• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Veertiende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Jana Verboom
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Boeddhisme » Zen » Taigu – verlichting onnodig voor geëngageerd zen

Taigu – verlichting onnodig voor geëngageerd zen

16 mei 2018 door Jules Prast

Zenleraar Edel Maex wil achttiende-eeuwse samenlevingswaarden revitaliseren. Voor een maatschappelijk betrokken zenbeoefening is dit echter onnodig en ongewenst.

“Boeddha kan nooit ofte nimmer worden gekend als object, maar alleen als Zelf-ontwaakte existentie, als Ontwaken ontwaakt tot Zichzelf,” zo omschreef de naoorlogse Japanse zenvernieuwer Hisamatsu Shin’ichi (1889-1980) in een moderne formulering een kerninzicht dat het zenboeddhisme heeft verkondigd sinds zijn begintijd onder leiding van zijn legendarische stichter Bodhidharma.

Nationalisme en imperialisme hadden Japan na een verwoestende oorlog tot op de rand van de afgrond gebracht. Maar Hisamatsu had evenmin fiducie in het vrije Westen, dat in naam van zijn hoge verlichtingsidealen een orgie van geweld had laten losbarsten om zijn economische belangen op wereldschaal veilig te stellen. Als filosoof behorend tot de kring van de Kyoto-school had hij een scherp ontwikkelde blik voor het nihilisme dat regeerde in het hart van Oost én West.

In een artikel in het Boeddhistisch Dagblad van 26 april 2018 met de prikkelende titel ‘Zen is politiek’ steekt de Antwerpse arts en zenleraar Edel Maex de loftrompet over diezelfde verlichtingsidealen. Maex maakt zich er zorgen over dat onverdraagzaamheid en handelen uit eigenbelang in verschillende delen van de wereld toenemen. Aan de historische periode in de achttiende eeuw die wij ‘de Verlichting’ noemen, ontleent hij samenlevingswaarden zoals vrijheid, gelijkheid en broederschap (een motto van de Franse Revolutie). Voor deze waarden zouden wij volgens Maex nadrukkelijker moeten kiezen.

En niet alleen wij, individuele burgers, maar ook wij, zenbeoefenaars. Maex: “De bottomline van de samenleving zijn de keuzes die wij maken. In die zin is zen politiek. De bodhisattvagelofte ‘Hoe talloos de levende wezen ook zijn, ik beloof ze alle te bevrijden’ is een oude boeddhistische verwoording van de keuze voor bevrijding en solidariteit.”

Wat Maex hier ten beste geeft, is een hedendaags voorbeeld van geëngageerd boeddhisme. Als spirituele bewegingen hebben zen én boeddhisme vóór het midden van de twintigste eeuw nooit geëxcelleerd in politiek-maatschappelijke betrokkenheid. Maar sinds dat wel gebeurt, door navolging van pioniers zoals Hisamatsu en Thich Nhat Hanh, zijn het hoofdzakelijk intrinsieke boeddhistische waarden die voorstanders het pad van het geëngageerde boeddhisme doen opgaan.

Als individuele burger kan ik wel enige sympathie opbrengen voor de oproep van Maex om tegen de tekenen van onverdraagzaamheid in de samenlevingswaarden van de historische Verlichting te koesteren. Maar als zenboeddhist vind ik het onnodig en ongewenst om zen te verbinden met de idealen van de Verlichting.

Zen heeft zelf alles in huis voor maatschappelijk engagement. De Verlichting er bij halen wekt maar verwarring. Want laten we niet vergeten dat de Verlichting de Rede in het zadel hielp en een periode van onttovering inluidde, die mensen van zichzelf en de wereld vervreemdde, met alle gevolgen vandien. De filosoof Immanuel Kant (1724-1804), die Maex in zijn artikel ten tonele voert, bracht de zo-heid van objecten buiten het domein van het menselijk kenvermogen, een inzicht dat haaks staat op de ervaringshorizon van Zen.

De Verlichting kent haar verdiensten, maar heeft een blinde vlek voor het nihilisme dat maatschappelijk geëngageerde zenboeddhisten routineus in hun blikveld betrekken. De bevrijding en de solidariteit die Maex verbindt met de eerste bodhisattvagelofte gaan dan ook nog een paar tandjes dieper dan die welke de verlichtingsidealen beogen.

Als je zen en politiek dichter bij elkaar wilt brengen, dan heb je wat mij betreft genoeg aan Hisamatsu’s ‘Gelofte aan de mensheid’ uit 1951 (vertaling Maha Karuna Ch’an, 2007), gehouwen uit massief zen, en niet vermengd met westerse verlichtingsidealen:

“Kalm en evenwichtig:

Laat ons ontwaken tot ons ware Zelf,
mensen worden, vol van mededogen.
Onze gaven ten volle ontplooien,
ieder volgens de eigen roeping in het leven.
Ons bewust worden van de doodsstrijd
persoonlijk en maatschappelijk
en de bron ervan onderkennen.
De juiste richting ontdekken
waarin de geschiedenis zou moeten voortgaan
en elkaar de hand reiken
zonder onderscheid naar man- of vrouw-zijn,
zonder onderscheid naar ras, natie of klasse.
Laat ons met mededogen de gelofte afleggen
het diepe verlangen van de mensheid
naar bevrijding van haar ware Zelf
werkelijkheid te doen worden
en een wereld bouwen
waarin iedereen
waarachtig en in heelheid kan leven.”

Namu Amida Butsu,

Taigu

Categorie: Columns, Jules Prast, Zen Tags: Edel Maex, Hisamatsu, Immanuel Kant, Kant, rede, Taigu, Thich Nhat Hanh, verlichting, verwarring, zen, zen is politiek

Lees ook:

  1. Moreel vacuüm: een risico van oorspronkelijke verlichting
  2. Edel Maex – Zen is politiek
  3. Boeddhisme heeft geen patent op mediteren, mediteren geen patent op verlichting.
  4. Dialectiek der Verlichting

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Lees Interacties

Reacties

  1. Piet Nusteleijn zegt

    17 mei 2018 om 10:03

    Een gelofte van Hisamatsu, gehouwen uit massief Zen….een bede.

    Edel Maex doet een oproep om te kiezen voor waarden. Uit verlichtingsoogpunt.
    In deze reactie beschrijf ik dit maken van keuzes, als “kiezen voor vergoddelijking”, in de strijd tegen de verontmenselijking.

    In het boek ‘Krishnamurti’ van Carlo Suarès (1934?- oud Nederlands) tref ik een treffende omschrijving aan van ZEN (“gehouwen uit massief Zen”)en het begrip ‘ontgoddelijken”,
    op.175:
    ‘De menschen leeren heden ten dage de wereld te ontgoddelijken, niet door scepticisme, door ongeloof (ongeloof verschilt in wezen niet van geloof, het behoort even goed tot het “ik”), maar door de ontplooiing en de verdwijning van het individueel bewustzijn in het Nu, wat de vervulling (vervulling staat schuingedrukt) van de tijd is en van datgene, wat “ik” God noemde’.

Primaire Sidebar

Door:

Jules Prast

Jules (1961) schreef van 2012 tot 2025 regelmatig voor het Boeddhistisch Dagblad en sindsdien incidenteel. Bij het Kanzeon Zen Centrum Amsterdam ontving hij in 2013 de dharmanaam Taigu (‘grote dwaas’). Behalve van zen is hij een liefhebber van Shinran en de nembutsu. Parallellen tussen christendom en boeddhisme vormen een terugkerend thema in zijn werk. 
Alle artikelen »

Agenda

  • Agenda
  • Geef je activiteit door

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 10 februari 2025
    Zen Spirit studiegroep 'Het verborgen licht'-vanaf 10 februari 2025
  • 2 mei 2025
    Phowa Studieweek
  • 9 mei 2025
    Seminar Tenzin Wangyal Rinpoche
  • 12 mei 2025
    Maandagochtend meditatie in Amsterdam-West
  • 13 mei 2025
    Verdiepingsbijeenkomst Hand in hand met de Boeddha
  • 13 mei 2025
    Dinsdagavond op even weken samen mediteren in Almere Buiten
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Weet jij wat een anker is? Test jezelf!

    Hans van Dam - 2 mei 2025

    Deel 3 van een 5-delig dwaalgesprek over de mystieke roos.

    ‘Het leven zelf is zazen’

    Wim Schrever - 28 april 2025

    De grote tragedie hier in het Westen is dat we onze eigen spirituele traditie zo snel hebben opgegeven en met het badwater -de religie- ook het kind -de spiritualiteit- hebben weggegooid. Terwijl een mens fundamenteel nood heeft aan spiritualiteit, aan zingeving.

    Geschiedenis als wapen deel 1

    Kees Moerbeek - 20 april 2025

    President Vladimir Poetin zei in 2014: ‘Onze collectieve herinnering bepaalt onze cultuur, onze geschiedenis en onze tegenwoordige tijd. En onze toekomst zal worden gevormd aan de hand van onze historische ervaring.’ Hij is het zelf die actief deze herinnering en ervaringen vorm geeft en propageert. Ivo van de Wijdeven schrijft dat in de Sovjettijd er nog werd gegrapt dat het land een zekere toekomst had, maar een onvoorspelbaar verleden. Onder Poetin is Ruslands geschiedenis als in beton gegoten. Er is maar één historische waarheid en deze is verankerd in de grondwet en de Nationale Veiligheidsstrategie.

    Jaloerse goden te slim af – de geschiedenis de baas…?

    gastauteur - 13 april 2025

    Hongersnood in een hermetisch afgesloten kuststrook die onwillekeurig aan de vernietigingskampen van weleer doet denken, besmet met meer dan een zweem van genocide… Regeert Adolf Hitler over zijn graf heen? Want bestaat Israël niet bij diens gratie? Zou zonder die bittere nazi-erfenis Palestina als land van drie monotheïstische religies niet nog gewoon zo heten? Is de grond er niet vervloekt, juist door godsdiensten die, gevoed vanuit één fictieve bron, vervolgens als protestbeweging steeds in chronologische volgorde aan haar voorgangster ontspruiten, waarmee de kiem voor een eeuwigdurende vete om de absolute waarheid is gelegd? En claimt niet elk van deze broeder- of zusterstromingen dat stuk met hun aller bloed doordrenkte aarde, aanvankelijk voor Abrahams JHWH, vervolgens voor Jezus’ Vader en ten slotte voor Allah – drie godheden die, in verbitterde onderlinge jaloezie verwikkeld, strijden niet alleen om religieuze hegemonie, maar ook om de profane en politieke macht?

    Wat is quiëtisme?

    Hans van Dam - 27 maart 2025

    Over het stillen van de wil.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Het pad uit het woord
    • Het jaar 2025 – dag 128 – eigen vrijheid eerst
    • Boeken – De Vallei van Troost
    • ‘Gebruik de rechter niet als zondebok voor falend beleid’
    • Boeddha’s pleegmoeder is een voorbeeld voor boeddhisten op Moederdag

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.