Leerling: Wat is de overeenkomst tussen de verlichte en de onverlichte?
Meester: Wat niet.
Leerling: Beiden drijven stuurloos rond op de oceaan van het leven.
Meester: Maar?
Leerling: De onverlichte heeft een buitenboordmotor.
Meester: Maak je borst dan maar nat.
Leerling: Ik bedoel zijn waarheidszucht.
Leerling: De onverlichte dénkt dat hij een buitenboordmotor heeft.
Leerling: Jij denkt dat de onverlichte dat denkt.
Leerling: Jij denkt dat hij dat denkt.
Leerling: Jij denkt dat er een verschil is tussen de verlichte en de onverlichte.
Leerling: Jij denkt dat er geen verschil is tussen de verlichte en de onverlichte.
Leerling: Jij denkt dat ik dat denk.
Leerling: Jij denkt dat ik denk.
Leerling: Jij denkt dat ik echt ben.
Leerling: Als je niet echt bent, wat ben je dan wel?
Leerling: Een verschijning in jouw droom?
Leerling: Misschien ben ik wel een verschijning in jouw droom.
Leerling: Meester, wat denkt u?
Leerling: Je veronderstelt dat meester wat denkt.
Leerling: Je veronderstelt dat meester echt is.
Leerling: Jij veronderstelt dat meester een illusie is.
Leerling: Jij veronderstelt dat ik iets veronderstel.
Leerling: Droomfiguren kunnen niet veronderstellen.
Leerling: Wie zegt dat we droomfiguren zijn?
Leerling: Zo komen we nergens.
Leerling: Moet je ergens heen dan?
Leerling: Wou je hier blijven dan?
Meester: Mijn koninkrijk voor een buitenboordmotor.
Deze tekst maakt deel uit van de Perongelukexpress, een serie over de vrije wil.
Arjan Schrier zegt
Met al dit talige denken kom je inderdaad niet verder.
Er zijn twee manieren om de stroom van Samsara niet over te steken.
1 door rondjes te zwemmen
2 door niet te zewmmen en te zinken
Aan ieder de mogelijkheid. E wat betreft samsara, waarom zou je als je al een keer geboren bent niet nog een keer geboren kunnen worden, desnoods als tor? Dieren denken tenslotte ook.
De Boeddha: “Iemand die altijd deugdzaam is, wijs, goed geconcentreerd, die goed naar binnen kijkt en indachtig is; hij is degene die de stroom oversteekt, de stroom die zo moeilijk over te steken is.”
https://suttacentral.net/nl/snp1.9
En
Iemand die een ondergeschikte en dwaze leraar volgt die de betekenis niet realiseert, en wie jaloers is, nadert de dood zonder de Dhamma begrepen te hebben en blijft onverlost van twijfel.
https://suttacentral.net/nl/snp2.8
Allemaal niks persoonlijks, opvattingen en twijfels komen en gaan. Maar diepe inzichten beklijven.
kees moerbeek zegt
Arjen, hierbij wat altijd wilde weten over het oversteken van de stroom, maar wat je niet durfde te vragen. Het slot van deze sutta verklaart alles!
https://www.youtube.com/watch?v=ygvkZ35Z0-0
G.J. Smeets zegt
“Met al dit talige denken kom je inderdaad niet verder.”
Kennelijk wel, beste Arjan, anders zou je niet reageren op dit niet-weten stuk.
Terzijde: je stelt dat “diepe inzichten beklijven.” Dacht het niet. Ooit van de ziekte Alzheimer gehoord? Of hersenbloeding? Hoezo beklijven? Of dacht je dat er onder al die meditators op de wereld geen Alzheimer of hersenbloeding voorkomt?
Siebe zegt
Het lijkt me speculatief te geloven dat verwoestende ziekten zoals Alzheimer ook verzameld positief kamma verwoesten.
Als het onderricht van de Boeddha correct is gaat reeds verzameld positief en negatief kamma zo niet verloren en zou je tijdens het sterven, als demente of als niet-demente, overgenomen door de kracht van onbewust processen, wel degelijk voordeel kunnen hebben van al het goede werk wat door je verzet is. Hoe meer goede werken je gedaan hebt en hoe meer je jezelf inzichtelijk hebt gemaakt, hoe groter de kans is dat deze verdienste actief wordt tijdens sterven en onderdeel wordt van de stroom die je naar een volgende wedegeboorte leidt. Misschien brengt het wel een goede bestemming.
Het lijkt me hoe dan ook te snel geconcludeerd dat je geen enkel voordeel meer zou hebben van goede werken en inzicht, als je later dement wordt oid. De kans dat dit beklijft, zoals Arjan zegt, is er wel degelijk.
G.J. Smeets zegt
Tja, Siebe, daar ga je weer aan de haal met iets wat niet aan de orde is. Het gaat over al dan niet beklijven van inzicht. Raadpleeg wat dat betreft de neurologische experts die gespecialiseerd zijn in de hersenziekte ‘Alzheimer’.
Overigens ben je zelf degene die speculeert – over kamma. Dus hoe besta je het om mij speculatie in de schoenen te schuiven omdat ik jouw speculatie niet volg. Het moet niet gekker worden.
Siebe zegt
Jij weet gewoon niet of diepe inzichten beklijven of niet. Je meent in Alzheimer een bewijs te zien dat diepe inzichten niet beklijven. Dat noem ik speculeren. Je weet het gewoon niet. Klaar.
Arjan zegt
Hoi G.J. Smeets, heb je eens een aha-ervaring gehad? Of een moment van serendipiditeit? Die zijn zeg maar niet-talig.
Je wees er elders terecht op dat je je diepste roersels niet exact kan overbrengen. Ook de exacte ervaring van ‘groen’ niet In die zin schiet taal tekort. Maar je kan een end komen. Daarnaast blijken mijn gesprekpartners met voorbeelden te kunnen komen die ik weer snap. Ik snap jouw argumenten ook. Dat zijn de makkes en de mogelijkheden van talig communiceren en denken. Het is een middel en elk middel kan ten goede aangewend worden of niet.
Mijn probleem met niet-weten als eindstadium van de denk evolutie is A hoe weetje dat, heeft iemand die dat beweert alles ervaren dat er ervaren is? B welke motivatie om iets goeds te doen is er wanneer je weet dat je niet(s) weet over de andere? En hoe komt hte dat we steeds meer zijn gaan weten, over waterstoffussie op de zon en in de H-bom. Wat maakt niet-weten tot een zekerheid? Vandaar dat ik op dit agnostische artikel reageer. Ik denk wel dat niet-weten, gegronde twijfel als middel tegen dogmatisme echter erg goed is. De Kalama’s werden door hun twijfel beschermd tegen alle ronlopende leraren met ieder hun eigen theorie.
Beklijft bedoel ik dat er bewustzijns-staten zijn zoals sotapanna warin de schellen dusdanig van de ogen vallen dat die persoon in de stroom richting nibbana raakt (sotapanna=stroomwinnaar). Maar die beklijvende inzichten vrijwaren niemand van ouderdom, ziektes en de dood. Alleen met agnostisch denken dat volgens mij ook a-causaal denken ‘niet verder’ mee. Wel met het Achtvoudige pad waarmee je steeds nobelere geragspatronen mee ontwikkelt. Langzaam maar zeker laat een pelgrim op dat levenspad oude onhandige (akusala) gedarg achter en versterkt bestaand behulpzaam gedrag en ontwikkeld ook nieuwe behulpzame vaardigheden (Juiste Inspanning).
De motivatie om daar gestructureerd mee aan de slag te gaan komt uit een interesse om nieuwe goede dingen te gaan doen en/of angst om af te glijden op een of ander manier te boven te komen.
Groetjes Arjan.
G.J. Smeets zegt
“Mijn probleem met niet-weten als eindstadium van de denk evolutie…”
Volgens mijn aha ervaring is niet-weten geen stadium, laat een ‘eindstadium’.
“Wat maakt niet-weten tot een zekerheid?”
Volgens mijn aha ervaring gaat niet-weten niet over zekerheid.
Arjan Schrier zegt
Een aha-erlebnis is een stap, die ik ervaar op een trap. Je staat een trede hoger er is een doorbraak(je) in inzicht. En je hebt een beter overzicht. Stadium betekent gewoon een lengte/periode in Latijn:
http://www.etymonline.com/index.php?allowed_in_frame=0&search=stadium
Door de aha-erlebnis wordt een stadium met een minder inzicht afgesloten gevolgd door een stadium met beter inzicht. Und so weiter…
Als jij ook denkt dat niet-weten geen eindstadium is delen we dat inzicht.
G.J. Smeets zegt
“Je weet het gewoon niet. Klaar.”
Dat jij het niet weet betekent niet dat de neurologische experts het niet weten. Google het zelf maar na of lees een neurologisch handboek. Bij de ziekte van Alzheimer in ver gevorderd stadium verdwijnen de cognitieve functies en de persoonlijkheid. Hoogstpersoonlijke zaken als ‘inzichten’ verdwijnen als sneeuw voor de zon. Dat ontkennen of in twijfel trekken is hetzelfde als wat de creationisten doen die de evolutietheorie ontkennen of voor hun ideologische karretje spannen.
Siebe zegt
Ja, ik weet dat dat bij Alzheimer gebeurt zoals je zegt, maar betekent dat dan dat eerdere inzichten niet beklijven of hierdoor worden vernietigd of geen sporen nalaten in de geest?
Kun je echt uit het zich voordoen van zo’n ziekte als Alzheimer opmaken dat inzichten niet beklijven? Dat kun je mijns inziens alleen als je volledig inzicht hebt in hoe dit alles op een diepere manier doorwerkt in de geest.
Oppervlakkig gezien lijkt bij Alzheimer alles verwoest te worden, maar is dat zo? Volgens de Boeddha blijft kamma iemand volgen als een schaduw.
Wordt verdienste echt verwoest door Alzheimer?
Het onderricht geeft aan dat er op het moment van sterven eigenlijk van alles kan gebeuren. Je weet niet precies wat op dat moment gaat rijpen en het stervensproces gaat overheersen. Verdienstelijk kamma kan bijvoorbeeld gaan overheersen, als je dat veel verzameld hebt in je leven. Waarom zou dat niet kunnen bij iemand die dement is geworden, bedlegerig, terminaal?
Ik weet niet hoe dit werkt maar ik acht het goed mogelijk dat inzichten die je voor je ziekte opdeed positieve sporen hebben nagelaten op de geest. Misschien hebben inzichten je geduldiger gemaakt, wijzer, vriendelijker, mededogender etc. en is deze voorraad verdienste ook ondanks die ziekte niet verloren gegaan, ook al lijkt dat misschien zo.
Is alles verwoest of voor niks geweest als je dement wordt of je persoonlijkheid verandert door een beroerte oid? Mijn gevoel zegt van niet. Hoe ernstig hersenaandoeningen ook zijn, hoe erg het ook ingrijpt en cognitieve functies etc. verwoest, hoe vreselijk ook, een mens/geest is meer dan dat. Er speelt meer.
Ik heb er vertrouwen in dat inzichten wel degelijk positief beklijven en uiteindelijk wel degelijk voordelig zijn, ondanks Alzheimer.
kees moerbeek zegt
‘Ik heb er vertrouwen in dat inzichten wel degelijk positief beklijven en uiteindelijk wel degelijk voordelig zijn, ondanks Alzheimer.’ Hardstikke fijn, Siebe, maar niet iedereen is Siebe.
Een ander zegt dat Alzheimer een ramp is en dat mag ook.
Graag respect!https://www.youtube.com/watch?v=vWXlPGEeeSI
G.J. Smeets zegt
Siebe geeft te kennen:
“Ik weet niet hoe dit werkt…”
“Mijn gevoel zegt…”
Daar ga ik helemaal mee akkoord en het is kristalhelder.
Arjan geeft te kennen dat niet-weten geen eindstadium is, nadat hij eerder als te kennen gaf dat niet-weten een ’tussenstap’ is. Die herhaling is kristalhelder.
Beste beide heren, niet-weten is één van de vele werkmethodes wereldwijd om de discursive mind (= het intellectuele gebabbel) tot bedaren te brengen. Niet-weten is *geen* leerstellige positie, het is een werkmethode – een van de paden. Ik snap inmiddels heel goed dat die methode, dat pad, jullie niet schikt. Wat mij betreft kun je daar rond voor uitkomen. Wat let jullie het niet-weten pad links of rechts te laten liggen. Maar nee, jullie hebben het almaar over die methode. Kennelijk is er een heel sterke wil in jullie: precies het thema dat Hans hier aansnijdt.
Siebe zegt
Hallo Smeets,
Bij mij hebben zaken zo’n aanloopt gekregen dat ik voor mezelf ben gaan begrijpen hoe onvoordelig een gebrek aan onderscheidende wijsheid eigenlijk wel niet is.
Hiermee bedoel ik, hoe schadelijk het is naief, of niet helder bewust, te leven. Om nauwelijks tot geen oog te hebben voor wat een goede vriend is en slechte vriend. Geen oog te hebben voor negatieve beïnvloeding en positieve. Geen direct oog te hebben voor wat heilzaam is en onheilzaam. Wat waarachtig is en niet waarachtig. Wat moreel is en immoreel. Wat wijs is en niet-wijs.
Mijn ervaring is, zo slaperig leven keert zich tegen je. Het werkt niet. Je kunt het beste maar wakker welbewust zijn, ook al is dat eigenlijk vaak ook niet zo leuk want je ziet dingen die niet zo fraai zijn, bij jezelf en anderen.
Vanuit mijn persoonlijke ervaring ben ik hoe dan ook het nut gaan inzien van weten. Ik benader dit gewoon praktisch en het zijn geen dogma’s.
Weten hoeft niet altijd pretentie te betekenen. Juist niet. Weten erkent gewoon dat in het leven zaken nu eenmaal op een bepaalde manier gaan en bestaan. Dat is gewoon gezond verstand en nuchterheid, aards. Ter zake. Het erkent dat niet alles schimmig is. Dit soort weten is juist pretentieloos.
Je kunt ook voor voorwaardelijk ontstaan wegvluchten, of ontkennen dat zaken bij jezelf en in de wereld om ons heen op een bepaalde manier gaan en bestaan. Ik zie daar het nut niet van in maar heb wel het gevoel dat Hans in zijn stukken eerder bezig is met een vlucht dan met serieus onderzoek.
Hoe dan ook wil ik je ook graag eens wijzen op de pretentieloosheid van weten. De aardsheid er van, de nuchterheid, het realisme, de eenvoud.
G.J. Smeets zegt
“Ik […] heb het gevoel dat Hans in zijn stukken eerder bezig is met een vlucht dan met serieus onderzoek.”
Dat is een borreltafel kletspraatje. Geroddel (‘ik heb het gevoel’) over Hans van Dam. En daar ga ik dus niet op in.
Siebe zegt
Ik heb je iets vertelt over wat ik zie als de positieve waarde van weten.
Verder, ik zag in je vorige reactie een uitnodiging om iets te zeggen over jouw suggestie dat ‘het pad van niet-weten mij (en Arjan) niet schikt’.
Ja, ik heb de vinger er op proberen te leggen wat mij niet schikt. Ik kom tot een soort samenvattende conclusie dat ik het geen serieuze onderzoeksmethode vind en volgens mij is het ook een vlucht ja.
Het onderzoekt niet hoe zaken in de praktijk gaan en bestaan. Het lijkt zelfs uit te sluiten dat je hier iets over kunt weten. Dat is duidelijk niet waar. Zowel in uiterlijke processen als innerlijke in jezelf kun je best achterhalen hoe zaken gaan en bestaan.
Je kunt best achterhalen, door indachtig te zijn, hoe bijvoorbeeld wil soms heerst in je. Hoe sterk wil kan zijn, hoe afwezig het ook kan zijn. Hoe wilsactiviteit verbaal en fysiek gedrag bij jezelf in gang zet etc. Je kunt kwade wil bij jezelf opmerken. Je kunt welwillendheid opmerken. Je kunt neigingen opmerken.
Je kunt duidelijk merken dat het ontstaan van wilsactiviteit vaak onmiddellijk of spontaan gebeurt na aanleiding van iets wat je hoort en ziet bijvoorbeeld, of soms op een meer gemotiveerde/bewust opgewekte manier. Je kunt dus verschillende omstandigheden onderscheiden waaronder wilsactiviteit in de praktijk ontstaat bij jezelf. Je kunt duidelijk merken dat wilsactiviteit soms zeer opdringend is en je gedrag kan beheersen op een onvrije manier. Ja, er kan sprake zijn van obsessie, drang of zelfs dwangmatigheid.
Op deze manier kun je ook bij jezelf prima vaststellen, zoals de Boeddha ook aangeeft, dat je qua geest en gedrag onbeheerst bent, ongetemd, onvrij, en hierdoor vaak ook eerder een vijand van jezelf en anderen dan een vriend.
Het is gewoon niet waar dat er geen antwoorden te vinden zijn. Er zijn heus wel antwoorden te krijgen op vragen die Hans stelt. Je moet dan alleen niet te filosofisch worden maar het gewoon praktisch en eenvoudig houden en bij jezelf, in je eigen functioneren, zoeken naar antwoorden, direct, dus zonder filosofisch te worden. Indachtigheid/keusloos observeren is de manier om dit soort onderzoek succesvol te doen.
Het kan niet anders of je moet dan wel bereid zijn ook echt eerlijk te zijn. En hier speelt het vlucht-element wat ik aangaf. Dus, wat je ook ziet, je moet daarover niet gaan onderhandelen of filosoferen. Als je bijvoorbeeld merkt dat bepaalde neigingen je gedrag sterk beheersen, nou dan moet je daarover niet filosofisch gaan doen en wegvluchten voor dat feit, maar gewoon eerlijk toegeven dat dit zo is. Je kunt dan moeilijk volhouden dat je een vrij mens bent, nietwaar? Tuurlijk kun je nu gaan filosoferen over wat vrijheid is, maar je kunt beter gewoon blijven bij de vaststelling in je eigen leven dat er neigingen zijn die je niet de baas bent. Dat het daarom ook onzinnig is jezelf vrij te noemen of bevrijd.
Zo hou je jezelf ook niet voor de gek en anderen ook niet en geef je en jezelf en anderen een realistisch beeld van wat er gaande is bij je.
Ja, er kan denk ik wel degelijk sprake zijn van een vlucht in het denken als je eigenlijk gewoon niet *wilt* weten. Niet wilt weten wat er echt speelt.