• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Twaalfde jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Ramo de Boer
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Maatschappij » Geluk » Er zij licht

Er zij licht

24 mei 2020 door Kees Moerbeek

David Braziers Het nieuwe boeddhisme is een inspirerend boek. Het nieuwe, geëngageerde, boeddhisme dat hij aanprijst, is allesbehalve nieuw, beweert hij zelf. De historische Boeddha streefde 2500 jaar geleden immers al naar een vreedzame spirituele en maatschappelijke omwenteling. Zijn doel was het opheffen van het lijden van de wereld en het stichten van ‘zuivere landen’. Hij was niet alleen een rebels spiritueel leider, maar ook een praktisch mens, die een methode ontwikkelde om deze omwenteling te bewerkstelligen. Hij ontwierp een training waar geen eind aan komt en die mensen zoals jij en ik opleidt tot arhats en bodhisattva’s. Deze verlichte mensen vormen de avant-garde van zijn ‘fluwelen revolutie’. In de loop van de geschiedenis verloor het oorspronkelijke boeddhisme zijn ‘wilde haren’, omdat de sangha zich aanpaste aan de gevestigde orde en in sommige gevallen zélf de gevestigde orde werd. De boeddhistische training werd een doel op zich, met ‘verlichting’ als einddoel.

Als we het hebben over ‘verlichting’, waar hebben we het dan eigenlijk over? In de hoofdstukken zes en zeven van zijn boek onderscheidt David Brazier maar liefst acht verschillende smaken, op te splitsen in twee soorten. De eerste vier smaken zijn Indiaas van oorsprong en de overige vier Chinees-Japans.

Made in India

‘Life sucks,’ antwoordde Genpo Roshi op de vraag van een zenstudent: ‘Wat betekent de edele waarheid nummer één?’ Smaak één, verlichting als ontsnapping (vlucht) gaat daarover. Leven is lijden en wordt eindeloos lijden als we er niet in slagen af te rekenen met onze zucht naar ‘seks, drugs en rock en roll’. Door oefening kunnen we deze drang ‘uitdoven’, verlossen we onszelf van het lijden en doorbreken we de cirkelgang van dood en leven. Het is een lange en zware weg om te gaan, maar bezaaid met succesjes en dat maakt het dagelijks lijden dragelijker.

Verlichting als (het realiseren van) ‘leegte’ is smaak twee. In de Nederlandse vertaling van Braziers boek heet dit: ‘realisatie van de leegte van alle verschijnselen’. Begrijp je dit niet, dan ben je niet verlicht. Flauw, maar daar draait het bij smaak twee om. In de tijd van de historische Boeddha heerste de opvatting dat alles een eeuwige essentie (atman, ziel) heeft. Een illusie zei hij, want zoiets als een onsterfelijke ziel bestaat niet. Geloof je in dat bestaan, dan zul je nooit verlicht raken. Er is immers niets buiten je bewustzijn. Dit is een rare redenering voor ons westerlingen van de 21ste eeuw. Maar, is het uitgangspunt, er bestaat een werkelijkheid die niet is zoals wij die zien en die we niet in woorden kunnen vatten en verklaren. Om verlicht te raken moeten we onze gebruikelijke manier van denken en zien veranderen. ‘Alles is veranderlijk’, en ‘alles hangt met elkaar samen’ zijn boeddhistische axioma’s. Als je deze waarheden doorgrondt heb je verlichting bereikt.

Smaak drie: verlichting als eeuwig leven, is erg geliefd in het Verre Oosten, niet bij ons in het Westen. Zo’n tweeduizend jaar geleden begon deze vorm van verlichting populair te worden. Verlichting één en twee zijn het halve werk, nummer drie is het échte werk: het eeuwige leven! De Boeddha stuurt ons echt niet op een lange en zware reis, tenzij er eeuwig achter de horizon gloort. Dankzij een juiste instelling en de beoefening van mededogen kunnen we uiteindelijk zelf Boeddha, een soort ‘God’ worden. Zelf was hij dat ook, maar om ons te helpen deed de slimmerd of hij mens was. Zijn hulpjes zijn de bodhisattva’s.

Nummer vier is tantrische verlichting, wéér zoiets lastig om uit te leggen. De Boeddha raadde ons aan om de weg van het midden te volgen. De aanhangers van Tantra beweren dat álles tot verlichting kan leiden, zelfs de al eerder genoemde ‘seks, drugs en rock en roll’. Dit kan alleen dankzij gedisciplineerde training onder deskundige leiding van een goeroe, die tegelijkertijd ‘tovenaar’ en bodhisattva is. Ook menen de aanhangers van Tantra dat het mogelijk is om wedergeboorte in een volgend leven te sturen. Dat Tantra in de verkeerde handen kan leiden tot het uitleven van de meest lage lusten is een groot risico.

Niet God genoeg

Het boeddhisme is een product uit de Indiase ‘keuken’ en was verwikkeld in een concurrentiestrijd met het hindoeïsme. De Boeddha kreeg steeds meer goddelijke trekjes, want minder dan een God was niet goed genoeg. Het opheffen van lijden en het doorbreken van de cirkelgang van leven is peanuts: het eeuwige leven, daar gaat het om! Verlichting werd een doel op zichzelf, in de ogen van Sakyamuni Boeddha is dat de zoveelste egotrip. In de oude teksten geraakten mensen om de haverklap verlicht, daarna werd dat steeds moeilijker gevonden. Dat is niet zo verwonderlijk, suggereert Brazier. Luidt een simpele economische wet niet dat hoe schaarser een goed, hoe hoger de waarde? Omdat het boeddhisme zich aanpaste aan de heersende cultuur, kreeg het ook vaste voet aan de grond in China en Japan.

Made in China

Verlichting als het realiseren van de Boeddhanatuur is smaak vijf. Het confucianisme en taoïsme ontstonden lang voordat het boeddhisme in China voet aan de grond kreeg. Alles heet ‘tao’, of het nu om thee zetten gaat of het leiden van een groot bedrijf of om spiritualiteit. Het was een gouden greep om ‘tao’ te vertalen als ‘boeddhanatuur’. Waar het om draait is dit wezenskenmerk van ieder levend wezen te verwerkelijken. Sommigen gaan zo ver te beweren dat wij al boeddha’s zijn, jammer genoeg zijn we daarvan niet doordrongen. Deze ideeën sloegen enorm aan en vele methodes om de boeddhanatuur te realiseren werden ontwikkeld. Omdat de geest spelbreker is in dit hele verhaal, moeten we die eronder zien te krijgen. Plotselinge verlichting bestaat wel degelijk, maar als we juist hard ons best daarvoor doen lukt het niet.

Om een boeddha te worden moeten we naar de wereld kijken zoals de Boeddha dat deed: op een non-duale manier. Dat wil zeggen: het onderscheid tussen waarnemer en waargenomene valt weg, waardoor alles één is. Hierdoor is er direct contact met de Ware Aard der dingen (het Absolute, het Ene, de Werkelijkheid enzovoorts) mogelijk. De vorm van verlichting die hierbij hoort heet: verlichting als non-dualiteit. De ervaring die dit oplevert heet kensho of satori. Plotselinge verlichting kan optreden door allerlei schijnbaar paradoxale gebeurtenissen zoals een afgesneden vingertopje, een steentje tegen een bamboestok, een theekopje dat breekt of een lel met een end hout.

Smaak zeven heet verlichting als onverstoorbaarheid (niet-handelen). Alle wezens zijn eigenlijk al verlicht, maar om dat te doorzien en te verwezenlijken is training in niet-handelen nodig. ‘terwijl je rustig zit en niets doet, treedt de lente in en groeit het gras vanzelf,’ citeert Brazier. Maar onder dat gras bespeurt hij een nest adders, omdat veel mensen ‘onverstoorbaarheid’ verwarren met passiviteit en onverschilligheid. Boeddha’s discipelen leefden niet in ivoren torens, integendeel. Net als hijzelf streefden zij naar een betere wereld en dankzij onder andere die ‘onverstoorbaarheid’ verdroegen ze heel wat tegenslagen. Deze verlichting kan ook leiden tot doelen die verre van mededogend zijn. De auteur waarschuwt: ‘We komen hier dus een vorm van verlichting tegen die iemand in staat stelt een effectievere moordenaar te worden. Met een volledig gezuiverde geest kun je onder elke omstandigheid met beslistheid handelen’.

Verlichting als geloof is smaak nummer acht. In het Westen is deze smaak geen kaskraker, want het lijkt te veel op het protestantisme. Waarom deze vorm van boeddhisme omhelzen als het protestantisme ook voldoet? Deze vorm van verlichting lijkt de minste inspanning te vragen. Wil je verlicht worden, dan moet je een volledig vertrouwen en geloof hebben in de Boeddha en in de bijstand van bodhisattva’s. Ging het bij smaak drie is er om zélf een bodhisattva te willen zijn, hier is de zaak hulp van deze verlichte lieden te krijgen. Het christelijke begrip van de ‘genade Gods’ kijkt hier om de hoek, zo lijkt het. Als het geloof en het vertrouwen maar groot genoeg zijn, treed je binnen in het Zuivere Land (Pure Land, Buddha Land) dan binnen het bereik is van dit leven. Misschien leef je al in het Zuivere Land!

Wat nu?

In het slotwoord va zijn boek laat David Brazier bij de lezer geen ruimte voor twijfel of onduidelijkheid. ‘De verlichte persoon is niet bepaald iemand die alleen maar praat, zonder feitelijk iets te doen. De Boeddha zat niet alleen maar, hij liep ook. Hij liep door heel Noord-India van land naar land en onderwees, vestigde een nieuw soort gemeenschap en kwam met een alternatieve vorm van sociaal leiderschap.’ De schrijver vervolgt zijn pleidooi: ‘Als we kunnen groeien in de beoefening van de waarheid en in de kracht van mededogen, dan zullen we ongetwijfeld overwinnen, en het Zuivere Land zal groeien om alle bezitslozen van deze wereld te herbergen. Dat is het manifest van het nieuwe boeddhisme.’ ‘Neem op uw kussen en handel!’, lijkt hij te zeggen.

David Brazier. Het nieuwe boeddhisme; suggesties voor een andere leefwijze. Asoka, Rotterdam, 2003
Bovenstaand artikel verscheen in De Lotusvijver van zomer 2003, jaargang 9, nummer 2 gaat over ‘verlichting’.

 

Categorie: Boeddhisme, Boekbespreking, Geluk, Onderwijs, Pakhuis van Verlangen Tags: boeddhantuur, China, David Brazier, De Lotusvijver, Kees Moerbeek, ontwaken, Tao, verlichting, Zuiver Land

Lees ook:

  1. Communistische leiders China doen boeddhistische meester Chin Kung in de ban
  2. Onze gebroken wereld herstellen
  3. Het pad van een heer van stand
  4. Westers boeddhisme 3

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Lees Interacties

Reacties

  1. Henk van Kalken zegt

    25 mei 2020 om 09:25

    Wat mij opvalt is dat bij de tantrische verlichting vooral de nadruk wordt gelegd op het seksuele aspect, met een waarschuwende vinger naar een afglijden naar de laagste lusten. De seksuele eenwording en transformatie is slechts een klein aspect van het tantrisme. Tantrisme komt voort uit het vajrayana, het diamanten voertuig. Hier speelt het inzicht dat alle verschijnselen manifesteren in de leegte en dat alles energie is. Veranderlijk en op elkaar inwerkend. Als vijfde stap had hier ook nog dzogchen, de bevrijding in het moment zelf, kunnen worden genoemd.

Primaire Sidebar

Door:

Kees Moerbeek

Kees Moerbeek werkte aan De Lotusvijver en was eindredacteur/hoofdredacteur voor het Magazine VvB. Hij gelooft in de sociaal-maatschappelijke aspecten van het boeddhisme. Kortom: het Achtvoudige Pad. 
Alle artikelen »

Agenda

  • Agenda
  • Geef je activiteit door
  • Locaties
  • Overzicht op kaart

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

16 nov
Oriëntatiebijeenkomst Lotus Team Project
16 nov 23
09 dec
Oriëntatiebijeenkomst Opleiding tot Kum Nye trainer
9 dec 23
10 dec
Meditatiedag “De vier verblijfplaatsen van het hart”
10 dec 23
10 dec
Tibet festival in Amsterdam
10 dec 23
10 dec
Medicijnboeddha ceremonie
10 dec 23
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Tolerantie: verbinding is alleen mogelijk met zelfkritiek

    Kees Moerbeek - 3 december 2023

    Ondanks het feit dat het begrip in de loop van de geschiedenis verschillende betekenissen kreeg, bleef de grondbetekenis herkenbaar. Kort en bondig noemt Schuyt tolerantie op bladzijde 8: ‘de onderdrukking van de neiging anderen te onderdrukken.’

    ‘Amerikaans centrum Heartwood organiseert eerste bijeenkomst van overlevenden misbruik door boeddhistische leraren’

    gastauteur - 27 november 2023

    'Het samenkomen liet ons stralen. Beloftes om elkaar volgend jaar weer te ontmoeten. De hoop dat andere overlevenden zich bij onze gemeenschap kunnen aansluiten. Heartwood is de enige plek op het internet die ons samenbrengt. Onze adviesraad en medestanders staan in de frontlinie en bieden hun juridische expertise, academische bijdragen en zuurverdiende kennis aan om dit mogelijk te maken. Sommigen zullen zeggen dat we wandelende wonderen zijn. Daar zijn we het mee eens.’

    VrijdagZindag – anatomie van de zwervende kiezer

    André Droogers - 24 november 2023

    Het aanbod aan betekenisgeving was met zesentwintig partijen zeer divers. Daarin verschillen we van Engeland of de VS. Sommige partijen hebben een ideologische basis, andere partijen bestrijden juist ideologieën. Populistische lijsttrekkers vielen op door hun onderbuikspreken, naar eigen zeggen namens het zwevende volk. Enkele partijen gebruikten de democratische verkiezingen om de democratie welbewust uit te hollen. Nogal wat partijen mikten op proteststemmen of op nationalistische sentimenten. Soms kwam men met voorstellen die tegen de Grondwet ingingen en bevolkingsgroepen discrimineerden. En dan waren er ook nog one-issuepartijen en deelgroeppartijen. Hoe plooiden die het algemeen belang met hun particuliere wensen?

    Taigu – Percepties over Palestina, een essay voor boeddhisten

    Taigu - 21 november 2023

    Gautama bevroeg en gaf raad aan wereldse heersers met snode plannen. Juist spreken, een van de onderdelen van het Achtvoudig Pad, was voor hem een middel om zijn middenweg aan de man te brengen. Dus waarom zou spreken in moeilijke omstandigheden een beletsel kunnen zijn voor boeddhisten en hun leraren? Wat is er mis met je verdiepen in de standpunten en gevoelens van anderen, voordat je in hun ogen genocide preekt wanneer je in een daad van protest uit volle borst de leuze ‘From the river to the sea’ scandeert om jouw steun voor de bevrijding van de een ten koste van de ander uit te drukken?

    Wie mediteert er nu eigenlijk?

    Erik Hoogcarspel - 20 november 2023

    Stel je voor dat je weer eens zit te mediteren en dat het allemaal deze keer erg goed gaat. Je aandacht blijft redelijk bij de ademhaling hangen en wordt alleen af en toe afgeleid door voorbijgaande marginale gedachten. Opeens realiseer je je dat de ademhaling helemaal vanzelf gaat en dat de gedachten zich van niemand en niets iets aantrekken. Het is niet jouw ademhaling, het is gewoon ademhaling, het zijn niet jouw gedachten, het zijn gedachten. Je bent er niet, maar dat hoeft ook helemaal niet. Je begrijpt opeens wat de Boeddha bedoelde met zijn uitspraak dat de werkelijkheid zonder zelf is, anātman.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Het jaar 2023 – dag 340 – ontmaskeraar
    • Daisaku Ikeda – ‘Hoe gewelddadiger de tijden, hoe meer de mens zich naar binnen moet keren’
    • Boeddhistische ervaringsdeskundigen gezocht
    • Wetsvoorstel erkenning Belgisch boeddhisme binnenkort naar het parlement
    • Guy – dhammazaadjes- Wijsheid en bewustzijn

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.