Interview met de boeddhistische monnik Ajahn Santamano in Palestina
Ajahn Santamano is een boeddhistische monnik in de theravadatraditie. Hij werd in 2008 in het Verenigd Koninkrijk ingewijd en leerde in kloosters in de VK, Nieuw-Zeeland, Portugal en Thailand. Hij is nu een onafhankelijke, rondtrekkende monnik die zich openlijker wil uitspreken voor gendergelijkheid in het boeddhisme en ook heel begaan is met het lot van de Palestijnen.
Ajahn Santamano trok recentelijk naar de Westelijke Jordaanoever om daar te dienen als ‘beschermende aanwezigheid’ voor een Palestijnse familie. Hieronder volgt een interview in opvolging van een eerder artikel over hem: https://boeddhistischdagblad.nl/achtergronden/948489-een-boeddhistische-monnik-in-palestina/
Terwijl ik (Ven. Vimala) bezig was met het vertalen van dit interview, kwam er een berichtje binnen van Ajahn Santamano. Een vriend van hem, de vredesactivist Awdah Hathaleen, was net doodgeschoten door een Israelische kolonist in Um Al-Khair. In zijn nagedachtenis wil Ajahn Santamano het berichte van zijn familie doorgeven:
———————
Vandaag zijn onze harten gebroken. Onze dierbare vriend en onvermoeibare vredesactivist Awdah Hathaleen is in Um Al-Khair doodgeschoten door een illegale fanatieke Israëlische kolonist.
Awdah was een man van diepe geweldloosheid, een wit hart en een krachtige stem voor zijn kwetsbare gemeenschap; hij verzette zich met moed en liefde tegen onrechtvaardigheid, geweld door kolonisten en bezetting.
Vandaag verliezen we opnieuw een stem van vrijheid, terwijl de wereld zwijgt tegenover een voortdurende genocide.
Awdah heeft ons misschien verlaten, maar zijn stem, zijn licht en zijn verzet leven voort.
Rust in kracht, Awdah.
———————-
De momenten voor zijn dood zijn gefilmd. Op de beelden is te zien hoe een kolonist met een vuurwapen in de directe omgeving van Awdah zijn wapen op mensen richt en schoten lost. Op de video is niet te achterhalen of hij Awdah ook doodt.
Uitgebreidere beelden, uitgezonden via CNN, zijn ook hier te zien.
————————-
Interview met Ajahn Santamano
1.) Als activisten zien en horen we op sociale media, in het nieuws, en van Palestijnen die in het buitenland wonen, verhalen van veerkracht en verzet tegen onderdrukking. Wat heeft het feit dat je fysiek in Palestina was je geleerd over de dagelijkse strijd van het Palestijnse volk?
Toen ik de dagelijkse veerkracht van de Palestijnen zag en hoe die zich concreet manifesteert, was de kolonisatie altijd op de achtergrond aanwezig. Maar ongeacht het geweld, de pesterijen en intimidatie waaraan de Palestijnen worden blootgesteld, is er een stille vastberadenheid om door te gaan met alles wat nodig is om in leven te blijven. Zinnen als “bestaan is verzet” of “we teach life, sir” (Palestijnse dichteres Rafeef Ziadah, red.) werden veel tastbaarder omdat we met eigen ogen konden zien hoe dat eruit ziet. Sumud (Palestijnse culturele waarde, ideologisch thema en politieke strategie, red.) in concrete termen is van onschatbare waarde. We kunnen erover lezen of naar interviews luisteren, maar het zelf zien was het belangrijkste dat we hebben geleerd door daar fysiek aanwezig te zijn.
Het was ook belangrijk om met eigen ogen te zien hoe de kolonisatie zich op elk moment kan opdringen. De omgeving is qua het prachtige landschap vergelijkbaar met andere plekken; meestal is het platteland erg rustig. Maar kolonisten-soldaten kunnen op elk moment met geweren verschijnen of gewapende kolonisten kunnen rondrijden in terreinwagens. Ze kunnen Palestijnen, die hun schapen lieten grazen, aanhouden. Ze kunnen hen zelfs arresteren en meenemen. Kolonisten kunnen komen en aanvallen. Er is altijd die onzekere sfeer. Zelfs als het vredig en rustig is, kan er op elk moment iets gebeuren. Zelfs ’s nachts zijn de Palestijnen hyperalert. Als ze honden hoorden blaffen of een ongewoon geluid hoorden, werd het hele gezin waar ik verbleef meteen wakker, ging naar buiten en keek wat er aan de hand was. Het was van onschatbare waarde om deze realiteit met eigen ogen te zien.
Dit geld ook voor de kinderen. Sara was met anderhalf jaar de jongste van het gezin waar ik verbleef. Als iemand van het gezin het woord mustawṭinīn (kolonisten) liet vallen, werd ze meteen heel alert en bang. Dat was altijd op de achtergrond aanwezig; de onmiddellijke overgang naar een hyperalerte overlevingsmodus.
2.) We weten dat de Israëlische staat er voortdurend naar streeft het leven van de Palestijnen moeilijk te maken door de toegang tot basisbehoeften zoals onderwijs, gezondheidszorg, voedsel, water, elektriciteit enz. te beperken. Hoe gaan de Palestijnen om met de onderdrukking door de kolonistenstaat en hoe vinden ze manieren om hun manier van leven te behouden?
Onderwijs, gezondheidszorg, water, voedsel, ik kan proberen om over al deze zaken iets te vertellen. Alle dorpen zijn omringd door nederzettingen. Het dorp waar wij waren, heeft twee nederzettingen. Beide waren vroeger illegaal, zelfs volgens de Israëlische ‘wet’. Natuurlijk zijn ze allemaal illegaal, het zijn allemaal oorlogsmisdaden, maar één ervan werd met terugwerkende kracht ‘gelegaliseerd’. Zelfs de ‘illegale’ nederzettingen hebben elektriciteit, waterleiding, grote, goed geasfalteerde wegen met verkeersborden. Palestijnse dorpen hebben echter onverharde, modderige wegen, waarvoor je soms een vierwielaandrijving nodig hebt omdat ze zo slecht zijn. Er zijn twee soorten kentekenplaten; Palestijnen hebben groene en witte, en de kolonisten hebben gele. Zelfs Palestijnse auto’s die op de hoofdwegen rijden, worden vaak door de politie aangehouden en moeten ook alle controleposten passeren.
Wat water en elektriciteit betreft, hebben de nederzettingen een leidingnet, maar voor elektriciteit moeten de Palestijnse dorpen gebruikmaken van windturbines en zonnepanelen. Er was een windturbine om elektriciteit op te wekken voor ons dorp. Maar vlak nadat wij waren vertrokken, hebben kolonisten deze vernield.
Voor water heeft elk huis grote plastic watertanks en wordt water uit de putten gepompt. De kolonisten vergiftigen deze putten soms. Er zijn geen gemeentelijke diensten zoals afvalverwerking, dus moeten de Palestijnen hun afval, inclusief plastic, verbranden, wat zeker niet bevorderlijk is voor hun gezondheid.
Op het gebied van gezondheidszorg is Yatta, waar het belangrijkste ziekenhuis staat, de belangrijkste stad in onze buurt. De hoofdweg naar Yatta is sinds oktober 2023 afgesloten. Mensen zijn dan zijwegen in het binnenland op gaan zoeken, maar soms worden ook die wegen afgesloten door het leger van de kolonisten met behulp van mobiele controleposten. Palestijnen rijden dan naar die controleposten, terwijl iemand vanuit de stad vanaf de andere kant komt en vervolgens vindt daar dan een uitwisseling van mensen en goederen plaats.
Er zijn ook liefdadigheidsinstellingen in Al Khalil (Hebron) waar artsen van dorp tot dorp gaan om mensen te helpen. Medicijnen zijn echter vrij duur.
Wat onderwijs betreft, heeft het gezin waar we verbleven toegang tot een basisschool in het dorp ernaast. Het grootste deel van de weg loopt door het Palestijnse dorp, zodat de kinderen zelf naar school kunnen lopen. De twee oudste kinderen van ons gezin lopen de weg af, ontmoeten daar enkele andere kinderen uit een ander deel van het dorp en lopen samen naar school. Maar soms, als er kolonisten in terreinwagens rondreden, begeleidden wij de kinderen voor hun veiligheid naar school. In het gebied van Susiya ligt de weg naar de school echter veel dichter bij de nederzetting, dus daar hebben de kinderen veel vaker begeleiding van activisten nodig. Wat toegang tot onderwijs betreft, scheen het mij toe dat de school voornamelijk een basisschool is. Ik weet niet in hoeverre er toegang is tot voortgezet onderwijs. Hoewel ze veel belang hechten aan onderwijs, is de toegang tot scholen voor oudere kinderen beperkt omdat het vervoer voor Palestijnen zo moeilijk is gemaakt. Soms worden leraren opgehouden bij controleposten en halen ze de les niet. Mijn Arabisch was niet goed genoeg om hier meer over te vragen. Wat het onderwijs voor vrouwen betreft, weet ik het ook niet zeker. Alle scholen waar we zijn geweest, waren gemengd met alle geslachten in de basisscholen.
3.) Hoe vinden de mensen in het dorp vreugde en hielden ze de moed erin, ondanks de openlijke en voortdurende onderdrukking waarmee het Palestijnse volk te maken heeft?
Veel heeft te maken met de kinderen. In alle dorpen spelen ze, bedenken ze spelletjes en maken ze speelgoed van gewone dingen die ze om zich heen vinden. Ze spelen in grote groepen en brengen veel tijd met elkaar door. Er is ook het aspect van buren die elkaar opzoeken. De deuren van de huizen staan altijd open en in principe kan iedereen gewoon bij elkaar op bezoek komen in het dorp. Het is veel opener dan in het Westen, waar alles gericht is op privacy, afscheiding en isolatie. Dit is de belangrijkste manier waarop mensen met elkaar omgaan. Het is veel socialer en levendiger.
Veel van de dingen die de Palestijnen doen op het gebied van werk doen ze samen. Verschillende generaties doen dingen samen. Als ze olijfbomen planten, brengen de kinderen het water. Hajj Khalid, de grootvader van het gezin, graaft het kanaal zodat het water naar de wortels van de olijfbomen kon stromen. Als ze kaas maken, werken de overgrootmoeder, grootmoeder en moeder allemaal samen. En Sara, de kleine dochter, stond erop te helpen door de kaas op te eten en over haar hele gezicht te smeren; als we haar weghaalden bij het kaasmaken, begon ze te huilen! De samenwerking tussen de generaties in alle aspecten van het leven was heel inspirerend.
Vaak worden ook ongezonde dynamieken versterkt. Dingen als het patriarchaat. Aishe was negen jaar oud en haar oudere broer was een jaar ouder dan zij. Het was duidelijk dat ze verschillend werden behandeld: Aishe werd vaak berispt of moest thee brengen of opruimen, terwijl haar broer niet echt werd berispt of dit soort dingen moest doen. In die zin zijn er zowel voordelen als nadelen aan het elkaar steunen en samen zijn; het versterkt mogelijk ook de patriarchale en andere structuren die problematisch zijn.
Het respect voor ouderen is erg groot. Er is altijd een gevoel van zorg voor elkaar, waarbij de ouderen voor de jongeren zorgen en de jongeren voor de ouderen. Er is een hoge mate van zorg tussen de generaties.
Religie speelt ook een grote rol bij het behouden van de vreugde in het leven. Bidden is erg belangrijk. Wij waren daar tijdens de ramadan. Het hele gezin vastte en brak het vasten samen. De twee oudste kinderen (9 en 10) deden ook mee en wachtten op het iftar-moment om het vasten te breken, zodat ze konden eten. Het hele gezin had één groot bord, deelde het eten en iedereen at van hetzelfde bord. Mensen letten altijd op elkaar (hoewel de kleine Sara meer bezig was met dingen voor zichzelf te pakken!). Als overgrootmoeder een ei of thee wilde, merkte iemand dat op en schonk thee voor haar in. Het was ook heel gezellig tijdens die maaltijden.
We genoten altijd van kleine rituelen zoals thee of koffie die voor iedereen werd gezet. Iedereen deed mee. Al Jazeera Arabic stond meestal aan, maar de kinderen keken naar programma’s en tekenfilms met liedjes voor kinderen. Ze hadden niet echt muziekinstrumenten, maar ik weet zeker dat andere families meer muzikaal zijn. Ik heb niet echt verhalen-vertellingen gezien, maar misschien gebeurde dat in meer informele contexten.
Eén van de beperkingen in het dorp is dat er geen gemeenschappelijke ruimte voor het dorp is, omdat er altijd gevaar dreigt van kolonisten. Daardoor is er geen gemeenschappelijke markt of kermis waar mensen samen kunnen komen. Daardoor zijn veel activiteiten in het dorp gericht op het gezin en de uitgebreide familie, die af en toe op bezoek komt.
4.) We begrijpen dat Palestijnen die onder bezetting leven, een overwegend vijandige houding hebben ten opzichte van de kolonistenstaat. Wat is hun mening over de bredere politiek in de wereld? Wat vinden ze bijvoorbeeld van de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk?
Aishe was negen jaar oud en had een zeer negatieve mening over de Verenigde Staten. Zelfs zij begreep deze realiteit duidelijk. Vanwege onze beperkte taalvaardigheid konden we niet echt subtielere details krijgen over wat hun mening precies is. We konden wel een idee krijgen van wat die standpunten zijn en we konden ook verschillen ontwaren. Sommige mensen kijken naar Al-Jazeera Arabic, anderen naar andere nieuwszenders zoals Al-Mayadeen of Palestijnse zenders. Ik neem aan dat dit de verschillende perspectieven vertegenwoordigt die zij hebben. Door onze beperkte taalvaardigheid konden we geen idee krijgen van de details van wat hun specifieke standpunten zijn of wat mensen van bepaalde zaken vinden.
In Ramallah bestaat er een echte middenklasse-bubbel. Er zijn Palestijnen die voorstander zijn van een tweestatenoplossing of die tegen het verzet zijn. Ze hebben ook moeilijkheden, maar hebben een inkomen waarmee ze hun dagelijkse leven kunnen bekostigen. Eén van de dochters van ons gezin ging naar een school naast Ramallah. Soms wordt er een controlepost opgezet en moet ze urenlang in de schoolbus wachten. Haar familie behoort tot de middenklasse en heeft een auto, gaat winkelen, enz. Er is zeker een spectrum aan opvattingen, zoals overal en bij alle mensen. Palestijnen kunnen niet worden afgeschilderd als een homogene groep wat betreft hun overtuigingen. Er is een grote verscheidenheid aan opvattingen onder hen.
5.) Wat was de houding van de kolonisten en soldaten ten opzichte van jullie als buitenlandse, niet-Palestijnse activisten die de Palestijnse strijd steunen?
Ze hebben een zeer sterke slachtoffer-mentaliteit. Toen kolonisten-soldaten Ahmed (de vader van de kinderen van ons gezin) arresteerden terwijl hij zijn schapen aan het hoeden was, zei één van hen, terwijl hij een groot geweer droeg, tegen de activist die erbij was: “Je bent hier gekomen om ons allemaal te vermoorden”. Uiteindelijk brachten ze Ahmed naar de militaire basis. In Susiya, een ander dorp waar we naartoe gingen, kwam een kolonist met zijn hond en toen hij dicht bij de plek kwam waar de Palestijnen hun schapen lieten grazen, begon hij dingen te zeggen als: “Ik ben een afstammeling van Abraham en Jacob” en “Ik ben een afstammeling van koningen, al dit land is van mij”. Er is sprake van een hoge mate van psychotische waanideeën onder de kolonisten. Er waren ook enkele soortgelijke interacties met soldaten en politie.
Wat betreft de vraag hoe ze ons als buitenlandse activisten zien, is één van de dingen die ze in de kolonisten-cultuur over ons zeggen dat we allemaal anarchisten zijn. Er is een kolonisten-‘documentaire-maker’ geweest die een film gemaakt heeft over de ‘anarchisten’ (wij) in de Westelijke Jordaanoever. Ik had ze moeten zeggen: ‘Denk je dat ik een anarchist ben? Ik ben veel erger. Ik ben een communist!’
Dan is er ook het kader van de ‘buitenlandse agitatoren’; het idee dat we van buitenaf komen om alleen maar problemen te veroorzaken. Over het algemeen negeerden de politie, het leger en de kolonisten ons gewoon. Kolonisten kunnen technisch gezien gearresteerd worden (hoewel dat meestal niet gebeurd) als ze betrapt worden op aanvallen. Ze dragen daarom meestal maskers en vallen ‘s-nachts aan. In die context maken ze dan ook geen onderscheid tussen activisten en Palestijnen.
De politie en het leger noteerden onze persoonlijke gegevens door onze paspoorten, visa en identiteitsbewijzen te fotograferen en negeerden ons daarna. Hebreeuws sprekende activisten gingen in gesprek met het leger en de soldaten en één incident leidde ertoe dat een advocaat aan de telefoon kwam om de Palestijnse boeren te verdedigen. De advocaat zei tegen de soldaten dat wat ze deden illegaal was, waarop ze zich terugtrokken. In sommige gevallen zoals deze konden we direct ingrijpen, maar voor diegenen onder ons die geen Hebreeuws spreken, was dat niet mogelijk.
Toen we terugkwamen, was er geen directe intimidatie door de Britse staat, maar deze keer was het een zeer onaangename ervaring om terug te keren naar het imperium. Meestal als ik vanuit het buitenland terugkom in het Verenigd Koninkrijk, is er een licht onaangenaam gevoel. Deze keer, toen ik terugkwam uit een direct koloniale context en vervolgens winkels, advertenties en dingen zag die het Verenigd Koninkrijk verheerlijken, was dat buitengewoon onaangenaam. Ik grapte tegen vrienden dat ik misschien een meditatiecentrum in Aman moest openen, zodat ik hier minder tijd hoefde door te brengen en vaker naar Palestina kon gaan.
Een vriend met wie ik heb gesproken en die al vele malen in Palestina was geweest, zei iets heel nuttigs voordat ik vertrok. Terwijl je daar bent, zet je je er dan gewoon doorheen omdat je geen keuze hebt, maar als je terugkomt dringt het pas echt tot je door. Dat was bij mij zeker het geval. Er was een lange periode, vooral de eerste maand, waarin ik me veel gevoeliger, kwetsbaarder en hypergevoelig voelde. Emotioneel gezien werd ik bijna als een kind, met veel gevoelens van “hoe zit het met mij?”. Ik werd veel meer geraakt door dingen waar ik normaal gesproken niet door geraakt zou worden.
Ik heb dit opgelost door emotionele steun te zoeken bij vrienden, maar velen hadden hun eigen dingen aan hun hoofd en waren niet zo beschikbaar. Daardoor ben ik heel wat mensen kwijtgeraakt die ik als dierbare vrienden beschouwde, en dat heeft de pijn van mijn terugkeer alleen maar vergroot. Het doet nog steeds heel veel pijn. Uiteindelijk heb ik contact gezocht met een bredere kring van mensen, waaronder mensen die ik minder goed kende, om tijd mee door te brengen. Dat heeft me echt heel erg geholpen om weer op het goede spoor te komen. Er is nog steeds enige gevoeligheid en kwetsbaarheid, maar het gaat geleidelijk aan beter en mijn oude veerkracht komt langzaam terug.
6.) Wat waren tijdens je reis enkele dingen waarvan je vind dat je ze goed en correct hebt gedaan in termen van je tijd daar, het steunen van het Palestijnse volk en het documenteren van de wreedheden van de zionisten?
Het hielp enorm om met iemand samen te zijn die een vergelijkbaar politiek kader had en ook niet blank was. We hoefden elkaar niet veel uit te leggen over dagelijks racisme, omdat we dat al wisten. Veel activisten zijn blank en niet per se bewust van hoe blanke suprematie tot uiting kon komen in hun houding en in organisatorische ruimtes.
Het verblijf bij een Palestijnse familie was een duidelijk pluspunt. Veel activistische groeperingen hadden hun eigen ‘activistenhuizen’ waar ze in de dorpen woonden, maar dan wel in hun eigen ruimte. Daardoor stonden ze enigszins los van de dorpsbewoners. De CJNV-groep (Center for Jewish Nonviolence, red.) deed veel moeite om contact te leggen met het dorp en een goede relatie te onderhouden door gemeenschappelijke maaltijden te organiseren en sociale contacten te onderhouden. Voor ons betekende het verblijf bij een familie dat we volledig werden ondergedompeld in het dagelijkse leven van de mensen.
Wonen in een gedeelde gemeenschappelijke ruimte kan potentieel moeilijk zijn. Omdat we allebei een Indiase achtergrond hebben, zijn we echter tot op zekere hoogte bekend met het gemeenschappelijk leven. Het gezin had één kamer waar we allemaal sliepen en aten. Er was niet veel privacy, wat moeilijk kan zijn voor mensen die niet gewend zijn aan deze levensstijl. Het betekende echter dat we veel dichter bij het gezin kwamen te staan en het hielp enorm om onze band te versterken. Dit was een duidelijk pluspunt.
7.) Als je terugkijkt op die eerste dag dat je in Palestina aankwam, wat zou je dan anders hebben gedaan tijdens je reis?
Arabisch kennen zou erg nuttig zijn geweest, omdat je dan beter kunt communiceren. De activist met wie ik was, had een jaar lang online Arabisch geleerd met een leraar en kon basiscommunicatie voeren. Helaas kende ik geen woord Arabisch. Ook al kende ik geen Arabisch, het was toch de moeite waard om te gaan, omdat ik kon communiceren via online vertalers, maar het beperkt wel wat er mogelijk is.
We hadden actiever contact kunnen leggen met andere activistische groeperingen. Dit is tot op zekere hoogte gebeurd, omdat er in Palestina een bestaand ondersteuningsnetwerk voor activisten is. Eén van die groeperingen is het Centre for Jewish Nonviolence, dat een goed georganiseerd programma van drie maanden heeft voor beschermende aanwezigheid. Ze zijn allemaal joods en de meesten van hen zijn op één of andere manier zionistisch opgevoed. Ze waren in staat om deze conditionering te overwinnen en antizionisten te worden. In het programma kregen ze Arabische les, maar velen van hen kenden het Arabisch al. We hebben contact met hen gelegd en zij hebben ons geïnformeerd over wat er zou gebeuren als we gearresteerd of vastgehouden zouden worden. Ze zorgden voor vervoer en brachten ons van Jeruzalem naar Masafer Yatta. Met die groep hadden we een goede band. Er waren een paar Signalgroepen voor vervoer, langetermijnplanning en korte termijn oproepen.
Het zou voor ons handig zijn geweest om een auto te hebben. We waren op onszelf aangewezen en maakten geen deel uit van een organisatie. In plaats daarvan hebben we contact gelegd met het bestaande netwerk van activisten daar. Andere groepen hebben hun eigen auto’s, dus als er een oproep komt, kunnen ze meteen daarheen gaan. Wij moesten wachten tot iemand ons kon brengen en soms konden we niet naar verschillende oproepen gaan. We waren meer beperkt in waar we heen konden gaan. Meestal waren we beperkt tot het lokale gebied dichter bij het dorp waar we verbleven. Een auto huren zou vrij duur zijn geweest, dus het was een beetje moeilijk om met deze tegenstrijdigheid om te gaan. Vaak hielpen andere activistische groepen ons met het vervoer.
Over het algemeen werkten we goed samen met verschillende activistische groepen. Er waren momenten waarop er miscommunicatie en kleine meningsverschillen waren, maar over het algemeen verliep alles vrij soepel.
