Gedachten over een haiku, nr. 35 Chiyo-ni, Issa, Orwell

Honderd verschillende
trossen ontsprongen aan
‘t hart van één wijnstok.

Chiyo-ni (1701-1775)

In deze wereld
zingen sommige muggen
mooier dan andere.

Issa (1763-1827)

Alle dieren zijn gelijk,
maar sommigen zijn gelijker dan anderen.

George Orwell (1903-1950)

Deze haiku van Chiyo-ni gaat over de vraag waarom er zoveel verschillende godsdiensten zijn in de wereld. Een vraag van alle tijden. En de haiku van Issa (beide haiku’s in de vertaling van J. van Tooren) doet me denken aan het citaat uit ‘Animal Farm’ van Orwell. Het verschil tussen de mensen onderling. Ook een vraag van alle tijden.

Eigenlijk vind ik het wel geruststellend dat mensen in alle tijden en culturen zich bezig hielden en houden met dezelfde vragen. In dit geval Chiyo-ni (18e eeuw), Issa (eind 18e, begin 19e eeuw) en Orwell (begin 20e eeuw).

Maar ook al ver daarvoor werd onderscheid gemaakt tussen mensen. Er zijn altijd slaven geweest. Er was onderdrukking van mensen uit andere culturen of met een andere godsdienst. Ik noem geen voorbeelden, iedereen kan dit voor zichzelf wel invullen.

Dat is natuurlijk heel erg, vooral omdat we er nog steeds geen oplossing voor hebben bedacht. Maar waarom vind ik het nou ook geruststellend dat men zich altijd al bezig heeft gehouden met vragen over het verschil in mensen, in hun cultuur of hun godsdienst?

Ik denk omdat we nu in weer zo’n roerige tijd leven. Het is weer actueel. En dan is het verleidelijk om te denken dat deze tijd uitzonderlijk is. Maar dat is het niet. Er is altijd een op- en neergaande beweging geweest, dat is nu niet anders.

Na oorlog kwam vrede kwam oorlog en kwam weer vrede. En er was onderdrukking, gevolgd door (godsdienst-)vrijheid en weer onderdrukking, gevolgd door vrijheid. Dat besef maakt het niet minder erg, maar het plaatst wel deze tijd in perspectief.

Dus houd ik me vast aan de woorden van een beroemde Groninger zanger: “ ‘t het nog nooit zo donker west, of ‘t wer altied wel weer licht” (het was nog nooit zo donker of het werd altijd wel weer licht). Ede Staal, 1941-1986, 20e eeuw.