De playlist van zenbeoefenaar en pianist Xavier Boot

Pianist Xavier Boot mediteert bij Zen Centrum Amsterdam. Welke muziek geeft hem kracht in tijden van crisis? Hij geeft zijn ‘playlist’ (bij Spotify) en licht die toe.

Xavier: “Het zijn moeilijke tijden. Ik mag mijzelf gelukkig prijzen dat er zo’n hechte sangha is waar we via Zoom samen kunnen mediteren en waar eenzaamheid wordt onderkend en van daaruit kan transformeren tot een ervaring van Samadhi, als wanneer je in een warm bad zit en niets, niet op zijn plek is.

Mijn beroep is dat van pianist, docent, componist en uitvoerend musicus. Ik woon samen met mijn vriendin Féline. Féline is zangeres. Sinds november huur ik een studio op het NDSM-terrein in een broedplaats voor kunstenaars en sinds deze week huurt Féline daar ook een studio. Dat is wel heel gezellig!

Bij die studio ben ik terecht gekomen via mijn collega Jan van Eerd (“YAN”). Met hem breng ik momenteel muziek uit op Spotify. Mijn artiestennaam bij deze muziek is XA4. Zen beoefen ik sinds mijn 18de, dat is nu 12 jaar geleden. Het hielp mij toen erg om verdriet beter te verdragen. Verdriet dat mij waarschijnlijk onder andere is overgedragen via oma naar haar kinderen en zo weer naar mij. Zij verloor haar vader: hij is vermoord in Nederlands-Indië.

Op 4 mei heb ik mijn voorvader herdacht.

Hoe ik bij Nico (Tydeman) kwam.

Ongeveer 7 jaar geleden kwam ik op een dinsdagavond langs bij het Zen Centrum in Amsterdam. Ik mocht meezitten en luisteren hoe Nico de dharmales gaf. Ik had het gevoel dat wat wij die avond hoorden en ervaarden zo uniek was, dat iedereen dat eigenlijk mee zou moeten maken. Nu is het de eerste keer dat ik iets schrijf voor de sangha en dat vind ik heel leuk. Dank ook aan Dick en Marlous voor jullie inspirerende teksten en muziek.

Het is leuk dat zowel Dick Verstegen als Marlous Lazal beiden Bach in hun playlist hebben. Ik weet dat Julia ook een enorme fan is van Bach. En surprise: ook ik ben een fan van Bach. Alhoewel Mozart mijn eerste liefde is. Een paar weken terug, dat was dus al tijdens de crisis, vond ik plotseling de gelegenheid om aan de Engelse suite in A mineur te studeren en dan het eerste deel hiervan.
Ivo Pogorelich speelt dit waanzinnig! Ik speel het nu bijna dagelijks wel een keer en moet vaak schaterlachen van plezier, het is zo energetisch en vooruitstrevend.

• LUISTER: Bach prelude in A mineur, uit engelse suite

Juist in deze tijden van corona denk ik aan ouderen die al eenzaam waren en nu al helemaal eenzaam zijn. Ik vind het heel droevig. Alle concerten die ik had waren gecancelled. Toen zag ik op Facebook dat Stichting Philomela nog musici zoekt om concerten te geven vanuit de tuin van verzorgingstehuizen.  Men wilde graag met mee in zee. Zo heb ik toch in deze tijden werk gekregen. Toevallig heb ik ook een paar grote speakers en hebben wij nu al een aantal concerten gegeven waarbij ik mijn speakers op vol volume zet en zo kunnen de ouderen, die de hele tijd eenzaam en alleen in hun kamers moeten blijven, vanaf hun balkon naar het concert luisteren. Dit is heel fijn om te doen en ik heb van ouderen te horen gekregen dat ze dit ook erg waarderen en blij van werden.

Mozart, ah! vous dirai-ja maman

Een van de stukken die mij gevraagd is om te spelen is “Ah! vous dirai-je maman” van Mozart.

Dit stuk speel ik al sinds mijn elfde maar ik heb het jaren niet meer gespeeld. Het was verrukkelijk om weer op te pakken en het bracht veel herinneringen terug.

Mijn opa had de laatste tijd heel veel pijn aan zijn benen en mijn moeder vroeg of ik met hem naar een arts wou hiervoor. Voordat we zouden gaan heb ik op internet research gedaan en was er toen achter gekomen dat de arts in kwestie op de lijst van kwakzalvers stond dus toen heb ik dat afgeraden. Wel krijgt hij pijnstillers van de huisarts. Ik vond het alleen zo zielig en ik probeerde al te adviseren om mindfulness te doen, maar mijn opa zag dat niet zitten. Opa zei ook dat hij last had van terugkerende gedachten die hij niet wilde denken maar die maar bleven opkomen. Toen heb ik dat stuk van Mozart ook voor hem gespeeld en toen zei hij, wat geweldig, nu hoef ik geen moeite te doen en zijn alle gedachten helemaal weg.

• LUISTER: Mozart Ah! vous dirai-je maman + 12 variaties

Tijdens een crisis als deze is er meer tijd voor bezinning dan anders. Er is meer tijd om je emoties onder de loep te nemen, een e-sesshin die ik heb gevolgd heeft daar ook een grote bijdrage aan. Ik heb het grote geluk dat ik een hele lieve vriendin heb, het grootste gedeelte van de tijd tijdens deze crisis ben ik met haar samen. We hebben heel veel lol. Wij maken ook samen muziek, dat is een prachtige passie die we delen.

Beethoven opus 111

Soms maken we ook wel eens ruzie. Een tijdje terug was ik heel boos, toen heb ik de sonate van Beethoven opus 111 gespeeld. Die begint ronduit woedend. Diep en duister. Het tweede deel is allereerst heel troostrijk en esoterisch, ‘hemels’ is een woord wat je hiervoor zou kunnen gebruiken maar dat wordt al zo vaak gebruikt en doet eigenlijk geen recht aan de schoonheid. Dan komt het meer op gang en komt er een soort lijpe jazz, waarna het uitvloeit in een onbegrensde rivier van hemelse herhaling, in mijn ogen misschien wel de eerste minimal muziek. De laatste klanken zijn volmaakt en de stilte na het stuk is een soort stilte die je alleen vind als je heel diep je licht naar binnen hebt geschenen.

Mijn boosheid was verdwenen zonder een spoor na te laten.

Dit is de laatste sonate die Beethoven heeft geschreven. Je zult begrijpen dat hij toen al oud was, hij was toen ook al helemaal doof.

Wat ik zo prettig vind aan de lessen van Nico is dat hij zegt dat wanneer je in de meditatiehouding zit op het kussen, je helemaal vrij bent. Anders dan bij bijvoorbeeld vipassanameditatie in de leer van Goenka, waar je een vast programma moet volgen van het waarnemen van de sensaties in je lichaam, wat overigens ook heel waardevol is. Zo is het meerdere malen voorgekomen dat ik zat te zitten en dat na een tijd van stilte, alsof vanuit de verte, klanken kwamen aanwaaien die ik hoorde vanuit mijn innerlijk oor. Soms waren dit ook gewoon stukken die ik zelf wel eens heb gestudeerd en als ik op dat moment mij had moeten focussen op de sensaties van mijn lichaam dan waren deze klanken misschien op een zijspoor gebleven. Maar omdat ik, binnen de houding van zazen, volledig vrij ben koos ik ervoor om met aandacht deze klanken te blijven volgen met mijn innerlijk oor. Zo heb ik menigmaal uiterst genoten van hele passages muziek tijdens het zitten.
Ik stel me zo voor dat deze manier van luisteren een manier van luisteren is die Beethoven ook deed in zijn late jaren. Echter, wat er wel niet in zijn innerlijk oor te horen was, dat moet wel onvoorstelbaar prachtig en vergaand zijn geweest.

• LUISTER: Beethoven Opus 111 deel I
• LUISTER: Beethoven Opus 111 deel II

Mellifluous

Laatst toen “Ascent” uit was, (mijn eerste single, daar kom ik zo op terug) was ik aan het appen met Maarten. Ik vind het zo leuk dat hij en ik als enigen vaak twee verschillende sokken aan hadden bij de zendo. Hij heeft mij na het luisteren van dit nummer vanuit zijn associatie die hij daarbij had weer aan andere muziek geïntroduceerd. Onder andere een album van Ryuichi Sakamoto, dat vond ik prachtige muziek. Dit nummer van dat album doet mij denken aan oorlog: 1919

Op 5 mei, Bevrijdingsdag, begon ik met het schrijven van dit verhaal, op 8 mei was het klaar. Vandaag is niet alleen een bijzondere dag omdat het de verjaardag is van mijn oude pianoleraar Rian de Waal, die helaas 9 jaar geleden aan kanker is overleden. Vandaag is ook een bijzondere dag omdat mijn tweede single zijn release heeft op Spotify. Dit stuk begon ooit als een solo piano-compositie met de naam Angklung, een Indonesisch instrument. Als je goed luistert naar het nummer hoor je ook pentatoniek zoals dat in Indonesische muziek wordt gebruikt. Dit nummer release ik als XA4 bij de platenmaatschappij Excelsior in een samenwerkingsverband met YAN.

Wij hebben het bewerkt in een versie voor vibrafoon, analoge synthesizers en piano en het heeft de naam “Mellifluous” gekregen, dat vonden wij allebei een heel mooi woord. Het betekent zoiets als “een mooie aangename klank die strelend is voor het oor”.

Dan is ook gelijk het moment aangebroken voor mijn eerste single, eveneens samen gemaakt met YAN, “Ascent.” Dit nummer is vijf weken geleden, ook tijdens de corona crisis uitgekomen:

• LUISTER: Mellifluous
• LUISTER: Ascent

Mad rush

De vraag aan mij voor deze rubriek luidt: “Naar welke nummers en artiesten luister je nou speciaal veel tijdens deze coronacrisis?” en “of er een relatie te leggen is met zen”.
Grappig genoeg heb ik het volgende stuk helemaal niet geluisterd of gespeeld de afgelopen weken (als ik het speel luister ik het uiteraard ook, tijdens het spelen). Er is wel zeker een relatie te leggen met zen, zen heeft namelijk een relatie met boeddhisme en dit stuk is geschreven voor de aankomst van de Dalai Lama, een belangrijk boegbeeld voor boeddhisme. Het heet Mad Rush en het is gecomponeerd door Philip Glass. Het gaat over het spel wat de goden van de wraak en de vrede met elkaar spelen. Het is voor mij een dierbaar stuk en ik vind dat het goed aansluit in deze playlist. Mijn suggestie is ook om deze playlist op Spotify te zetten op je oortjes en dan een wandeling te gaan maken in de natuur, of yoga te doen of iets van die strekking. Ik heb wel veel pianomuziek in de playlist, er is natuurlijk eindeloos veel prachtige muziek, maar je moet soms beperkingen aanbrengen anders zie je door de bomen het bos niet meer. Ik denk dat door de piano nog een tijdje aan te houden en als rode draad te gebruiken in deze playlist, het eindresultaat een gevoel geeft van “zo is het.”

• LUISTER: Mad Rush

Mocht je een yoga sessie hebben gedaan, dan is Mad Rush wel een mooi einde van die sessie.

Mozart, voi che sapete

Toch is er nog wat fijne muziek die ik je niet zou willen onthouden. Namelijk, nog meer Mozart.

• LUISTER: Voi che sapete. Dit heb ik ook uitgevoerd in een optreden met stichting Philomela deze dagen.

 

talking heads, making flippy floppy

Momenteel ben ik een boek aan het lezen. Ik zeg lezen maar eigenlijk luister ik het als audioboek. Dat bevalt me ook best goed. Het boek heet “How music works” en is geschreven door David Byrne. Byrne beschrijft onder andere hoe hij vroeger in Bali gamelan nachten heeft meegemaakt en daarbij in transcendentale toestanden is geraakt. Byrne heeft mij mede geïnspireerd om zelf voor mijn pianoleerlingen, met wie ik ook vaak aan het begin van de les samen mediteer een handleiding te schrijven. Ik ben er een tijdje terug tijdens deze crisis mee begonnen. Weet je wat ik doe? Ik voeg deze handleiding, voor zover ik er nu mee gevorderd ben, toe aan deze rubriek. Je mag hem van mij downloaden en vrij gebruiken. Als je nog niet noten kon lezen, dan is dit wel een echte aanrader, want volgens mij, als je dit leest en de stappen volgt, dan is het je nooit zo helder geworden en lijkt noten lezen ineens net zo eenvoudig als woorden. Wat is muziek?
Een plaat met up tempo nummers van David Byrne met zijn groep Talking Heads vind ik echt te gek, hierbij een nummer daarvan:

• LUISTER: Making Flippy Floppy

Mijn vriend Bert die ook regelmatig zenmeditatie beoefent maakt muziek gebaseerd op de metingen verricht van bomen. Zijn project talking trees is echt cool en met de opbrengsten plant hij bomen. Bert heeft een studio op dezelfde plek als Jan, Féline en ik dat hebben, bij de NDSM, dus gedurende deze coronacrisis hebben wij elkaar, op de nodige afstand, wel zo nu en dan gezien. Dit is een Balsamea boom van zijn nieuwste plaat.

Mozart, Jeunehomme
Het laatste nummer van mijn playlist is een nummer wat ik laatst in de woonkamer op zette. Gek genoeg luisterde ik de laatste jaren helemaal niet zo veel klassieke muziek maar nu tijdens de corona crisis weer wel. Féline werd helemaal blij toen dit klonk. En ik denk dat iedereen blij wordt van deze muziek.
Het is weer Mozart!

• LUISTER: Jeunehomme

Gespeeld overigens door Pletnev, ik vind hem een geniale pianist. Hij is een van de weinige pianisten die in de traditie van Horowitz speelt op het gebied van componisten als Mozart. Ik vind dat prachtig. Horowitz is mijn favoriete musicus aller tijden, deze uitvoering van hem van Mozart heb ik laatst met Jan geluisterd Sonata in C kv 330 deel I, oh trouwens dan was dit het laatste nummer van de playlist.

Als deze playlist je nou bevalt en je wil nog meer muziek luisteren waarop je yoga kan doen: Ik heb een keer de muziek gedaan voor een yogales, dit was met piano en live electronics terwijl een aardige yogaleraar uit Canada de les gaf. Wij voelden elkaar goed aan en het was een hele leuke dag. Ik heb pas sinds de coronacrisis de tijd gevonden om het terug te luisteren en ik moet zeggen, ik vond het een soort psychedelische ervaring, zonder drugs. Deze sessie staat niet op een officieel platform zoals Spotify maar je mag hem wel van mij downloaden via mijn google drive: Yoga set opname

Wat ook absoluut een relatie heeft met zen is de groep NOW, de naam zegt het al. Dit is een band waarin mijn vriendin de lead singer is en Jasper speelt gitaar en ik piano. We staan nog niet op Spotify maar hebben wel deze clip op youtube: disguise

Dat was het dan. Gassho en een fijne dag.”

• De complete playlist van Xavier vind je bij Spotify. 

Dit artikel werd eerder gepubliceerd in de nieuwsbrief van ZCA.