Deel 3 van een 5-delig dwaalgesprek over de mystieke roos.
Pakhuis van Verlangen
In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.
‘Het leven zelf is zazen’
De grote tragedie hier in het Westen is dat we onze eigen spirituele traditie zo snel hebben opgegeven en met het badwater -de religie- ook het kind -de spiritualiteit- hebben weggegooid. Terwijl een mens fundamenteel nood heeft aan spiritualiteit, aan zingeving.
Geschiedenis als wapen deel 1
President Vladimir Poetin zei in 2014: ‘Onze collectieve herinnering bepaalt onze cultuur, onze geschiedenis en onze tegenwoordige tijd. En onze toekomst zal worden gevormd aan de hand van onze historische ervaring.’ Hij is het zelf die actief deze herinnering en ervaringen vorm geeft en propageert. Ivo van de Wijdeven schrijft dat in de Sovjettijd er nog werd gegrapt dat het land een zekere toekomst had, maar een onvoorspelbaar verleden. Onder Poetin is Ruslands geschiedenis als in beton gegoten. Er is maar één historische waarheid en deze is verankerd in de grondwet en de Nationale Veiligheidsstrategie.
Jaloerse goden te slim af – de geschiedenis de baas…?
Hongersnood in een hermetisch afgesloten kuststrook die onwillekeurig aan de vernietigingskampen van weleer doet denken, besmet met meer dan een zweem van genocide… Regeert Adolf Hitler over zijn graf heen? Want bestaat Israël niet bij diens gratie? Zou zonder die bittere nazi-erfenis Palestina als land van drie monotheïstische religies niet nog gewoon zo heten? Is de grond er niet vervloekt, juist door godsdiensten die, gevoed vanuit één fictieve bron, vervolgens als protestbeweging steeds in chronologische volgorde aan haar voorgangster ontspruiten, waarmee de kiem voor een eeuwigdurende vete om de absolute waarheid is gelegd? En claimt niet elk van deze broeder- of zusterstromingen dat stuk met hun aller bloed doordrenkte aarde, aanvankelijk voor Abrahams JHWH, vervolgens voor Jezus’ Vader en ten slotte voor Allah – drie godheden die, in verbitterde onderlinge jaloezie verwikkeld, strijden niet alleen om religieuze hegemonie, maar ook om de profane en politieke macht?
Wat is quiëtisme?
Over het stillen van de wil.
Waarom Hadewijch zacht zweeg en ik zacht spreek
Het einde van het verhaal van God en het einde van het verhaal van niet-God.
Rondom Dao, de filosofie van Otto Duintjer als wegwijzer naar Laozi en Zhuangzi
Duintjer werd geboren in 1932, in een gereformeerd bankiersgezin. Aanvankelijk wilde hij dominee worden en begon aan een studie theologie. Gaandeweg verloor hij zijn vertrouwen in het geloof, hij voelde zich meer aangetrokken tot het existentialisme. Hij schakelde over naar een studie filosofie in Groningen, nadat hij zijn studie theologie in Amsterdam had afgerond. In 1966 promoveerde hij op een proefschrift over Kant en Heidegger.
Duintjer’s carrière nam echter een onvoorziene wending. In 1969 ervoer hij plotseling dat hij uit zijn lichaam trad en dat de werkelijkheid zich op een bevreemdende manier zich aan hem voordeed. Hij voelde zich opeens deel van een omvattende en onbekende werkelijkheid die hij “het rondom” ging noemen. Vanaf dit moment heeft hij steeds geprobeerd om deze ervaringen, die zich vaker begonnen voor te doen, filosofisch te verwoorden.
‘Als een fascist ademt dan liegt-ie’
Victor Klemperer (1881-1960) werd pas in 1995 beroemd door zijn dagboeken uit de nazitijd. Hij was hoogleraar Frans in Dresden, totdat hij in 1935 ontslag kreeg omdat hij van joodse afkomst was. In de oorlogsjaren maakte hij aantekeningen voor zijn boek Lingua Tertii Imperii, de taal van het Derde Rijk. Dit artikel gaat in op enkele aspecten van deze taal.
Sanjaya en de kunst van het niet niet denken
Over het verschil tussen scepticisme, hyperscepticisme, pyrronisme en niet-weten.
Bio Janwillem van de Wetering – ‘koopman of zendeling’
Uit krantenartikelen, weblogs en documentaires komt het beeld naar voren van een vrijdenker die slaagde in veel van wat hij ondernam. Maar hij was ook een complexe persoonlijkheid die voortdurend op zoek was naar een manier om zijn onrust te bezweren. Hij schreef daarover met stijl, humor en intelligentie. De belangrijkste boodschap die het boeddhisme hem leerde was: onthechting is fijnzinnig, onverschilligheid stompzinnig.
Tuimel niet in de valkuil
Snyder schrijft: ‘U bent een individu dankzij uw vermogen om feiten te onderscheiden, en we zijn een samenleving dankzij ons collectieve vertrouwen in algemene kennis. Het individu is ook de burger die bouwt aan zijn maatschappij. De leider die een broertje dood heeft aan de onderzoekers is een potentiële tiran.’
Alle weten overstijgend – Johannes van het Kruis
Over het zogenaamd doorvorsen van de zogenaamde geest.
Taigu – Noem mij Jimmy
Na slechts één termijn in het Witte Huis werd de wat verlegen Democraat Jimmy Carter aan de stembus verslagen door zijn Republikeinse tegenstrever Ronald Reagan. Hij trok zich vanuit het centrum van de macht in Washington, DC terug naar Plains, in Georgia, een dorp met 700 bewoners. Daar zette hij zijn oude gebruik voort om wekelijks les te geven op de plaatselijke zondagsschool van zijn baptistische gemeente.
Hein Thijssen – ‘God was gewoon een implantaat’
‘Wanneer precies weet ik niet meer, maar op een bepaald punt in mijn leven brak mijn kritische geest open. Ik kan me ook niet meer herinneren hoe en op grond waarvan, maar er brak een periode aan waarbij ik me serieus begon af te vragen: hoe kom ik aan het begrip god’? God zat in mijn hoofd als een vage, vormloze massa. Ik moest toen heel nuchter vaststellen dat het begrip ´god´ geen weten was, geen ervaring, maar mij door mensen in mijn omgeving was aangepraat, in mijn geest was geplant. God was gewoon een implantaat.´
Als de wolven in het bos huilen
De gebeurtenissen van de Tweede Wereldoorlog liggen in jaren ver achter ons en voor sommigen ook in lessen geleerd. De wereld is echter nog niet vrij van de dreiging van totalitaire regimes. In Europa glijden sommige landen langzaam af naar de status van illiberale democratieën, waar slechts lippendienst aan de democratische rechtsstaat wordt beleden. Daarom is het goed dat in 2021 Dirk Rochtus’ boek Naar de hel met Hitler, verzet in het Derde Rijk (1933-1945) verscheen. Dit artikel gaat met name over de verzetsgroepen de Kreisauer Kreis en de Weiße Rose en maakt dankbaar gebruik van dit boek.
Hoe is het om af te dwalen?
In 2017 heeft een aantal onderzoekers geprobeerd om er achter te komen wat nu precies de ervaringen zijn die kunnen optreden tijdens een meditatie en nu niet via metingen, maar door het te vragen aan mediterenden zelf. Zij gebruikten de methode van de micro-fenomenologie. Hierbij gaat het niet om het subjectieve individuele gevoelsleven, maar om verschijnselen die optreden en die voor iedereen herkenbaar zijn. De geïnterviewden worden dus niet ondervraagd over wat ze van hun meditatie vinden, maar over ervaringen die zich aan hen tijdens de meditatie voordoen en die beschrijven als niet meer dan verschijnselen.
Wat is wijsheid? Jan Bor en het mom van niet-weten
De zoete koek van een beroepsdenker; deconstructie van het begrip wijsheid.
De enorme mentale kracht van Maurice Knegtel en Dennis Merzel
Twee hoofden op één hals, of de koude kunst van het napraten; deconstructie van het begrip ‘ontwaakte aanwezigheid’.
Dertien nadelen van zen volgens Rients Ritskes
Overal op internet kan je lezen over de voordelen van meditatie, de voordelen van mindfulness, de voordelen van het achtvoudige pad, de voordelen van zen. Een oude verkooptruc: door de nadelen te verzwijgen haal je klanten binnen en hou je ze langer vast. Des te opmerkelijker dat juist zenhandelaar Rients Ranzen Ritskes dit zentaboe doorbreekt.
Varamitra – ‘kom van dat kussen af’
‘En dan niet met een straatretraite, want dat vind ik niks. Maar gewoon door actief iets voor anderen te doen.’
De peperdure zentitels van titelfraudeur Rients Ritskes
Zen als melkkoe, of hoe je een onbetaalbare traditie te gelde maakt.
Crisis – ‘Met je handen werken, nieuwe dingen leren, goed voor je hersenen’
Soms inspireert een (fictieve) crisis zo enorm dat je het op je leven of land betrekt. In Het Ministerie voor de Toekomst beschrijft Kim Stanley Robinson een angstaanjagende hittegolf in India. In de maatschappelijke ontwrichting die daarop volgt, besluit de Indiase regering het juiste te doen zoals het kastenstelsel afschaffen en sulfur dioxide in de hoge lucht spuiten om de genadeloze zon te temperen. Wat kunnen wij bereiken door bijvoorbeeld ons werk anders in te richten hetgeen mogelijk wordt gemaakt wanneer onze regering besluit tot een basisinkomen? Welke problemen kunnen wij aanpakken?
Ardan, van zenleraar tot brugwachter – ‘Je opent de brug en je sluit ‘m weer. Bijna zen.’
‘Ik wil mezelf niet opzadelen met titels. En bovendien zei me de titel ‘zenleraar’ niet zoveel. Was ik nu anders geworden? Kon ik nu beter mensen begeleiden dan daarvoor? Het klopte voor mij niet. Datgene wat mij het meest gebracht had, namelijk die vrije vrouw/man zonder titel liep nu met een titel rond. En dat beviel me niks.’
Tien kernbegrippen van het leegteboeddhisme – niet-weten als passe-partout
Een agnostische uitleg van de boeddhistische begrippen pratitya samutpada, prajnaparamita, anutpada, sunyata, svabhava-sunya, anatman, anitya, maya, indrajala en (bhu)tathata.
