Johann Gottfried Herder leefde tegen het einde van de periode die gewoonlijk de Verlichting werd genoemd. Hij werd geboren in 1744 en stierf in 1803. De periode die erop volgde is de Romantiek. Herder is tegenwoordig vrijwel onbekend, toch zijn de inzichten die hij had vaak verrassend actueel. Hij is een van de weinigen die de slavenhandel, het kolonialisme en het imperialisme van zijn tijd scherp bekritiseerde. Hij verwerpt de rassenleer van de grote Immanuel Kant en ook de dweepzucht met de oude Grieken van Goethe en Schiller. Boekbespreking.
Schopenhauer
Het Colloquium Levensfilosofie presenteert Filosofie & Spiritualiteit
De naam van het colloquium: levensfilosofie, is niet alleen een algemene aanduiding, maar mag ook historisch verwijzen naar een ommekeer die vanaf het einde van de 19e eeuw heeft plaatsgevonden in de filosofie. Als zijn diepste behoefte ervoer Nietzsche een hernieuwde aansluiting van de filosofie bij het leven. Daartoe diende zij het contact met kunst en religie te herstellen, zoals Schopenhauer dit had gedaan.
‘We weten niet meer wie we in wezen zijn’
Wie ik wezenlijk ben? Een kind in groep één is wat het ervaart of heeft hij of zij misschien ook al kernovertuigingen geleerd van zijn ouders? Dat zou spijtig zijn. Als we volwassen zijn weten we niet meer wie we wezenlijk zijn, we hebben ons vaak vereenzelvigt met de geleerde categorieën. We zijn gaan geloven dat materie fundamenteel is en we hebben de illusie ontwikkeld dat we ons lichaam zijn. Veel categorieën zijn gebaseerd op trauma’s en overlevingsgedrag van de ouders en de ouders leerden weer categorieën van hun ouders. Een categorie is het begin van buitensluiten, van polarisatie, strijd en oorlog.
Boeddhisme heeft geen patent op mediteren, mediteren geen patent op verlichting.
Verlichting, in boeddhistische zin, is nooit ver voor wie de taal van de Hartsutra (“vorm is leegte, leegte is vorm”) zijn bewustzijn laat transformeren, ook buiten het verplichte nummer van de meditatie om. Verlichting wordt niet noodzakelijk bemiddeld door het intuïtieve schouwen in zazen.
Verlichting en wilsnegatie
Schopenhauer was een vroege liefhebber van het boeddhisme. Bij hem kom je een eenheid van visie tegen die het westerse boeddhisme node mist.
Boeken – Het pompeblêd en de lotus
‘Het gevolg was dat het boeddhisme eigenlijk niet begrepen werd door hen die pretendeerden er alles van te weten. Ik heb de professoren nog gekend die nooit in India of China geweest waren, die nooit een seconde hadden gemediteerd, maar die de acht jhānas haarfijn konden uitleggen.’ Boekbespreking door Erik Hoogcarspel.
Jasper Schaaf – één ware werkelijkheid: raakvlakken tussen boeddhisme en marxisme
In actuele boeken van en over het boeddhisme wordt vaak een verband gezocht tussen boeddhisme en de westerse filosofie. Het is dan niet ongebruikelijk namen te noemen als Schopenhauer, Nietzsche of Bergson. Veel minder komt het voor Marx in dat verband te noemen. Redenen hiervoor zijn inhoudelijk en politiek. Inhoudelijk: wat kan Marx of het marxisme met boeddhisme te maken hebben?
Oost en West: een culturele Rorschach
Ons verlangen naar de ideale meester creëert vacatures die blijkbaar snel ingevuld worden. Het is schokkend te zien hoe bereid we in het Westen zijn om te geloven in verlichte leraren. Alle rationaliteit, alle autonomie evaporeert oog in oog met iemand die zich als verlichte leraar presenteert.
God, Spinoza en boeddhanatuur
Taigu is in het middelgebergte van de Duitse Harz met de oudste van zijn courante vrienden. Hier zijn wouden vol everzwijnen temidden waarvan Ryokan zo uit het niets naar voren zou kunnen treden.
Oost en West: een culturele Rorschach
Ons verlangen naar de ideale meester creëert vacatures die blijkbaar snel ingevuld worden. Het is schokkend te zien hoe bereid we in het Westen zijn om te geloven in verlichte leraren. Alle rationaliteit, alle autonomie evaporeert oog in oog met iemand die zich als verlichte leraar presenteert.
