Onlangs https://boeddhistischdagblad.nl/achtergronden/180738-neushoorn-of-schaap/ las je in je lijfblad over ‘De slimme boeddhist conform de Khaggavisana soetra (praktijk)’. Ik heb in gesprekken met boeddhisten uit andere tradities, en research op sites, de sterke indruk gekregen dat vrijwel alle tradities het eens zijn met de adviezen die ik daar geef: o.a. het naleven van de adviezen in de Neushoorn-soetra, of je dat nu interpreteert als leven-als-Arya binnen een sangha of familie of echt streven naar solitair bereikte verlichting.
Maar ook dat de gebruikte termen nogal variëren; alleen al het koppelen van de term puthujanna (‘dwazen’) aan het modern-psychologische begrip Groep kom je niet veel tegen, en is daarmee controversieel. Overigens vooral in de zin van de terminologie – zoals gezegd is er een redelijk eenduidige lijn binnen de sangha’s in het Westen over wat in de praktijk te doen. (Als er vooral Aziatische volgelingen zijn kan het wel voorkomen dat de leraren m/v hierin een stuk moderner zijn dan veel volgelingen…)
Wat ik in dit artikel wil doen is duidelijkheid geven over mijn bronnen, die natuurlijk redelijk in lijn zijn met de concepten van onze neo-boeddhistische traditie. En daarna een paar vragen neerleggen over hoe we de terminologie meer op één lijn kunnen krijgen met in ieder geval de theravada-denkwereld. Niet omdat daarbij minder verwarring kan zijn dan bij mahayana en vajrayana, maar omdat de Pali-teksten nu eenmaal de ‘bronwijsheid’ van Boeddha zijn en ik ook in de termen-vertaling de Pali-versies als bron gebruikt heb. In o.a. zen, puur land en vajrayana vind je verder vergelijkbare adviezen over schaap-versus-slimmerik als bij theravada.
Bronnen
De twee praatjes uit al weer 2015 zijn:
Stukjes tekst eruit zie je in het recente praatje terugkomen, en er is ook verder nauwelijks iets achterhaalds aan; zie het tweeluik van nu als een uitbouw en uitdieping, ook vooral bedoeld om meer aansluiting te geven bij soetra’s en andere mainstream-boeddhistische bronnen.
Dan een goed Engelstalig tweeluik van collega-leraar Ratnaguna dat uitstekend de Neushoorn-soetra analyseert maar vooral ook de achtergronden van de termen Groep en Individu geeft.
https://apramada.org/articles/breaking-free-of-tribalism-and-becoming-an-individual/
Die termen komen uit de psychologie/sociologie, o.a. het onderzoekswerk van de Duitse psycholoog Jaspers. De koppeling met de dharma-begrippen Puthujanna en Arya is echt primair in onze traditie ontstaan, maar zoals boven al gezegd: er is een redelijk eenduidige lijn binnen de sangha’s in het Westen over wat in de praktijk te doen, dus ook als men andere termen gebruikt dan groep en individu dan is het advies nog altijd precies conform de Neushoorn-soetra. Oftewel om ethisch verantwoordelijkheidsgevoel, mentale zelfredzaamheid, de moed om door te bijten en om uitstoting door de groep te overleven en tot slot positiviteit en metta te ontwikkelen. Dat zijn gewoon waarden van een Arya, en botsen met elke dimensie van groepsdwang en groeps-gehoorzaamheid.
Advies vanuit Abidhamma
Uit een theravada-commentaar op de Pabhassara Sutta, zie https://www.dhammawheel.com/viewtopic.php?t=26335 , kun je de algemene uitleg van de puthujanna halen: ’puthujjana is anyone who has not yet reached the path of stream-entry (sotāpatti). An ariya (pugala) is not necessarily a ‘noble one’ in the technical sense, but any disciple, monastic or layperson, who has learned the teaching and earnestly takes up the practice.’
En natuurlijk zijn we allemaal hier nog geen stroombetreders dus tot op zekere hoogte ‘schaap’, maar de kunst zit hem in de gradaties: hoe in te zien in welke mate we nog door groepsdenken beïnvloed worden, en hoe we gaandeweg het pad richting de Slimmerik (Arya) kunnen volgen.
Ik heb even mijn e-mail oor te luisteren gelegd bij gewaardeerd dharmabroeder Adi Ichsan, nog veel meer dan ik thuis in de theravada-leringen, en kreeg van hem adviezen zoals
- Er zijn in de soetra’s meerdere rijtjes waarin puthujanna voorkomt. Zoals het koppel puthujanna/aryapugala (zie commentaar boven) maar ook twee drietallen namelijk puthujjana -sekha – asekha en puthujjana – cariya – acariya. Beiden bieden een tussenplateau tussen de echte onwetende en de wetende: sekha staat voor iemand die een training (discipline) volgt en cariya voor iemand die op zoek is naar de waarheid.
- ‘In essentie is dus een puthujjana iemand die de werkelijkheid niet kan onderscheiden in conventionele en ultieme realiteit. En hier is voorzichtigheid geboden omdat vanuit de optiek van ultieme waarheid, kan een puthujjana de diepere werkelijkheid niet zien, niet omdat die het niet wil, maar omdat de vereisten ontbreken: onwetendheid is zowel de oorzaak als bestemming van ontstaan in afhankelijkheid, tenzij je bewust ervoor kiest om het pad van een sekha of een cariya te gaan bewandelen. Daarom kan je een puthujjana niet kwalijk nemen voor de keuze om in de wereld te zijn, maar je kunt van sekha’s en cariya’s ook niet kwalijk nemen dat ze niet met deze wereld willen bemoeien.’
- ‘Identiteit (welke het ook mag zijn) is altijd een concept dus heeft alleen betrekking om de conventionele realiteit, vanuit het perspectief van ultieme realiteit bestaan er geen rassen, seksen enz. alles zijn slechts tijdelijke samenvoegingen van water, lucht, aarde, vuur, ruimte en mano.’
Adi komt hier, gebaseerd op de soetra’s en abidhamma-rijtjes, op hetzelfde punt uit als ik vanuit westers-psychologische concepten. De arya overstijgt conventionele indelingen van mensen in bijvoorbeeld rassen en geslachten (maar ook in familieclans of nationaliteiten), en probeert door verlichting na te streven verbondenheid te ervaren tussen alle levende wezens. Dus mogelijk brengen de dharma-taal en de westerse taal ons inderdaad op dezelfde koers!
Vragen ten behoeve van eenduidiger terminologie
De issue dat westers-psychologische taal een heel andere afkomst en gebruik heeft dan boeddhisme lossen we niet 1-2-3 op. Karl Jaspers analyseerde via de historie, en zijn ‘axiale periode’, naar de begrippen groep (bijvoorbeeld je stam/natie) en individu. Boeddha ontwaarde diezelfde groepsdwang in het Indiase familie- en stammensysteem. En bood als primaire escape daaruit het bestaan als thuisloos pijdrager; de mogelijkheid om ‘binnen’ een bestaan aan huis ook als individu te fungeren kwam pas vele eeuwen later beschikbaar, door de individualisering van de laatste eeuwen. Die wel degelijk terug te voeren is op de historische periode waarin o.a. boeddhisme en confucianisme ontstonden, dus de axiale periode.
De vraag die ik mezelf de komende tijd stel in inter-boeddhistische dialoog, online en offline, is dus in ieder geval om bij leden van andere sangha’s te ‘hengelen’ welke moderne begrippen zij herkennen als toepasbaar voor o.a. puthujjanna en arya. Want het gedrag/stereotype herkennen ze, zie boven, wel degelijk; het is de taal waarin we afwijken.
En, voor wie getriggerd werd door de derde diersoort in de titel namelijk de zeemeeuw: in begin jaren ’70 was het boek Jonathan Livingston Zeemeeuw populair onder de ‘tegencultuur’ types die later ook veel bij het boeddhisme belandden. Ik heb het nog ergens liggen en ga het herlezen; want Jonathan-de-meeuw was beslist tegen de groep (de ‘Vlucht’ zoals het daar heet) maar ik ben er nog niet uit of dat primair altruïstisch was of toch wat negatieve aspecten had. Oftewel het verschil tussen de individu en de individualist, de Arya of de puthujanna-in-het-kwadraat. Dit stukje ‘wordt vervolgd’.
Tja, dat is zo ongeveer het punt waarop we nu beland zijn. Hopelijk is duidelijk waar mijn bronnen liggen, en hoe traditioneel-in-inhoudelijke-zin die ondanks de andere etikettering zijn. Maar ook waar de vragen die we als boeddhisten gezamenlijk voor ons hebben liggen…
G.J. Smeets zegt
“Maar ook waar de vragen die we als boeddhisten gezamenlijk voor ons hebben liggen…”
Tja, het is wel duidelijk dat de vragen die anno 2022 voor ons liggen niet met welk slim (al dan niet boeddhistisch) antwoord beantwoord wordt. Beste Ujukarin, life is messy en ook jouw versie van het boeddhisme doet daar niets aan af. Je poging om mensen onder te verdelen in wie ‘het’ snapt, wie ‘het’ niet snapt of wie er ergens tussen in zit: het is een taalspelletje met vertalingen van vertalingen van anoniem teksten rond het begin van onze jaartelling. Ga ik niet in mee. Waarvan acte.
Ujukarin zegt
Amice Goff,
Fijn dat je reageert maar het zijn beschuldigingen zonder enig vlees op de botten. En dat is retoriek, geen poging tot dialoog. Dit is geen taalspelletje, dit zijn de ervaringen van mijzelf en vele duizenden andere boeddhisten. Adviezen van de Boeddha tot ontwikkelen van reflectief zelfbewustzijn als individu, verantwoordelijkheidsgevoel, voor jezelf denken, de wilskracht om desnoods als enige door te zetten en neigingen om acceptatie te zoeken bij de eigen groep achter je laten? En dat ook nog eens uit positiviteit en altruïsme, geen individualistisch egoïsme?
En die ervaringen helpen je om zelf een beter mens te worden, en het leven een stukje minder ‘messy’ te maken. Of dat nu in Boeddhistische termen gebeurt of in de termen van de psychologie, dat ligt dichter bij elkaar dan het lijkt. Probeer het maar eens; of als het voor jou niet werkt kom met vlees op de botten, niet alleen maar ‘het is wel duidelijk dat’.
With folded palms,
G.J. Smdeets zegt
Tja, foutje van mij om te denken dat het wel duidelijk was dat er geen slimme antwoorden zijn op onze vragen anno 2022. Genetic engineering, plastics in de bloedsomloop van zoogdieren inclusief de mens, geo-historisch razendsnelle diseruptie van duizend jaar oude balansen in de biosfeer, massale emigratie/vlucht wereldwijd. Het is een greepje in de globale grabbelton. Niemand heeft antwoord, ook niet in boeddhistische kringen.
Dan dat andere ding waar je niet op ingaat: de indeling van mensen die het snappen en mensen die het niet snappen. Het is gebaseerd op het idee ‘ultieme realiteit’. Wat weet jij, of je adviseur Adri Ichsan, ook maar iets van ultieme realiteit? Zo niet, laat het weg; zo wel laat maar horen en graag zonder cirkelredenering terug naar weer een andere soetra die ‘ultieme realiteit’ opvoert.
In je stuk staat “En natuurlijk zijn we allemaal hier nog geen stroombetreders…” Neem me niet kwalijk, Ujukarin, maar daar heb jij helemaal geen weet van. In je stuk stel je ook de vraag “…hoe in te zien in welke mate we nog door groepsdenken beïnvloed worden.” Als ik je goed begrepen heb opereer jij in een groep [ik niet overigens] en ik neem op je eigen criteria aan dat je jezelf daarmee als ‘schaap’ kwalificeert. Kom op zeg, we leven anno 2022 met vraagstukken die 2000 jaar geleden niet aan de orde waren.
Ujukarin zegt
Amice,
Wel om eerst een analogie te pakken: op andere social media waar ik over boeddhisme communiceer kom ik wel eens antwoorden/interventies tegen in de trant van ’Jullie verspillen je tijd om over de beste meditatie te redetwisten. Meditatie helpt niet, alleen bidden tot Jezus geeft verlossing’ of ‘Mahayana of Vajrayana is een zinloze discussie; Boeddha was een avatar van Vishnu dus bekeer je gewoon weer tot de moeder-religie het Hindoeïsme inplaats van jullie gedegenereerde filosofie die geen antwoorden geeft op de vragen van nu’.
En wat je hier schrijft lijkt daar opvallend veel op. Mijn praatje zoals zoveel dingen op BD betreft expressie van een boeddhist die met de geciteerde teksten en filosofie zelf geholpen is voor de vragen anno 2022 en hoopt dat anderen er ook mee geholpen zijn. Jij neemt mij niet serieus, zo te zien het hele boeddhisme niet serieus, en komt slechts met opmerkingen uit een hele andere context. Dat is retoriek, geen poging tot dialoog.
“Niemand heeft antwoord, ook niet in boeddhistische kringen.”
Dat is jouw mening. In ieder geval in deze draad geef je daar geen onderbouwing voor. In eerdere praatjes heb ik wel onderbouwing gegeven voor mijn mening, en die van andere en veel beter-dan-ik-uitgewerkte geëngageerde boeddhisten, dat boeddhisme hier wel degelijk _helpt_ antwoorden te geven. Tesamen met allerlei wetenschappers van diverse pluimage; boeddhisme claimt aanvullend te zijn op wetenschap (genetics, milieu, politicologie enzo; niet zozeer de echte zachte wetenschappen) en geen vervanging ervan.
Dus voel je vrij onderbouwing te geven van jouw mening, zonder dat is het retoriek.
“Wat weet jij, of je adviseur Adri Ichsan, ook maar iets van ultieme realiteit? Zo niet, laat het weg; zo wel laat maar horen en graag zonder cirkelredenering terug naar weer een andere soetra die ‘ultieme realiteit’ opvoert.”
In 35 jaar meditatie-ervaring heb ik er voldoende aan gesnuffeld, in glimpen, om het vertrouwen te houden dat ie bestaat. En heb ook een heel aantal leraren/ressen ontmoet die de indruk maken er nóg meer aan gesnuffeld te hebben. Dus conform Ehipassiko, kom-en-zie-voor-jezelf, kan ik er wat over meepraten.
Als jij boeddhisme geprobeerd hebt en het gewoon niet voor jou werkte, prima; maar dan val je onder de bovengenoemde groep van o.a. Jezusfreaks en Hindu-grabbelaars en is een discussie niet makkelijk. Sterker nog, in hun gevallen ontbeert er een gemeenschappelijke basis van wederzijds begrip om überhaupt een dialoog te voeren. Als je beoefening voor jou tot de conclusie leidde dat boeddhisme, inclusief diens ultieme realiteit, anders moet worden uitgelegd dan ik dat doe dan is een dialoog mogelijk.
“In je stuk staat “En natuurlijk zijn we allemaal hier nog geen stroombetreders…” Neem me niet kwalijk, Ujukarin, maar daar heb jij helemaal geen weet van.”
Ik ben er binnen het boeddhisme nog geen tegengekomen die nu leeft. Natuurlijk kan het zijn dat ze er zijn, en buiten het boeddhisme is het ook niet onmogelijk, maar als breed statement sta ik er gewoon achter. Ik bestudeer tenminste boeddhisme en ken alle criteria voor stroombetreder; jij straalt slechts uit dat je het totaal niet bestudeerd laat staan gepraktiseerd heb dus ik ben bang dat ik je statement “heb jij helemaal geen weet van” als komend van iemand die daar geen oordeel over kan vellen beschouw.
“ [ik niet overigens] en ik neem op je eigen criteria aan dat je jezelf daarmee als ‘schaap’ kwalificeert. “
Je straalt aan alle kanten uit dat je deels anti-schaap (oftewel een individualist) bent en deels schaap. Alle in mijn tekst genoemde criteria van ‘slimmerik’ heb ik nog geen teken van gezien. Maar dat zal wel zijn omdat je de onderbouwing waarom jij eraan zou voldoen nog niet gedeeld hebt [grijns]
“Kom op zeg, we leven anno 2022 met vraagstukken die 2000 jaar geleden niet aan de orde waren.”
Ja en toch hebben de antwoorden van 2500 jaar geleden voor mij en vele andere boeddhisten nog erg veel relevantie voor het hier en nu. Probeer het maar eens in plaats van je er als buitenstaander tegen af te zetten…
With folded palms,
G.J. Smeets zegt
“Wel om eerst een analogie te pakken: op andere social media waar ik over boeddhisme communiceer…”
Ujukarin, BD is een dagblad met uitgebreid redactie instituut en het is geen social medium. Effe opletten s.v.p.
Ik stelde “Niemand heeft antwoord, ook niet in boeddhistische kringen.” Je reactie is dat het mijn mening is. Dat klopt het is mijn mening en ik heb die mening expliciet toegelicht: teksten van 2500 jaar geleden zeggen niks over vraagstukken anno 2022.
Ten slotte dat ‘ultieme realiteit’ -ding. Je dacht toch niet je 35-jarig gesnuffel (jouw eigen woorden) iets anders is dan een autoriteits argument ? Kom op zeg.
Wat mij betreft laten we het erbij. Dat je mij als ‘buitenstaander’ kwalificeert vat ik op als compliment. Thanx : )