• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Elfde jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Eelco van der Meulen
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Ramo de Boer
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
  • Privacy

Home » Hans van Dam » De wijsheid van het hart is een dwaasheid van het hoofd

De wijsheid van het hart is een dwaasheid van het hoofd

1 april 2018 door Hans van Dam

Je leest in een boekje dat je een hoofd en een hart hebt, je slikt het voor zoete koek en je begint je meteen druk te maken over de vraag waar je nu zit en waar je zou moeten zitten en hoe je daar kunt komen.

Geen welles en geen nietes

Wat sla jij hoger aan, het verstand of het gevoel?

Beste Hans,

Volgens mij zit jij helemaal vast in niet-weten. Kom uit je hoofd! Luister naar de wijsheid van je hart! Vergeet het denken! Durf te voelen!

Beste Jasmijn,

Is dit de wijsheid van je hoofd of de wijsheid van je hart?

Jasmijn: Dat bedoel ik dus.

Hans: Bij mijn weten zit ik niet vast.

Niet in weten, niet in weteloosheid.
Niet in voelen, niet in gevoelloosheid.
Niet in denken, niet in gedachteloosheid.
Niet in vastzitten, niet in loslaten.
Niet in wijsheid, niet in dwaasheid.
Niet in mijn hoofd, niet in mijn hart.
Niet in welles, niet in nietes.

Jij?

Jasmijn: Wat sla jij hoger aan, het verstand of het gevoel?

Hans: Ik ben geen rationalist en ik ben geen romanticus, niet dat ik weet. Ik sla het verstand niet hoger aan dan het gevoel of omgekeerd.

Bovendien maakt het geen donder uit wat ik hoger aansla. Verstand en gevoel trekken altijd samen op, hart in hoofd, de kameraden. Of je nou wil of niet.

Bij mij zijn ze tenminste onafscheidelijk. Ik kan ze niet uit elkaar houden. Geen gedachte zonder gevoel, geen gevoel zonder gedachten. En geen idee wie wie aan het lijntje houdt.

Jij?

De onweerstaanbare neiging om je eigen hokjes af te breken

Overleven is sorteren. Hoe fijner het brein, hoe fijner de grein.

Jasmijn: Ik wilde je niet in een hokje stoppen, hoor. Ik neem mijn woorden terug. Al is het maar omdat mijn hart me dat nu ingeeft.

Nee, ik neem ze niet terug, ik gooi ze weg, dan ben ik er ook van af. Nou, als dat niet in de geest van jouw hart is dan weet ik het ook niet meer.

Hans: Je mag me rustig in een hokje stoppen, hoor. Ik stop ook iedereen in een hokje. Of ik nou wil of niet. En daarna laat ik ze er gauw weer uit. Of ik nou wil of niet. Dat is het voornaamste verschil met vroeger.

Jasmijn: Ik hou niet van hokjesdenken.

Hans: Niet van hokjesdenken houden is een voorbeeld van hokjesdenken.

Jasmijn: Betrapt.

Hans: Geeft niks. Ik ken niemand die zich er niet aan bezondigt. Zelfs Anthonius Jozef, mijn demente vader, had een hokjesgeest, en Jorge Franciscus, de huidige paus, en Tenzin Gyatso, de huidige dalai lama, en Escherichia coli, de eeuwige poepbacterie.

Overleven is sorteren. Hoe fijner het brein, hoe fijner de grein. Sorteren is onderscheiden. Hoe feller het hart, hoe verder apart. Hoe dieper de smart. Universele dwaasheid, zou je het kunnen noemen, of is dat weer een hokje?

Jasmijn: En niet-weten dan?

Hans: Niet-weten is de onweerstaanbare neiging om je eigen hokjes af te breken. Je eigen weten uit te braken.

Zodra Nauwe Weetal het woord neemt, snoert Wijde Weetniet hem de mond. En Hans is de lachende derde, Haha.

Maar ja. Al die personificaties, hè. Weetal, Weetniet, Hans, Haha – wie tuint daar nog in?

Jasmijn: Hoofd en hart.

Hans: Verstand en gevoel, God en Satan, Boeddha en Mara, deugd en ondeugd, goed en fout, juist en onjuist, relatief en absoluut. Zeker weten dat het geen gedachteconstructies zijn?

Jasmijn: Verwijs je naar het non-dualisme?

Hans: Dualisme en non-dualisme, tweeheid en niet-tweeheid, eenheid en veelheid.

Jasmijn: Weten en niet-weten.

Hans: Wie tuint daar nog in.

Canons zijn kanonnen

Lijkwaden aller zielen

Jasmijn: Ken jij Jack Kornfield, Het Wijze Hart?

Hans: Ik heb het daarnet in de bibliotheek even ingekeken. Het Wijze Hart staat vol principes, zag ik, vijfentwintig stuks, altijd prijs. Een canon van de psychoboeddhistische inzichten van Jack de serieauteur en zijn verheven meestersouffleur.

Jasmijn: Spreekt het je aan?

Hans: Ik heb er geen bezwaar tegen dat mensen hun inzichten canoniseren en tegen betaling aan de man brengen. Of die inzichten nou ontspringen aan hun hoofd, aan hun hart of aan hun duim. Heb jij er bezwaar tegen dat ik hun canons negeer?

Jasmijn: Wat is er mis met canons?

Hans: Er is niks mis met canons, maar ik heb er te veel gezien. Religieuze canons, spirituele canons, filosofische canons, psychologische canons, politieke canons – een eindeloze parade. Om over de myriaden lijfspreuken, slagzinnen, wapenkreten en schotschriften nog maar te zwijgen.

Jasmijn: Jij hebt er niks mee.

Hans: Na de uitvinding van het schrift hebben mensen in verbluffend korte tijd de hele wereld volgekalkt. Lettergrepen naar de macht. Woorden als daden, zinnen als maden, lijkwaden aller zielen.

Kanonnen!
Geladen met wijsheid!
Legers des heils!
Je geest of je leven!

Jasmijn: Niet-weten is toch ook een soort canon?

Hans: De lege canon. Daar schuilt geen kwaad in. En ook geen goed. Ooit geprobeerd een leeg kanon af te schieten?

Jasmijn: Poef!

Hans: Heb jij nog meer wijsheidskanonnen in stelling?

 

Een onbereikbare horizon

Je blijft er maar op aflopen zonder ooit dichterbij te komen.

Jasmijn: Ben jij bekend met Het Werk van Byron Katie?

Hans: Spiritualiteit voor Workaholics.

Jasmijn: Geen vijfentwintig principes maar vier vragen bij iedere gedachte die je dwarszit.

  1. Is het waar?
  2. Kun je dat wel weten?
  3. Wat gebeurt er als je dat gelooft?
  4. Wie zou je zijn zonder die gedachte?

 

Het Werk is geen canon maar een methode, een combinatie van cognitieve therapie en spiritualiteit. Onder dat laatste verstaat Byron Katie de voor het denken onbereikbare horizon van niet-weten waarin onze gedachten en onze persoonlijke wijsheid ingebed liggen.

Hans: Van persoonlijke wijsheid weet ik niets. En niet-weten ervaar ik helemaal niet als een voor het denken onbereikbare horizon. Voor mij is niet-weten een denken dat zichzelf hier en nu tegen het licht houdt en doorziet. Ook dit denken.

Jasmijn: Wat is volgens jou de onbereikbare horizon?

Hans: Wijsheid natuurlijk. Je blijft er maar op aflopen zonder ooit dichterbij te komen. Net zolang tot je het spelletje doorhebt. Ook dit is weer zo’n wijsheid en zo’n spelletje.

Jasmijn: Volgens Byron Katie is niet-weten de onbereikbare horizon. Jij keert het helemaal om!

Hans: Het is maar net waar je staat en welke kant je opkijkt. De zeeman kijkt reikhalzend uit naar land, de landrot kijkt verlangend uit over zee. De een z’n horizon is de ander z’n thuis. Als je mazzel hebt vallen ze samen.

Jasmijn: Dan is je horizon je thuis.

Hans: Dan is je weten niet-weten.

Niets geheimzinnigs

Geen ontwaakt denken, maar een denken dat keer op keer uit zichzelf ontwaakt.

Jasmijn: Wat dat ook mag wezen.

Hans: Niets geheimzinnigs. Geen transcendente meditatie. Geen voorbijgaande trancetoestand of eenheidsbeleving of piekervaring. Geen waarheid voorbij de woorden.

Niets dat wordt overgeleverd van hart tot hart of van ingewijde op ingewijde of van genie op genie of van meester op discipel. Niets waarmee je je kunt onderscheiden. Of het moest zijn dat je (je) niet meer weet te onderscheiden – niet echt.

Jasmijn: Klinkt geheimzinnig.

Hans: Je neus is geheimzinnig. Niet-weten is gewoon een zelfkritisch denken dat spontaan zijn eigen denkbeelden verbrijzelt. Telkens weer. Zonder uitzondering.

Dus ook het denkbeeld van een zelfkritisch denken dat spontaan zijn eigen denkbeelden verbrijzelt.

Ook het denkbeeld van een voor het denken onbereikbare horizon waarin onze gedachten en onze persoonlijke wijsheid ingebed liggen.

Jasmijn: En dan?

Hans: Dan is er geen horizon meer. Dan is er geen thuis meer. Laat staan een identiteit van horizon en thuis. Dan kun je meteen door naar de volgende gedachte.

Jasmijn: En dan?

Hans: Dan wordt het nooit meer een gekkenhuis. Niet in je bovenkamer, niet in je hartkamers. Zelfs als het er door omstandigheden eventjes een gekkenhuis is.

En meteen weer door naar de volgende gedachte. Ga je mee?

Jasmijn: Een bevrijd denken, lijkt mij. Ontwaakt. Onthecht. Uitgedoofd (als in ‘nirwana’). Verlicht?

Hans: Niet-weten is geen bevrijd denken, maar een denken dat zich keer op keer van zichzelf bevrijdt. Ook van deze gedachte.

Niet-weten is geen ontwaakt denken, maar een denken dat keer op keer uit zichzelf ontwaakt. Ook uit deze gedachte.

Niet-weten is geen onthecht denken, maar een denken dat zich keer op keer van zichzelf losmaakt. Ook van deze gedachte.

Niet-weten is geen uitgedoofd denken, maar een denken dat zijn eigen brandjes blust. Ook dit brandje.

Niet-weten is geen verlicht denken, maar zuchten van verlichting zodra je je vorige gedachte doorziet. Zucht.

Bruut vrij

Je wordt er heel beweeglijk van.

Jasmijn: Niet-weten is geen toestand die je eens en voor altijd bereikt.

Hans: Ik in elk geval niet. Als je het per se als een toestand wilt zien, kun je het een bestendige transformatie van het denken noemen. In die zin dat het kennelijk niet meer in staat is blindelings in zijn eigen onderscheidingen, aannames, gedachten en gevoelens te geloven. Ook niet in deze.

Jasmijn: Niet-weten is dus niet het einde van het denken.

Hans: En niet het einde van het weten.

Jasmijn: Je denkt en weet er nog steeds vrolijk op los.

Hans: Met de nadruk op vrolijk en los.

Jasmijn: Wat heb je dan bereikt?

Hans: Niets.

Jasmijn: Het niet-bereiken heb je bereikt.

Hans: Sofisterij.

Jasmijn: Dat heb je zelf ergens gezegd.

Hans: Omdat het toen opportuun was.

Jasmijn: Niets is niet veel.

Hans: Hoef je het ook niet mee te zeulen.

Jasmijn: Daar sta je dan.

Hans: Een ongelukkige beeldspraak. Niet-weten is geen standpunt, een weetniet geen stavast. Je wordt er juist heel beweeglijk van, bekijkt de dingen steeds van een andere kant. Daardoor blijf je je verbazen. Zelfs over de gewoonste dingen.

Jasmijn: Tienduizend standpunten!

Hans: Maal tienduizend verschijnselen is honderd miljoen zienswijzen. Buut vrij.

Jasmijn: Alles mag gedacht worden.

Hans: En alles mag geopperd worden. Maar niets wordt in beton gegoten. Dit ook niet.

Jasmijn: Geen stenen tafelen.

Hans: En geen verbod op stenen tafelen.

Jasmijn: Geen denk-beelden.

Hans: En geen verbod op denk-beelden.

Jasmijn: Geen verboden.

Hans: En geen verbod op verboden.

Niet het hoofd, niet het hart

maar de dans ontsprongen

Jasmijn: Je hoofd bruist en je hart bruist.

Hans: Geen idee wat er allemaal bruist.

Jasmijn: Maar bruisen doet het.

Hans: Een witte ruis die alles dempt. Sst.

Jasmijn: Misschien ben ik zelf wel degene die in zijn hoofd zit. En wil ik er eigenlijk wel uit?

Hans: Je leest in een boekje dat je een hoofd en een hart hebt, je slikt het voor zoete koek en je begint je meteen druk te maken over de vraag waar je nu zit en waar je zou moeten zitten en hoe je daar kunt komen. Om het met Byron Katie te zeggen: ‘Wie zou je zijn zonder die gedachten?’

Jasmijn: Inderdaad kijk ik voortdurend naar anderen en naar mezelf door de bril van het onderscheid tussen hoofd en hart. Maar hoe ik ervan afkom?

Hans: Je leest in een mailtje over een leven zonder onderscheid tussen hoofd en hart, je slikt het voor zoete koek en je begint je meteen af te vragen waar je nu zit en waar je zou moeten zitten en hoe je daar kunt komen. Wie zou je zijn zonder die gedachten?

Jasmijn: Inmiddels heb ik alweer een leven bedacht waarin ik me niet meer druk maak over de vraag hoe ik kan leven zonder me druk te maken over het onderscheid tussen hoofd en hart.

Hans: Zie je het patroon?

Jasmijn: Ik denk van wel.

Hans: Pas dan maar op.

Jasmijn: Volgens mij maakte ik zojuist onderscheid tussen 1) een leven zonder onderscheid tussen hoofd en hart en 2) een leven met onderscheid tussen hoofd en hart. Ik verlangde naar het eerste en veroordeelde het laatste.

Hans: En nou wil je dáár zeker weer vanaf?

Jasmijn: Dat geloof je toch niet? Nu maak ik dus weer onderscheid tussen een leven zonder onderscheid en een leven met onderscheid. Ik verkies het eerste en verwerp het laatste.

Hans: Je lijkt wel een non-dualist.

Jasmijn: En nou wil ik dáár ook alweer vanaf.

Hans: Niet te geloven.

 

De wijsheid van het hart is een dwaasheid van het hoofd

Uit het hoofd, uit het hart

 

Niet het hoofd, niet het hart
Niet het hoofd én het hart
Niet het hoofd noch het hart
Niet iets hogers, niet iets diepers
Niet iets anders, niet het niets
Maar de dans ontsprongen

Deze tekst maakt deel uit van Zondagskindjes, een serie teksten over niet-weten die geen deel uitmaken van een serie. Illustraties Lucienne van Dam.

 

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Hans van Dam Tags: brieven niet-weten, brieven zen, denken, dwaasheid, dwijsheid, niet-weten, non-dualisme, non-dualiteit, nondualisme, nondualiteit, wijsheid, zondagskindjes

Lees ook:

  1. Hokjes, hekjes en haakjes
  2. Een duwtje in de rug
  3. In ontbinding
  4. De nieuwe kleren van het seminarie

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Primaire Sidebar

Door:

Hans van Dam

Columns. Boeken. NietWeten.nl. Contact. 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 14 augustus 2022
    Kum Nye Dancing zomerserie | Online | vanaf 14 aug
  • 19 augustus 2022 - 21 augustus 2022
    Retraite weekend | Vreugde van zijn: gelukkig zijn | Live | 19-21 aug
  • 22 augustus 2022 - 26 augustus 2022
    3-daagse boeddha vakantie
  • 26 augustus 2022 - 28 augustus 2022
    Retraite weekend | Liefde en Compassie voor jezelf en anderen | Live| 26-28 aug
  • 3 september 2022
    Gratis Workshop | Waardering voor jezelf en anderen | Live en Online | 
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    De rafelkant van onze democratische rechtsstaat – Deel 1

    Kees Moerbeek - 7 augustus 2022

    De auteur signaleert een onontkoombare overgang naar een staatsgrenzen overstijgende vervlechting van belangrijke leefomstandigheden op economisch, cultureel, klimatologisch en technologisch gebied. Het verlies van houvast dat dit veroorzaakt valt samen met het verlies van de bescherming door de verzorgingsstaat. Dit wordt verergerd door de onverschilligheid in leidende politieke en economische kringen ten opzichte van de onzekerheid die de veranderingen oproepen. De weerstand die dit alles opwekt neemt op veel plaatsen onder invloed van populistische en autoritaire bewegingen ‘de vorm aan van een afwijzing van anderen, andersdenkenden en andersverschijnende mensen.’

    Woef hé…een signalering

    Erik Hoogcarspel - 4 augustus 2022

    Georg Luck (1926 – 2013) was hoogleraar aan de Universiteit in Baltimore, Verenigde Staten in de klassieke cultuur en talen. Aan het einde van zijn carrière heeft hij op verzoek van een collega een studie uitgevoerd naar een heel aparte groep van filosofen, de cynici. Het wordt cynicus is afgeleid van “hond”, kynos. Deze “honden” predikten voor het volk en leidden talentvolle leerlingen op.

    De kinderen hebben nu rust nodig. Over ouderverstoting.

    Rob van Boven en Luuk Mur - 2 augustus 2022

    De kinderen waren 5 en 4 jaar toen de moeder vertrok met de kinderen. Ze wilde niet langer als slaaf behandeld worden door haar man. De kinderrechter besliste dat het woonverblijf bij moeder was, er kwam een bezoekregeling met vader en er werd opgelegd dat de ouders mee zouden doen aan ouderbemiddeling. De bemiddeling werd geen succes en ook een tweede en derde poging mislukte. Toen kwam er een melding bij Veilig Thuis door de vrijwillige jeugdhulpverlening.

    Crisis op crisis

    gastauteur - 1 augustus 2022

    Stel dat de vooronderstelling dat de mens beschikt over een vrije wil nu eens niet waar blijkt te zijn terwijl ons wetstelsel daar wel vanuit gaat en daarmee aansluit bij het vrije-markt-denken, het kapitalisme. En als dat niet waar is of maar heel beperkt, wat betekent dat dan? Dat er zoiets als een vrije wil bestaat is een aanname, een geloofsartikel.

    Narrative self en experiential self: hoe begrip van meditatieonderzoek beoefenaars kan helpen op hun pad

    gastauteur - 31 juli 2022

    Ik gebruik wel eens het beeld van een motor met zijspan. Als je geen meditatiebeoefenaar bent dan zit het narratief achter de stuur en de directe ervaring in het zijspan. Door beoefening kan je dat omdraaien, kom je ‘in’ de ervaring. En als je het narratief toch nodig hebt, dan zet je hem in. Waarvoor het ook helpt is dat mensen het niet meer zo vervelend vinden wanneer ze niet opmerkzaam zijn omdat ze begrijpen waar het narratief mee bezig is. Zo voorkom je de opbouw van aversie tijdens het mediteren.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Part of Me… Shaping Mental Spaces
    • ‘Geef ons heden ons dagelijks brood’
    • Elf visioenen van het Levende Licht
    • Het jaar 2022 – dag 219 – sorrypoliticus
    • Dalai Lama feliciteert nieuwe Indiase vice-president met benoeming

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

     

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

     

    Privacy en cookies

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

    Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

    Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

    Noodzakelijke cookies

    Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

    If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

    Privacy

    Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens