• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Elfde jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Eelco van der Meulen
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Ramo de Boer
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
  • Privacy

Home » Boekbespreking » Doe de goeroetest

Doe de goeroetest

25 maart 2017 door Jelle Seidel

Jelle Seidel.

Hoewel ik al jaren zenstudent ben en leerling van een echte meester, word ik nog steeds een beetje wee van de adoratie die sommige leraren ten deel valt. Volgelingen hangen massaal en devoot aan hun lippen. Ik vertrouw dat niet, alleen al vanwege het adagium “geen goeroe zonder giro”. Ben ik als westerse semi-intellectueel te wantrouwend en durft mijn krampachtige zelf zich niet over te geven aan het hogere? Of is mijn argwaan zeer gezond en ben ik beter af op mijn eigen weg? Het zijn spagaatvragen. André van der Braak, een bekende voor de Lotusvijverlezers, schreef hierover een boek dat helpt bij het vinden van een middenweg. Het heet Goeroes en charisma; het riskante pad van leraar en leerling.

Tekst Jelle Seidel

Ongezonde relaties

Deel I gaat over goeroes en hun leerlingen. De schrijver baseert zich op veelsoortig onderzoek, maar vooral op zijn eigen ervaringen als filosoof en leerling van de Amerikaanse goeroe Andrew Cohen en de Amsterdamse goeroe Nico Tydeman. Goeroes wijzen hun leerlingen de weg naar waarheid en het goede leven. Het zijn leermeesters met groot persoonlijk gezag. De goeroe doet een beroep op overgave van de leerling. Als dat gebeurt vinden beiden vervulling. De goeroe in zijn goeroeschap, de leerling op zijn door eros (verlangen naar een diepere betekenis in ons leven) gedreven levensweg.

Ongezonde relaties zijn het gevolg, omdat goeroes dikwijls narcistische trekjes hebben. Zij zien zichzelf als god en hun leerlingen onderwerpen zich maar al te graag. Van der Braak noemt allerlei ontsporingen bij onder andere roshi Richard Baker van het San Francisco Zen Center, lama Chögyam Trungpa, Bhagwan Shree Rajneesh en Andrew Cohen: misbruik van macht, financiële malversaties, clandestiene seksuele affaires, alcoholverslaving, gedesillusioneerde leerlingen.

Socrates en Nietzsche

Socrates.

Deel II gaat over eros en scepsis bij Socrates en Nietzsche. Van der Braak zoekt bij deze filosofen de gulden middenweg tussen de valkuil van eros, blinde overgave, en de valkuil van scepsis, halsstarrige autonomie. Zij beschouwden de filosofie als de weg naar het goede leven, en de filosofische opvoeder als onontbeerlijke steun op die weg. Vooral de ‘filosofische goeroe’ Socrates bevalt hem. Deze weet de juiste balans tussen eros en scepsis te vinden. Hij heeft essentieel charisma, geen efficiënt charisma. Hij wijst anderen in de richting van hun eigen essentie, sleept leerlingen niet mee op zijn eigen missie. Hij is geen weetal die zijn boodschap verkoopt, maar gaat vanuit onwetendheid een existentiële relatie met zijn leerling aan en probeert – als gelijke, zonder dwang – een ommekeer bij hem te bewerkstellingen.

Gezonde relaties

Deel III gaat over gezonde omgang met goeroes. Bij de ideale relatie tussen leraar en leerling stroomt de eros horizontaal en verticaal. Horizontaal, omdat leraar en leerling als gelijkwaardig geïnspireerd worden door het mysterie en samen op pad gaan. Verticaal, omdat de leraar belichaamt wat de leerling zou willen zijn en ook in staat is de leerling verder te brengen. Horizontaal en verticaal moeten met elkaar in evenwicht zijn. Een louter verticale relatie leidt tot ontsporingen, een louter horizontale brengt de leerling geen stap vooruit. Het lijkt allemaal sterk op psychoanalyse, mits de analyticus op een goede manier met projecties en overdracht weet om te gaan. Het boek eindigt met een handleiding voor het herkennen van gezonde leraren, bestaande uit drie clusters van vragen. Zie hieronder Doe de goeroetest!

Boeddhistische goeroes

Westerlingen hebben er een handje van om boeddhistische goeroes op een voetstuk te plaatsen. Dat heeft volgens Van der Braak te maken met de interpretatie van verlichting als volmaakte zuiverheid. In het Oosten is men vaak nuchterder. Het verlichtingsideaal heeft als ongezonde bijwerking dat het persoonlijke als onbelangrijk wordt gezien en de leerling moet dat niveau zo snel mogelijk ontstijgen. Interessant zijn de verschillen tussen Theravadaboeddhisme, zenboeddhisme en Tibetaans boeddhisme als het om de positie van de leraar gaat. In het Theravada is het persoonlijke charisma van de leraar relatief onbelangrijk, want alles draait om de Boeddha. In het zenboeddhisme is de leraar de verloskundige en enige autoriteit. Dharmatransmissie maakt hem uniek. In het Tibetaans boeddhisme wordt de leraar – goeroe is zijn naam – letterlijk beschouwd als Boeddha.

Opmerkingen

‘De Amsterdamse goeroe Nico Tydeman’, dat klinkt nogal tegenstrijdig. Zeker als deze Niko Sensei later beschreven wordt als kalyana-mitta, begeleider en goede vriend. ‘De filosofische goeroe Socrates’ klinkt net zo vreemd. Goede leraren hebben een groot persoonlijk gezag, maar lopen daarmee niet te koop.

In dit boek wordt zoveel structureel belastend materiaal tegen goeroes ingebracht, dat ik de term goeroe liever zou reserveren voor ongezond handelende leraren, hoeveel persoonlijk gezag ze ook hebben en wat voor grote dingen ze ook op persoonlijk en organisatorisch vlak tot stand hebben gebracht.

Van der Braak levert een meetlat om gezonde leraren te kunnen herkennen. Ik zie in dit belangrijke boek vooral een oproep aan leraren om hun persoonlijk gezag op een goede manier te gebruiken. En aan leerlingen om een volwassen relatie met de leraar aan te gaan. Hoe verleidelijk het ook is deze op te hemelen en te gaan ‘sabbelen op zijn wijzende vinger’. De leraar wijst naar de maan, het gaat niet om die vinger. Overgave hoeft niet blind te zijn. Autonomie niet halsstarrig.

Baker Roshi

Leerzaam voor zenboeddhisten is het boek Shoes outside the door; desire, devotion, and excess at San Francisco Zen Center van Michael Dowing (Washington D.C.: Counterpoint, 2001). Zenpionier Shunryu Suzuki, die in 1971 overleed, gaf vlak voor zijn dood dharma-transmissie aan zijn student Richard Baker. Deze had behalve passie voor zen een groot talent voor organisatie en fondsenwerving. In de jaren zeventig groeide het San Francisco Zen Center dan ook explosief, ook met allerlei bedrijfjes. Het ego van Baker Roshi groeide mee: hij had een extravagante levensstijl, kocht dure kunst en liet zijn leerlingen lange uren draaien in de bakkerij, de boerderij, het restaurant. Hij liet zich als een vorst door zenstudenten aan tafel bedienen terwijl hij met de burgemeester of de gouverneur dineerde. In 1983 liep hij tegen de lamp vanwege een van zijn seksuele escapades. Tijdens een conferentie zag een van de grootste sponsoren van het Zen Center, een goede vriend, de schoenen van zijn vrouw voor de kamer van Baker Roshi staan. Hoe was het in Boeddha’s naam mogelijk dat intelligente en antiautoritaire mensen, die zeer veel gemediteerd hadden, toen pas wakker werden? ‘Het mag dan lijken of Baker Roshi niet deugt, maar hij heeft transmissie gekregen van Suzuki en is dus verlicht. En de acties van een verlicht man zijn vaak ondoorgrondelijk voor niet-verlichten.’ Dat was de boodschap die zij stelselmatig kregen. Wie het gezag over zijn eigen leven geheel had uitbesteed, kwam van een koude kermis thuis. Richard Baker heeft grote dingen tot stand gebracht en voor de Amerikaanse zen veel betekend. Dat je met zijn stijl ook op een gezonde manier kunt omgaan, bewijst het getuigenis van dichteres Jane Hirshfeld, die gedurende acht jaar overal aan meedeed: ‘I loved sitting, I loved Baker Roshi’s lectures, but I was not one of his closest students. And I never gave him authority over my life.’

Doe de goeroetest!

Goeroe en gemeenschap

  • Spreekt de goeroe uit de naam van zichzelf of namens iets of iemand anders? Hoe behandelt de goeroe vertrekkende leerlingen. Met hoon of respect? Verwijst de goeroe wel eens iemand door naar een andere goeroe?
  • Heef de goeroe narcistische en adolescente trekjes? Heeft hij revolutionaire visioenen van een nieuwe mens? Doet hij neerbuigend over het leven van alledag?
  • Is de leefgemeenschap autoritair of niet? Wordt er dwang uitgeoefend om de leden te laten blijven? Hoe open staat de organisatie voor kritiek?
  • Is de goeroe verkoper of vroedvrouw?

 

De leer van de goeroe

  • Heeft hij de waarheid over de bevrijding van de mens in pacht?
  • Bepleit de goeroe verlichting als eindstation van volmaaktheid, of spreekt hij meer over ‘worden wie je bent’?

 

De relatie met de goeroe

  • Zijn er mogelijkheden tot gedachtewisseling tussen goeroe en leerling?
  • Wordt de goeroe vaak tegengesproken? Hoe gaat hij daarmee om?
  • Hoe gaat hij om met projecties van zijn leerlingen? Dankbaar, afwerend of anders?

 

Bron A. van der Braak, Goeroes en charisma; het riskante pad van leraar en leerling, Haarlem: Altamira-becht, 2006. Bron artikel: Magazine van de Vrienden van het boeddhisme, lentenummer 2017.

Jelle Seidel schreef in 2007 het artikel Doe de goeroetest. Het verscheen in De Lotusvijver. Dit kikkerbad voor bodhisattva’s (hoe zen kun je het hebben?)verscheen van 1994 tot 2009.

Hoe het ook zij Jelle Seidel’s nalatenschap (de jaargangen van De Lotusvijver) is nu in de goede handen van het Nederlands Boeddhistisch Archief. Na het stoppen van de verschijning van De Lotusvijver zette Jelle zich in voor de VvB, waaronder voor het Magazine. Jelle Seidel is in december 2015 overleden.

 

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Boeddhisme, Boekbespreking Tags: goeroe en giro, test, valse meesters

Lees ook:

  1. The box, de serie (1) – Stap uit je compassiebox in 8 stappen

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Lees Interacties

Reacties

  1. G.J.Smeets zegt

    25 maart 2017 om 23:43

    Aha, de goeroetest. Dat is een kwestie van klant tevredenheid. Typisch consumenten gedoe. Me lijkt het verstandiger niet de goeroe te testen maar jezelf.
    Dus test je eigen behoefte:
    – je behoeftigheid aan een gemeenschap
    – je behoeftigheid aan een leer
    – je behoeftigheid aan een leraar

    Zelftest is beter dan goeroetest. Eenvoudiger, transparanter en dichter bij huis.

  2. Serge Vermeulen zegt

    26 maart 2017 om 13:00

    Heel herkenbaar!
    Zelf heb ik lang geleden afgehaakt toen de Tai-chi groep waar ik iedere zondagochtend mee oefende sektarische trekjes begon te vertonen…

Primaire Sidebar

Door:

Jelle Seidel

Jelle Seidel studeerde politieke wetenschappen, werkte bij de rijksoverheid en is zenstudent. 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 19 augustus 2022 - 21 augustus 2022
    Retraite weekend | Vreugde van zijn: gelukkig zijn | Live | 19-21 aug
  • 22 augustus 2022 - 26 augustus 2022
    3-daagse boeddha vakantie
  • 26 augustus 2022 - 28 augustus 2022
    Retraite weekend | Liefde en Compassie voor jezelf en anderen | Live| 26-28 aug
  • 29 augustus 2022
    Discovering Buddhism open Class
  • 30 augustus 2022
    Inloopavond Maitreya instituut Amsterdam
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    De rafelkant van onze democratische rechtsstaat – deel 2

    Kees Moerbeek - 14 augustus 2022

    De belangrijkste taak van de rechtvaardige, ‘wiel-draaiende vorst (de rājā cakkavattī) is het opheffen van armoede, die leidt tot diefstal en ander moreel wangedrag. De manier om criminaliteit te bestrijden is niet wreder straffen en de wet strikter toe te passen, maar mensen een gelegenheid en een perspectief bieden om op een eerlijke manier hun brood te verdienen. Hebben de mensen een acceptabele levensstandaard dan berokkenen zij anderen geen kwaad en zal het land vrede en rust kennen.

    De rafelkant van onze democratische rechtsstaat – Deel 1

    Kees Moerbeek - 7 augustus 2022

    De auteur signaleert een onontkoombare overgang naar een staatsgrenzen overstijgende vervlechting van belangrijke leefomstandigheden op economisch, cultureel, klimatologisch en technologisch gebied. Het verlies van houvast dat dit veroorzaakt valt samen met het verlies van de bescherming door de verzorgingsstaat. Dit wordt verergerd door de onverschilligheid in leidende politieke en economische kringen ten opzichte van de onzekerheid die de veranderingen oproepen. De weerstand die dit alles opwekt neemt op veel plaatsen onder invloed van populistische en autoritaire bewegingen ‘de vorm aan van een afwijzing van anderen, andersdenkenden en andersverschijnende mensen.’

    Woef hé…een signalering

    Erik Hoogcarspel - 4 augustus 2022

    Georg Luck (1926 – 2013) was hoogleraar aan de Universiteit in Baltimore, Verenigde Staten in de klassieke cultuur en talen. Aan het einde van zijn carrière heeft hij op verzoek van een collega een studie uitgevoerd naar een heel aparte groep van filosofen, de cynici. Het wordt cynicus is afgeleid van “hond”, kynos. Deze “honden” predikten voor het volk en leidden talentvolle leerlingen op.

    De kinderen hebben nu rust nodig. Over ouderverstoting.

    Rob van Boven en Luuk Mur - 2 augustus 2022

    De kinderen waren 5 en 4 jaar toen de moeder vertrok met de kinderen. Ze wilde niet langer als slaaf behandeld worden door haar man. De kinderrechter besliste dat het woonverblijf bij moeder was, er kwam een bezoekregeling met vader en er werd opgelegd dat de ouders mee zouden doen aan ouderbemiddeling. De bemiddeling werd geen succes en ook een tweede en derde poging mislukte. Toen kwam er een melding bij Veilig Thuis door de vrijwillige jeugdhulpverlening.

    Crisis op crisis

    gastauteur - 1 augustus 2022

    Stel dat de vooronderstelling dat de mens beschikt over een vrije wil nu eens niet waar blijkt te zijn terwijl ons wetstelsel daar wel vanuit gaat en daarmee aansluit bij het vrije-markt-denken, het kapitalisme. En als dat niet waar is of maar heel beperkt, wat betekent dat dan? Dat er zoiets als een vrije wil bestaat is een aanname, een geloofsartikel.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Verlichting is geen eitje
    • Het jaar 2022 – dag 226 – raamklimmer
    • ‘Weet u hoe lang levenslang is?’
    • ‘Een boeddhistische geestelijk verzorger, wat is dat in hemelsnaam?’
    • Halte Hertenkamp – ’t Vèèn…

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

     

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

     

    Privacy en cookies

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

    Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

    Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

    Noodzakelijke cookies

    Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

    If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

    Privacy

    Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens