In de discussie over de relatie tussen leraar en leerling zou ik graag mijn eigen ervaring willen toevoegen. Ik heb zeven jaar in het boeddhistisch centrum de Noorder Poort gewoond, waarvan vier jaar als unsui (zennon). Ik ben er weg gegaan toen Jiun roshi me vroeg om in Leeuwarden een zencentrum te beginnen, dat er inmiddels is.
Alhoewel het misschien niet populair is in deze tijd pleit ik toch voor een volledige overgave van de beoefenaar aan de training, die daarmee het volle vertrouwen aan de leraar geeft. Na ongeveer vijf jaar op de Noorder Poort gewoond te hebben kwam ik op een punt waarop ik moest kiezen; weggaan of blijven, maar dan moest ik mijn eigen ideeën en meningen achter me laten. Mijn eigen ideeën maakten het niet meer mogelijk om te blijven.
Dit keuze moment gaf me veel twijfel en angst. Als ik niet meer van mijn eigen ideeën uit kon gaan hoe moest ik dan bepalen of iets goed was of niet? Ik heb tegen mezelf gezegd dat als er iets zou gebeuren waarvoor ik aangifte bij de politie moest doen, dat dat een grens was. Tegelijk besefte ik dat ik hoe dan ook uiteindelijk zelf verantwoordelijk voor mijn eigen leven was. Als ik dood zou gaan, zou Jiun roshi niet meer aan de ‘poort’ staan om verantwoording over mijn leven te geven. Dat moet ik op dat moment zelf doen. Dat waren de grenzen waar tussen een volledige overgave mogelijk was.
Er zijn twee illustratieve momenten geweest die ik in dit verband noemen wil. Op een gegeven moment was ik heel erg moe. Het voelde als loodzwaar; ik kon gewoon niet verder. Ik ben op bed gaan liggen en na een paar uur kwam Jiun roshi op mijn kamer om te vragen wat er aan de hand was. Ik zei dat ik heel erg moe was. Ze heeft het aangehoord en zei dat ik me moest aankleden en op straat heen en weer moest lopen. Ik werd ontzettend boos en was gekwetst. Ik voelde me niet serieus genomen. Toch heb ik me aangekleed en nog voordat ik bij de straat kwam was de moeheid verdwenen. Een wonder! Achteraf denk ik wel eens dat als Jiun roshi dit niet gezegd zou hebben ik een chronische vermoeidheid ontwikkeld zou kunnen hebben. Ik wil niet zeggen dat een chronische moeheid altijd voorkomen kan worden door op straat heen en weer te lopen. In dit geval, op dat moment heeft het geholpen.
Een andere situatie is de nachtzitting aan het eind van een 7-daagde retraite. Er wordt dan de hele nacht door gezeten. Ik heb daar altijd veel moeite mee gehad, maar wel gedaan. Tot een moment, toen ik al weg was van de Noorder Poort. Ik heb aangegeven dat ik niet meer mee wilde doen aan het nacht zitten. Op dat moment kreeg ik een volledige afwijzing van Jiun roshi over mijn keuze en dat was natuurlijk heel naar. Ik ben die nacht uiteindelijk toch iets langer blijven zitten dan dat ik voelde dat goed was. Vanaf dat moment ben ik gaan hoesten en dat is niet meer over gegaan. In dit gebeuren wil ik geen schuldige aanwijzen. Het is zo gegaan en ik weet dat ik een volgende keer minder toegefelijk moet zijn.
In beide situaties geeft mijn gevoel iets aan. In de ene situatie luister ik wel (al was het iets te laat) en in de andere niet. Daar is geen richtlijn voor te geven. Gaandeweg leer ik hoe ik naar mezelf moet luisteren.
Ik vind het belangrijk om dit te noemen, omdat juist die volledige overgave er voor gezorgd heeft dat ik geen achterkamertje meer heb waar ‘ja, maar’ vandaan komt. Er ontwikkelen zich ideeën en meningen bij me zonder dat daar problemen uit voort komen. Ik hoef ze niet vast te houden of te verdedigen. Ik kan rustig in een omgeving zijn waar ik het misschien niet helemaal eens ben met hoe het gaat. Vanuit de overgave ontwikkeld zich een vertrouwen. Deze ontwikkeling die diep raakt vind ik waardevol en ik zou het erg vinden als mensen daar niet meer aan toe komen. Er zit een risico aan deze weg, dat kom je in ieder sprookje tegen. Als je op pad gaat kunnen er gevaarlijke dingen gebeuren. Zonder dit risico te nemen zul je de ontwikkeling niet kunnen maken.
In de groepen die ik begeleid zie ik regelmatig gebeuren dat mensen afhaken omdat ze het niet eens zijn met iets. Dat is jammer. Juist door ook op dat soort momenten door te gaan ben je trouw aan de Sangha en geef je steun aan een plek waar mensen kunnen groeien. Een leraar heeft ongetwijfeld ook eigenschappen die je liever anders zou willen zien. Dit hoeft niet te betekenen dat hij/zij jou de weg niet zou kunnen wijzen. Ik bedank Jiun roshi uit de grond van mijn hart voor de weg die ik tot nu toe met haar heb kunnen gaan.
De activiteiten in het Dharmahuis in Leeuwarden worden begeleid door Anshin Tenjo Schröder. Vanaf zomer 1999 tot eind 2004 was zij als unsui (zen-boeddhistische non) in training bij zenmeester Jiun Hogen, roshi in het International Zen Center Noorder Poort in Wapserveen. Sinds 2005 vervolgt Tenjo haar zen weg als begeleidster in het Dharmahuis. In 2010 werd zij door Jiun roshi tot zenleraar gewijd. Zij neemt regelmatig deel aan intensieve trainingprogramma’s bij Jiun Hogen, roshi.
Voordat Tenjo aan haar zentraining begon heeft ze de Akademie voor Ekspressie en Kommunikatie doorlopen en heeft ze als hulpverleenster gewerkt in het Blijf van m’n lijfhuis in Leeuwarden.
Ellen de Jong zegt
Sommige mensen kennen hun eigen grenzen niet eens door hun achtergrond. Ik vind dat je hier heel voorzichtig mee moet zijn.
Borisboyo zegt
Enge ontwikkeling, volledige overgave aan een leraar, ik pleit er echt niet voor.
G.J. Smeets zegt
Beste Tenjo Schröder,
het enige waar mensen zich “volledig aan overgeven” (jouw woorden) is de chirurgische ingreep bij een levensbedreigende kwetsuur. En die volledige overgave heet ‘narcose’.
Je maakt in je gastblogstuk een pleidooi voor ‘volledige overgave’ aan de training. Naar mijn smaak en inzicht is dat nogal gestressed, om het beleefd uit te drukken. Stel je voor dat de muzieklerares hier in het dorp een pleidooi houdt voor volledige overgave aan de muziekles. Of bedoel je dat de meditatie-les van een andere orde is dan de muziekles? In dat geval heb je wat uit te leggen en zie ik je antwoord tegemoet.
Borisboyo zegt
“En die volledige overgave heet ‘narcose’ “. Wat een fantastische uitdrukking, hahaha, serieus onderwerp, maar hier krijg ik een glimlach van zo op de vroege ochtend!!
Tenjo zegt
De volledige overgave vindt plaats tussen de grenzen van aan de ene kant dat er niets gebeurd wat wij als samenleving besloten hebben dat niet mag gebeuren en aan de andere kant dat er niets gebeurd waarmee je werkelijk niet kunt leven. Daar tussen is een groot gebied waarbij ik het als erg waardevol ervaren heb om even mijn eigen ‘kleine’ meningen over boord te zetten.
Ik denk dat een goed musicus de zelfde overgave heeft bij zijn leraar.
Kees moerbeek zegt
Dat is in hoge mate theorie en zo zou het moeten zijn, Tenjo, maar de praktijk blijkt anders te zijn. Dus niet te snel ‘kleine’ meningen overboord zetten, maar ze uitspreken. Dat heeft weinig met wantrouwen, maar vooral met gezond verstand te maken. Toch?
G.J.Smeets zegt
Beste Tenjo,
je reactie is dermate vaag dat ik er geen touw aan kan vast knopen. Behalve de twee laatste zinnen:
– “…ik het als erg waardevol ervaren heb om even mijn eigen ‘kleine’ meningen over boord te zetten.” Overboord zetten van je eigen mening lijkt me niet verstandig. Verstandiger lijkt me je eigen mening tussen haakjes te plaatsen, effe te parkeren. Dat is de simpele basis-instelling van elke leerling in willekeurige discipline. Met overgave heeft dat niet te maken.
– “Ik denk dat een goed musicus de zelfde overgave heeft bij zijn leraar.” Hier koppel je ‘overgave’ aan ‘goed’. Laat ik je uit de droom helpen: de overgrote meerderheid van zeer bekwame beoefenaars van de muziek, van de wetenschap, van de politiek en ook van de meditatie hebben zich nooit volledig overgegeven. Ze behielden kritische distantie tegenover hun leraren en hun discipline. En als ik me niet vergis staat de Boeddhistische canon stijf van de opmerkingen en suggesties in die richting. Menig bekwaam meditatie-leraar heeft zich met meningsverschil en zelfs ruzie van zijn leraar afgekeerd.
Kortom, je pleidooi voor volledige overgave lekt. Het lekt historisch, het lekt didactisch, en het lekt spiritueel. Stug doorwerken is iets anders dan volledige overgave. Echt iets anders.
Ujukarin zegt
Hmmm… ik ben het 99% met Tenjo eens maar ik neig ernaar andere parallellen/vergelijkingen te kiezen. En de Overgave is uiteindelijk aan de Universele Dharma die de Boeddha realiseerde, die moet je leven gaan ‘sturen’ inplaats van je eigen kleine ikje. In sommige tradities is de leraar een belangrijk hulpmiddel die overgave te helpen vinden, in de mijne gaat het meer om Spirituele Vrienden/sangha maar ook daaronder zijn er die je in zekere dimensies en gedurende zekere perioden als je voorbeeld dus ‘leraar/es’ ziet.
De kunst is simpel om Individu (Arya) te worden en juist niet om Individualist (Bala-kwadraat) te blijven zoals de meeste Westerlingen dat zijn als ze aan het Dharma-pad beginnen; er zitten ook wel stukjes Groepsdier in trouwens (Bala) maar die laten we hier even buiten beschouwing. En als een ander die jij als leraar beschouwt dingen in jou aanwijst die je vastzetten in je comfort zone en oude gedrag, je Individualist-kant, dan is “kritische distantie tegenover hun leraren en hun discipline” alleen goed als je vrij zeker weet dat die vanuit je eigen Arya-kant komt en niet je eigen Ego-kant. Ehipassiko is inderdaad Boeddha’s advies maar let heel goed op welke kant van jezelf het is die dan ‘Kom en zie voor jezelf’ uitvoert!
Keerzijde is, natuurlijk, dat je erg moet opletten dat die Leraar/Kalyana Mitra je vertrouwen waard is en niet vanuit hun eigen ego handelt. Dan nog is Tenjo’s streven heel wat lovenswaardiger dan alle tegensputteringen die ik hier tot op heden lees ;-)
With folded palms,
Tenjo zegt
Bedankt Urukarin voor je aanvulling. Uiteindelijk gaat het natuurlijk om de overgave aan het leven waar geen leraar en leerling meer zijn.
Ujukarin zegt
; – )
nic_schrijver zegt
In tegenstelling tot wat G.J.Smeets zegt zou je ook kunnen stellen dat we ons niet over kunnen geven bij een operatie dat de anestesist ons daarom verdoofd.
Overgave begint al als je geboren wordt al heb je daar volstrekt niet de hand in. Je bent overgeleverd aan het leven, aan de zorg van je ouders en later om wat te leren aan docenten op school. Als je wilt leren rekenen doe je wat de leraar zegt en op het einde kun jezelf rekenen. Dit voorbeeld gaat op voor elke verhouding van leerling tot leraar. Als leerling erken je dat de leraar iets kan wat jij niet kunt en als je je niet overgeeft zul je niet veel leren lijkt me.
G.J. Smeets zegt
Beste nic _schrijver,
vergeet mijn cartoon over ‘coma / narcose’. Ik beoog enkel mystificaties en onnauwkeurigheden omtrent ‘overgave’ onder de aandacht te brengen. Zoals ook nu in jouw analogie van de boreling die zich zou ‘overgeven’ terwijl je toch zelf al stelt dat de boreling ‘overgeleverd’ is, hetgeen toch echt het tegenovergestelde van overgave is. Je analogie met het leren rekenen is al even mystificerend: rekenen is simpel een kwestie van de regels volgen die gelden voor optellen, aftrekken, delen en vermenigvuldigen. Met overgave aan degene die je de betreffende regels voorhoudt heeft het helemaal niets te maken. Hetzelfde geldt voor de instructies bij een introspectie-methode als zen of vipassana. Je vertrouwt er op dat de man / vrouw weet waar hij / zij het over heeft. En let wel: in vertrouwen zit altijd kritische distantie geweven: je geeft vertrouwen zolang het niet geschaad wordt.
De historie leert in dit opzicht een les: in gesettlelde introspectieve scholen / tradities komt het technische aspect van iemands training voor rekening van leraar 1 terwijl de persoonlijke ontwikkeling gevolgd wordt door leraar 2. En waarbij leraar 1 en leraar 2 de voortgang van hun trainee bespreken. In boeddhistisch NL is die taakverdeling niet courant. Met als gevolg dat zowel het technische als het persoonlijke ontwikkeling-aspect van de trainee niet alleen gefaciliteerd maar ook gemonitored wordt door één en dezelfde persoon: de leraar / lerares. Dat is dus ingebakken spiritueel kruidenieren – excusez le mot, maar het is hetzelfde als een bakker die de kwaliteit van zijn eigen broodjes beoordeelt. Communicatie-technisch gezien betekent dat voor de trainee ‘dubbele binding’.
Beste nic_schrijver, ik heb bepaald niet de indruk dat de schrijfster van het bovenstaande blogstuk aandacht heeft opgebracht voor het fundamentele verschil tussen vertrouwen en overgave. En ik neig ertoe die slorigheid toe te schrijven aan haar persoonlijke historie met haar instructeur die kennelijk tevens haar vertrouwenspersoon was.
de redactie zegt
Hallo GJ, in de laatste zin van je reactie staan diverse veronderstellingen. We raden je aan geen conclusies te trekken op ononderbouwde veronderstellingen.
G.J. Smeets zegt
Beste redactie,
dank voor het advies maar merk op dat ik geen conclusies trek. Ik laat weten ergens toe geneigd te zijn. En wel op grond van het uitgebreide persoonlijke bericht van de blogschrijfster over haar relatie met haar lerares.
G.J. Smeets zegt
Beste Tenjo Schröder,
ik en anderen hebben hierboven bedenkingen en kritiek geuit op het idee van en pleidooi voor ‘volledige overgave’ in je bovenstaande gaststuk. Je gaat er niet op in ofschoon je je bijdrage als een discussiebijdrage opvoert. Je stuk opent letterlijk met:
“In de discussie over de relatie tussen leraar en leerling zou ik graag mijn eigen ervaring willen toevoegen.'”
Inmiddels zijn er in dit dagblad andere (gast)stukken verschenen * waaruit eveneens blijkt dat ‘volledige overgave’ een zeer discutabel idee is. Je laat het tot nu toe afweten in de discussie hier en het motief daarvoor laat je te raden over. Hoe dan ook, het is non-chalant, en dan druk ik me zeer beleefd uit, om een discussiebijdrage (jouw woorden) te leveren en vervolgens kritiek daarop te negeren. Een simpele attentie als “Ik hou het voor gezien” of “Ik weet het effe niet” volstaat.
* Zie o.m. het interview met Sjoerd Windemuller op 4 juni in dit dagblad.
Tenjo zegt
Geachte heer Smeets,
Het intellectuele Ping-pongspel boeit me niet. In communicatie speelt het hart ook een rol. Van daaruit wordt verbinding gemaakt. Ik herken dat aspect bij u niet en dan vind ik geen aansluiting om van gedachten te wisselen.
de redactie zegt
Ik denk dat het goed is om deze discussie bij dezen als afgesloten te beschouwen (PvB)
G.J. Smeets zegt
Beste redactie,
mee eens, dat was mij ook opgevallen.