Beeldend kunstenaar Myriam Borst heeft al een tijdje geleden onderdak gevonden in De Werkplaats (het Atelier) van het Boeddhistisch Dagblad. Zij is bevriend met singer-songwriter Frank van Velthoven, die zich ook door het boeddhisme laat inspireren.
Enkele jaren geleden nam Myriam bij rinpoche He Choeje Ayang in Bodhgaya (India) deel aan een tiendaagse powa, een boeddhistische beoefening op de dood. Ik probeer de essentie van het leven en de dood te begrijpen door middel van het boeddhisme, zegt ze. Myriam: ‘Ik denk dat de angst voor de dood je de mogelijkheid biedt om het te transformeren naar een ‘uitdaging’ om uit samsara te komen. Ik zie het niet als een streven maar als een mogelijkheid. Alleen al om op een boeddhistische manier over de dood na te denken –alles is vergankelijk- relativeert dat je blik op het leven en verruimt je denken. Het helpt me te vertrouwen dat er een essentie van je bestaan bestaat. De beoefening van powa heeft voor mij veel te maken met mededogen, concentratie, visualisatie, alert zijn, erbij blijven wat je aan het doen bent. Maar ook accepteren, loslaten en je eraan overgeven.’
Loslaten en je eraan overgeven sluit ook aan op het scheppen van beeld, tekst en geluid door Myriam en Frank. Hun beider werk heeft, hoewel niet somber van aard, een lijn naar de powa, het proces van dood en leven. Scheppen en afsterven. Vergankelijkheid.
De twee hebben samen de tube ‘Out of the blue’ gemaakt, over het woongebied van Myriam, in het noorden van Noorwegen, in Vesterålen, op het verder onbewoonde kleine eiland Storskjærvøya, tweehonderd kilometer boven de poolcirkel. Op de tube staat ook Close en Remote van Frank. Het eerste gedeelte van de video laat de woon- en werkplaats zien van Myriam. Later in de video ontstaat er een spontane samenwerking- zomaar uit het niets, out of the blue, tussen beeldend kunstenaar en muzikant. De kleur blauw speelt de hoofdrol in zowel de schilderijen, als de muziek en dus in de gehele video.
De twee kunstenaars zijn van plan om in de loop van tijd meer samen te werken.
Schilderen brengt Myriam in een meditatieve stemming en het werken vanuit die meditatieve staat creëert een beeld, het is het proces wat zich constant afwisselt tijdens het creeren/componeren van een schilderij. En zo ontstaat er een verdieping, laag over laag. Zij schildert als het ware in de kleur en de vorm en die kleur of vorm werkt dan weer in op haar. Zo ontstaan er verschillende kleurtonen op het doek, die uiteindelijk een harmonisch geheel vormen.
Myriam: ‘De mooiste of meest spontane momenten in een schilderij ontstaan vaak tussen twee gedachten in, alsof je de aanwezige emotie even los kan koppelen van de handeling en een zuiver gevoel de ruimte krijgt die het verstand stil legt. Hoe abstracter het karakter van het werk is, hoe meer je als toeschouwer je eigen verhaal gaat maken, het werkt als een spiegel. Het weerspiegelt het onderbewustzijn zowel voor de maker als de toeschouwer.’
Muziek werkt voor haar op de zelfde manier. ‘Een klank maakt net als een kleur een gevoel los. Jazzmuziek komt waarschijnlijk het meest overeen met abstracte kunst, als je dat zo kunt zeggen. Niet voor niets betekent abstractie het weglaten van alle niet-essentiële informatie en secundaire aspecten om de meer fundamentele structuren zichtbaar te maken.’
Frank: `Close en remote` Is een muziekvideo over de dood en de verwerking daarvan. Het is een track met een verhaal . Myriam bezoekt de Trio Man & Paard-grot (de muziekstudio van Frank) omdat zij nieuwe geluiden wil opnemen die te maken hebben met het overlijden van wederzijdse vrienden. We gingen daarbij uit van de boeddhistische mantra van Akshobhya, die in boeddhistische beoefening vaak gebruikt wordt om vrede te vinden voor hen die door geweld zijn om gekomen. In de weken na deze sessie sterft er opnieuw een vriend -close & remote-. Dit leidt tot het maken van de teksten waarna het nummer werd voltooid. Een andere dramatische gebeurtenis moest nog plaatsvinden. Toen de 3M&P video-editor aan deze clip werkte tijdens een treinrit op 7 december 2013, besloot een vrouw haar leven te beëindigen door voor deze trein te springen.’
De traditionele Akshobhya-beoefening vereist honderdduizend recitaties van deze mantra. De mantra komt vier keer voor in deze track. Als dit nummer vijfentwintigduizend keer zou worden afgespeeld, zou dat een zeer eigentijdse manier zijn om de beoefening te voltooien. Frank: ‘Moge het de overledenen helpen, maar ook degenen die achterblijven.’
Frank van Velthoven is muzikant/componist, verslavingstherapeut en boeddhistisch student. In 1994 las hij, na het overlijden van een vriend, het ‘Tibetaanse boek van leven en sterven’ van Sogyal Rinpoche. De wijsheid van de inzichten en de heldere toon van het boek maakte een diepe indruk op hem. Toen Sogyal Rinpoche op bevrijdingsdag 1995 in Nederland een publieke lezing gaf, was hij daar bij aanwezig. Spontaan werd hij zo gegrepen door de authenticiteit van Sogyal Rinpoche, dat hij ter plekke besloot deze leraar te willen volgen. Met vallen en opstaan, zoals hij het noemt, beoefent Frank tot op de dag van vandaag het boeddhisme.
Zoals voor meer boeddhistische kunstenaars, is het ook voor een muzikant/componist de vraag hoe de dharma te integreren in zijn werk. Bestaat boeddhistische muziek, of boeddhistische therapie? Kan je een boeddhistisch brood bakken? Als dat al kan, zal het meer in de intentie van de bakker zitten en in zijn manier van werken, dan in de ingrediënten, meent Frank.
De muzikant: ‘Voor muziek zal het niet veel anders zijn. Natuurlijk kunnen we klanken van ceremoniële instrumenten gebruiken, in teksten naar dharmische inspiratie verwijzen of mantra’s verwerken in een compositie, maar de vraag blijft of dat de muziek boeddhistisch maakt.’
Frank is een multi-instrumentalist. Hij speelt voornamelijk contrabas en saxofoon, maar ook gitaar, percussie en een veelheid aan exotische instrumentjes. Als speler is hij vooral geïnteresseerd in muziek waarin improvisatie een belangrijke rol speelt, zoals jazz. Hij ervaart het improviseren als een oefening in het hier en nu zijn, die veel overeenkomt met de beoefening van meditatie.
Frank staat open voor samenwerking met andere kunstenaars in alle disciplines. Recent leidde dat tot de twee video’s die hij samen met Myriam maakte. Hij is componist en bandleider van Groovediggers een band die jazz, elektronica en recentelijk Afrikaanse percussie combineert. Link naar video ‘Africa’
Uit de song ‘Africa’:
All these dreams that I call mine
Will they pass the test of time
Or do I just use them to define
who I am
could it be that I am wrong
could it be that I’m mistaken
could it be I’m not the one I think
I am
my old habbits still are strong
but my faith is remains unshaken
I’ll free myself from ignorance
I know I can
Instrumentaal werk: Trio Man & Paard (Jazz & Jazzy)
Myriam Borst
Deze tekst werd eerder, in augustus 2015, in het BD geplaatst.
