Bij grote ingrijpende en complexe gebeurtenissen zoeken we naar verklaringen en complotdenkers vinden deze in versimpelde causale verbanden. ‘Deze simplificatie kan voor veel mensen heel aantrekkelijk zijn,’ stelt sociaal psycholoog dr. Bastiaan Rutjens. In de volgende bloemlezing gaat het niet over de lange geschiedenis van het complotdenken en het nepnieuws, maar komen onder andere psychologen en filosofen aan het woord over het verschijnsel.
Niet iedereen is het gegeven om de kluit te belazeren (1)
Dat machtige lieden georganiseerd ritueel misbruik zouden maken van kinderen is ‘een variatie op het zogeheten bloedsprookje: de eeuwenoude leugen dat joden (christelijke) kinderen ontvoeren.’ Veel Europeanen geloofden dat joden het bloed van christelijke kinderen dronken of er matses mee maakten, bloedlaster genoemd. Vanaf de 12de eeuw waart het gerucht rond in verschillende Europese landen, met gruwelijke gevolgen.
Boeddha of Karl Marx
In zijn blog citeert Sudarshan Ramabardan uit Ambedkars beroemde toespraak Buddha or Karl Marx: ‘De Boeddha zou geweld nooit toestaan, de communisten wel. Zonder twijfel behalen de communisten snelle resultaten, want als je het middel van uitroeien van mensen gebruikt, blijft er niemand over die tegen je opstaat. Om humaniteit te behouden zijn niet alleen economische waarden nodig, maar ook spirituele . De Boeddha streefde ernaar om de morele instelling van de mensen te veranderen zodat ze het pad vrijwillig volgen.’
De rafelkant van onze democratische rechtsstaat – Deel 3
De les is dat als de democratie wil overleven ‘dan moet de democratische idee echt leven, bij de bevolking zowel als bij de elite.’ Volgens de auteur zijn ‘de mensen op sleutelposities in de staat het laatste bastion bij een bedreiging van binnenuit.
De rafelkant van onze democratische rechtsstaat – deel 2
De belangrijkste taak van de rechtvaardige, ‘wiel-draaiende vorst (de rājā cakkavattī) is het opheffen van armoede, die leidt tot diefstal en ander moreel wangedrag. De manier om criminaliteit te bestrijden is niet wreder straffen en de wet strikter toe te passen, maar mensen een gelegenheid en een perspectief bieden om op een eerlijke manier hun brood te verdienen. Hebben de mensen een acceptabele levensstandaard dan berokkenen zij anderen geen kwaad en zal het land vrede en rust kennen.
De rafelkant van onze democratische rechtsstaat – Deel 1
De auteur signaleert een onontkoombare overgang naar een staatsgrenzen overstijgende vervlechting van belangrijke leefomstandigheden op economisch, cultureel, klimatologisch en technologisch gebied. Het verlies van houvast dat dit veroorzaakt valt samen met het verlies van de bescherming door de verzorgingsstaat. Dit wordt verergerd door de onverschilligheid in leidende politieke en economische kringen ten opzichte van de onzekerheid die de veranderingen oproepen. De weerstand die dit alles opwekt neemt op veel plaatsen onder invloed van populistische en autoritaire bewegingen ‘de vorm aan van een afwijzing van anderen, andersdenkenden en andersverschijnende mensen.’
‘Dat neemt geen criticus van ons dus af’
Het burgerschap was tijdens de opbouw van onze democratische rechtsstaat een bevrijdende en stuwende kracht. Het bracht grondrechten en vrijheden, maar hier tegenover staan plichten en verantwoordelijkheden naar alle andere burgers en de staat en omgekeerd.
‘Humor onttroont elke grootinquisiteur’
Blasfemie kan een uiting van macht zijn, omdat hij die kwetst macht heeft over diegene (datgene) die wordt gekwetst. Hierbij komt superioriteit om de hoek kijken. De gekwetste gelovige is de enige die echter de macht van de blasfemist over hem kan opheffen door diens spot simpelweg te negeren.
Geen heersende kerk, geen heersende staat
Geen enkele overheid kan volgens Locke een bepaald geloof dwingend opleggen en bovendien valt geloof buiten het gezag van wereldse overheden. Zij moeten christelijke en niet-christelijke religies gelijk behandelen. Atheïstische overtuigingen vallen echter hierbuiten, zij bedreigen het publieke belang.
De lege plek van de democratie
Het hart van de democratie is volgens de Franse filosoof Claude Lefort (1924-2010) een ‘lege plek’, onbepaald en ongrijpbaar. Niemand kan in een democratie de politieke macht grijpen of zelfs maar verpersoonlijken. Terecht, anders ligt volgens de filosoof totalitarisme op de loer. Dit artikel geeft een indruk van Leforts boek Wat is politiek? ‘Politiek is […]
Baas over eigen karma
Het individu is de enige die de volledige controle heeft over zijn daden, ongeacht de druk die anderen op hem kunnen uitoefenen. Een onheilzame handeling onder grote druk uitgevoerd, heeft echter een ander karmisch effect dan een vrijwillige onheilzame handeling.
Over populisme en het menselijk tekort
‘Waarom is de burger boos?’ is volgens de geschiedkundige Maarten van Rossem gemakkelijk en ook wetenschappelijk verantwoord te beantwoorden, schrijft hij in zijn boek Waarom is de burger boos? De burger is boos, omdat hij bezorgd is over de omvangrijke immigratie en de veronderstelde negatieve effecten op onze samenleving. Dit artikel geeft een indruk van zijn boek, met aanvullingen van de socioloog Anton Zijderveld.
Onmacht begrijpen, zonder klakkeloos goed te praten
In de ogen van de nieuwrechtse populisten is de gewone man de dupe van de globalisering en de immigratie, die hem dreigen weg te vagen. Deze taal verstaan de progressieven niet en ze staan met een mond vol tanden. Dit populisme gaat over identiteit en gemeenschap en dit bezorgt weldenkenden koude rillingen, aldus de auteur. Ook hierdoor werden de uitwassen van de globalisering en de immigratie niet ingezien. Deze populisten richten hun pijlen dan ook op de ‘de zelfgenoegzame, progressieve elite’, die een betere wereld had willen bewerkstelligen, maar ‘intussen de gewone man doodgemoedereerd aan zijn lot overliet.’
Sporen van het boeddhisme in Centraal-Azië
De bekendste vorm van het vroeg boeddhisme is die van de śramaṇas, in het Griekse verslag van Megasthenes. ‘Megastenes stresses that the Śramaṇas were divided into two basic forms of practice: the “rural” Śramaṇas, who lived out in the open, and whom he calls the Hylobioi ‘Forest Dwellers”, and the “urban” Śramaṇas, whom he calls the Iatrikoi, ‘physicians, healers’,’ bladzijde 68. Op bladzijde 94 schrijft Beckwith: [het begrip] ‘śramaṇa’ was helder en duidelijk en onbetwist in elk geval buiten India. Het betekende ‘boeddhistische beoefenaar’ en later ‘boeddhistische monnik’.’
De spiegel van Menno Ter Braak
Het Humanistisch Canon noemt de schrijver en cultuur- en literatuurcriticus Menno ter Braak (1902 – 1940) ‘één van de scherpzinnigste, anti-autoritaire intellectuelen van de twintigste eeuw in Nederland. Ook toen het politieke risico’s met zich meebracht, stond hij pal voor de Europese, humanistische waarden.’
Boeddhisme in Iran: wat overbleef
Twee aspecten van de boeddhistische cultuur die intact bleven tijdens de islamisering en die herinneren aan de boeddhisten van Iran, zijn de in steen gekerfde voetafdrukken en de verlaten grotten. Er bestaat een groot aantal heilige voetafdrukken in Iran, die nog steeds objecten van aanbidding zijn.
Portret van een moordenaar
Terrorisme is de enige gewelddadige tactiek die overblijft voor anderszins machtelozen en achter de schermen zijn er krachten die ervan profiteren voor eigen gewin. Het met geweld uitroeien van terrorisme is geen remedie, omdat het terroristen in de kaart speelt.
Singapore – hoe maak je ideale burgers?
De meeste Singaporezen steunen weliswaar het multi-etnische regeringsbeleid, maar denken dat racisme nog steeds een belangrijk punt is, vooral als het gaat om bevoordeling op grond van etnische afkomst. Sinds jaar en dag is de politieke en economische elite minder multi-etnisch dan de bevolking.
Maakbaarheid en boeddhisme in Singapore
Religieuze leiders en de staat zijn het erover eens dat de sleutel tot vreedzame etnische relaties in de stadstaat en in de regio een politiek van niet-bekering is en van het respectvol omgaan met elkaars overtuigingen.
Dharma en democratie
De sociologieprofessor Richard Madsen onderzocht voor zijn boek Democracy’s Dharma de heropleving en vernieuwing van het boeddhisme en het daoïsme in Taiwan.
‘Eenvoudige, ronde taal en geen onzin’ deel 2
In deze aflevering doet de grote Barribal zijn intrede. Aan het begin van het verhaal De grote Barribal maken Bommel en Poes in de Zwarte Bergen kennis met de angst voor de reus Barribal.
‘Eenvoudige, ronde taal en geen onzin’ deel 1
Het gaat niet goed met Rommeldam. Het regent er al tijden pijpenstelen en veel bewoners liggen ziek te bed door een niet-kwaadaardige griepepidemie. De straten zijn leeg op huisarts Galpiepers autootje na. Als Poes heer Bommel (OBB) op Bommelstein aantreft, heeft deze last van griepverschijnselen en is geprikkeld over de gerezen situatie.
Politiek is niet hetzelfde als een kast in elkaar zetten
‘Mensen leiden hun leven in verschillende domeinen, die eigen regels hebben. Hannah Arendt vindt dat al deze domeinen niet op een grote hoop moeten worden gegooid. Het persoonlijke leven wordt bijvoorbeeld steeds meer publiek. Politiek is bovendien niet hetzelfde als een kast in elkaar zetten. Een kast in elkaar zetten is echt een andere ervaring. Zij pleit voor meer aandacht voor de ervaringen van mensen. Het actieve leven en het contemplatieve leven sluiten hierbij mooi op elkaar aan en zijn de twee kanten van een en dezelfde medaille van het mens-zijn.’
Weerbare democraten gezocht
‘We komen het parlement binnen om ons te bewapenen met de wapens van de democratie. Zoals een wolf een schaap aanvalt, zo komen wij ook,’ aldus Joseph Goebbels in 1928. Een nog betere aansporing om de democratie te beschermen is er niet.
