededogen. Wat na het leven volgt, daarin in het boeddhisme ook niet uniek. Iedere religie heeft daarover een eigen beschrijving en soortindeling (taxinomie) ontwikkeld.

Het boeddhisme verkeert in een bijzondere positie in onze tijd van ontkerkelijking. Meditatie, net als iedere mentale oefening, maakt de beoefenaar gevoelig voor het verlangen naar zaken die voorbij gaan, die ‘zinloos’ en onvolkomen zijn en leiden tot pijn. In plaats dat wij hunkeren naar een leven na de dood, vraagt de Boeddha ons bewust te zijn van de gevolgen van ons gedrag en wat dit betekent voor ons leven. De Sangha is geen stam, maar een groep individuen die samen de wens delen het Achtvoudige Pad te volgen. Deze lessen zijn nu net zo actueel als toen de Boeddha het half zijn leven onderwees. Derek Beres schrijft aan het eind van zijn betoog: ‘Regardless of spiritual affiliation, the knowledge that we suffer and that techniques exist for overcoming this suffering is of immense value, no metaphysical beliefs required. The faith is in the proof.’

Conclusie

Het boeddhisme bestond in al zijn vormen al honderden jaren voordat in de 19de eeuw
het Westen het als studieobject ontdekte. ‘First contact’ vond plaats met nestoriaanse
en katholieke missionarissen in de vroege middeleeuwen en later deed de Islam zijn intrede. De Boeddha was een mens en had geen god nodig om te ontwaken. Ieder mens, gelovig of niet is in staat een boeddha te worden.

Bronnen
Weil, A. Geen wetenschap, geen religie, maar dhamma. Magazine VvB. mei 2015
Liusuwan, N. Is Buddhism a philosophy or a religion? Huffpost. december 2017
Beres, D. Is Buddhism a religion or a philosophy? Big Think. april 2018
Prebish, C, Dzogchen Ponlop Rinpoche en Joan Sutherland Roshi. Is Buddhism a religion?
Lion’s roar. januari 2019

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Achtergronden, Boeddhisme, Onderwijs Tags: Bevrijding, Boeddhisme, christendom, dharma, God, islam, Jodendom, Kees Moerbeek, religie

Lees ook:

  1. Boeddhisme en wetenschap – wat wij ons inbeelden dat werkelijk is, is onwerkelijk
  2. ‘Het lijkt erop dat het christendom je helemaal opeist’
  3. Ruben Habito: “Christendom en boeddhisme verrijken elkaar”
  4. Onze gebroken wereld herstellen

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Lees Interacties

Reacties

  1. Ruud van Bokhoven zegt

    30 september 2019 om 16:01

    Boeddhisme kan en mag je voor jezelf invullen zoals je het zelf beleef, dit met verschil tot de algemene religie die vaste regels kent waar men zich aan dient te houden.
    Zelf geloof ik niet in een God, dus ook niet in religie.
    Voor mij is de betekenis geloof, vertrouwen stellen in iets waar geen tastbaar bewijs voor is.
    Het is voor mij dan ook geen geloof hebben in de Boeddha, Dharma en de Sangha, maar waarde en vertrouwen hierin stellen.
    Reïncarnatie vind ik daarentegen wel een geloof, maar ook hiervoor geldt dat je die keuze zelf hebt om in dit onbewezen punt je waarde aan te hechten.
    Beleef het Boeddhisme zoals de Boeddha aan de hand van zijn Dharma aan de mensheid is gegeven.
    Namasté.

  2. Hans Tilman zegt

    30 september 2019 om 21:09

    Als de vraag alleen tot een theoretische analyse en semantische discussie leidt dan maakt het inderdaad niet uit of boeddhisme een religie is of niet. Maar wanneer het gaat om zin- en betekenisgeving dan ligt dat mijns inziens anders. De Boeddha wilde het lijden in de wereld aanpakken en verspreidde een spirituele leer die daaraan bijdraagt. Het heeft betekenis om die leer te volgen als het handelen zinvol is, met andere woorden: leidt tot het beoogde resultaat.
    Dat godsdienst een antwoord biedt op alle vragen valt te betwijfelen. De reformatie laat zien dat de bijbel multi-interpretabel is en dat een ieder zelf op zoek moet naar zijn verhouding met God. Of zoals de Remonstranten zeggen: ‘Geloof begint bij jezelf’. Het hele godsbegrip is sowieso een ongrijpbare en onbenoembare entiteit. Of de Boeddha niet in een God geloofde, weet ik niet. In ieder geval verwachtte hij daar geen heil van en kon wellicht niets met een transcendente wereld. Het getuigt van een diepe wijsheid om er dan over te zwijgen. Als we praten over een leven na de dood en een zogenoemde ‘realms of existence’ dan gaat het eveneens onze rede te boven. Je gelooft het of niet. Ook hier is zwijgen gepast. De Boeddha vond dat wij zelf een weg konden bewandelen om tot verlichting te komen. Het kan zijn dat heden ten dage het boeddhisme nadrukkelijk getoetst wordt aan de logos. Er liggen immers nog heel veel vragen die ongetwijfeld gesteld mogen worden. Zo zien we dat mindfulness wetenschappelijk wordt getoetst op effectiviteit. Daar is volgens mij niets mis mee, want past in het beeld dat je niets hoeft te geloven maar het mag ervaren en
    onderzoeken. Werkt de Dalai Lama er daarom zo gemotiveerd aan mee?

  3. Zeshin zegt

    1 oktober 2019 om 20:49

    Het rare is dat deze discussie alleen in de westerse landen plaats vind en niet in de van oudsher boeddhistische landen, daar is het gewoon hun religie

Primaire Sidebar

Door:

Kees Moerbeek

Kees Moerbeek werkte aan De Lotusvijver en was eindredacteur/hoofdredacteur voor het Magazine VvB. Hij gelooft in de sociaal-maatschappelijke aspecten van het boeddhisme. Kortom: het Achtvoudige Pad. 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

23 mrt
Zen Meditatie Introductie
23 mrt 23
24 mrt
Zen Weekend
24 mrt 23
26 mrt
Filmmiddag
26 mrt 23
26 mrt
Medicijnboeddha ceremonie | Live en Online
26 mrt 23
26 mrt
Ontspanningsmeditatie Rotterdam (vipassana)
26 mrt 23
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Wanneer iedereen liegt, weet niemand nog wie er liegt

    Kees Moerbeek - 19 maart 2023

    Een staatsgreep, of het manipuleren van het politieke systeem zijn voorbeelden van andere manieren om aan de macht te grijpen dan verkiezingen. Onverbloemde macht is echter beperkt houdbaar en macht verkregen met geweld vraagt meer geweld om het in stand te houden.

    Geschiedkundige Romila Thapar – de stem van afwijkende meningen

    Kees Moerbeek - 12 maart 2023

    Romila Thapar is een van India’s meest vooraanstaande geschiedkundigen. In haar boek Voices of Dissent (2020) beschrijft ze de rol van het ‘meningsverschil’ in de verschillende periodes van de Indiase geschiedenis. De Boeddha was een van degenen die vraagtekens zette en met een alternatief kwam. Dit artikel gaat met grote stappen door haar boek.

    Het jaar 2023 – dag 66 – vlokjesneeuw

    Joop Ha Hoek - 7 maart 2023

    KNMI regen en natte sneeuw. Somewhere over the rainbow, skies are blue. Take care out-there.

    Spelen met oneindigheid, verrassende figuren en patronen

    Erik Hoogcarspel - 6 maart 2023

    Hoe zit het nu met het oneindige? Om te beginnen merkt Zantema op dat er verschillende soorten oneindigheid bestaan. Als voorbeeld noemt hij het zogenaamde Hilbert-hotel, vernoemd naar de wiskundige David Hilbert. Dit is een denkbeeldig hotel met oneindig veel kamers. Als deze allemaal bezet zijn en er meldt zich een nieuwe gast, dan zou hij of zij op het eerste gezicht geen kamer kunnen krijgen. Dit lukt echter wel met een bepaald trucje: laat iedere gast verhuizen naar de kamer ernaast. Deze is er altijd, anders zouden er niet oneindig veel kamers zijn. De eerste kamer komt dan vrij.

    Hoe zen is Zuid? De weg van de vier geloften met een bus vol ikken.

    Erik Hoogcarspel - 2 maart 2023

    De schrijfster, Hanneke Dijkman, is lerares zenmeditatie en woont in Rotterdam Zuid, in de wijk Vreewijk. Als Rotterdammer vraag je je dan af zen in Zuid ‘ken dit wel?’ Zuid is namelijk het jongste en armste deel van de stad, de plaats waar in het begin van de vorige eeuw arme landarbeiders uit Zeeland en Friesland kwamen wonen om in de haven te werken. De Rotterdammers aan de linker Maasoever hadden het toen over de ‘boeren’, die een geit op zolder hadden en in klederdracht liepen. Dit is natuurlijk nogal overdreven, maar Zuid heeft de reputatie van een verzameling probleemwijken nooit helemaal van zich af kunnen schudden.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Bhutan: ‘Bruto Nationaal Ongeluk voor 140.000 verzwegen vluchtelingen’
    • Het verkennen van Bhutans spirituele erfgoed, boeddhistische tradities
    • Ardan
    • Regressie is de kosmische grap
    • De virtuele denkster 414

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

     

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

     

    Privacy en cookies

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

    Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

    Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

    Noodzakelijke cookies

    Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

    If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

    Privacy

    Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens