• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Elfde jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Eelco van der Meulen
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Ramo de Boer
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
  • Privacy

Home » Boeddhisme » Edel Maex – Aanwijzingen voor de tuinier

Edel Maex – Aanwijzingen voor de tuinier

12 april 2022 door Edel Maex

Pangloss, de filosoof van dienst in Voltaire’s Candide, probeert aan het einde van het boek nog maar eens uit te leggen hoe al die moorden en verkrachtingen, oorlogen en natuurrampen uiteindelijk leiden tot een betere wereld, ja zelfs tot de beste van alle mogelijke werelden. ‘Dat is mooi gezegd’, antwoordt Candide die het ondertussen wel begrepen heeft, ‘mais il faut cultiver notre jardin’. Van al dat gefilosofeer over het uiteindelijke wordt de wereld niet beter. Als we er iets van willen maken, zullen we de handen uit de mouwen moeten steken.

Cultiveren, bhavana in het Pali, is ook een centraal begrip in het onderricht van de Boeddha. Maar wat cultiveren we en waar doen we dat?

Veel mensen denken dat het in de meditatie moet gebeuren. Er hangt iets mythisch rond mediteren. Je moet er op zijn minst ontspanning en rust in vinden, je gedachten kunnen stoppen, vervelende emoties kwijt raken, in het hier en zijn. Voor beoefenaars met een boeddhistische achtergrond zijn de aspiraties veel hoger: verlichting, nirvana, satori, kensho, de dood van het ego, the unnamable it, de absolute werkelijkheid…

Het klassieke beeld is dat van de boeddhist die zich uit de wereld terugtrekt om in afzondering op zijn kussen het uiteindelijke te bereiken. Consequent daarmee worden talrijke passages in de Palicanon geïnterpreteerd alsof ze over meditatie gaan en wordt bhavana vertaald door meditatie.

Een typisch voorbeeld is metta-bhavana, meditatie over liefdevolle vriendelijkheid. Niets in de metta sutta zegt expliciet dat het hier om een meditatie gaat. Vriendelijkheid lijkt mij bij uitstek iets om te cultiveren in het dagelijkse leven, eerder dan in meditatie.

Dit brengt ons opnieuw bij het spanningsveld tussen religieus en seculier zoals Stephen Batchelor dit in ‘After Buddhism’ definieert. De vraag wordt dan: is onze beoefening een religieuze praktijk die tot iets uiteindelijks moet leiden of een seculiere praktijk die ons helpt om met zijn allen een goed leven te leiden in deze wereld? Om bij de beeldspraak van ‘cultiver notre jardin’ te blijven: nemen we de spade ter hand om in onze tuin een diepe kuil te graven, in de hoop op de bodem een schat te vinden, of om de grond om te spitten? Het is weer een keuze.

Bij velen leeft de hoop en de verwachting dat het in meditatie kan en zal gebeuren. We laten ons daarbij niet ontmoedigen door het feit dat we nooit iemand ontmoet hebben die het wel bereikt heeft en dat nooit iemand ons op een bevattelijke wijze heeft weten uit te leggen wat er precies mee bedoeld wordt. Om maar te zwijgen van het feit dat verschillende tradities en zelfs verschillende leraren binnen dezelfde traditie het niet met elkaar eens raken over wie wat bereikt heeft.

Ik ben het in ieder geval met Batchelor volkomen eens dat al die mystificaties nergens voor nodig zijn. Ze leiden hoogstens tot verwarring en misbruik. Dat is ook de rode draad door mijn boek ‘Iedereen weet’. Batchelor legt het uit aan de hand van vier taken die we hier in deze wereld te cultiveren hebben. Over de eerste hebben we het vorige keer gehad. De werkelijkheid aangaan ook al is ze onbevredigend, vergankelijk en zonder vastigheid (dukkha, anicca, anatta).

Wat meteen zichtbaar wordt als we ons voornemen om de werkelijkheid met een open geest en een open hart aan te gaan, is hoe onze geest zich daartegen verzet. Sommige dingen willen we ons meteen toe-eigenen. Andere proberen we uit te sluiten. Aan sommige klampen we ons vast. Van sommige willen we ons zo snel mogelijk ontdoen. Het is de reactiviteit van onze geest die de werkelijkheid waarin we leven kleurt. Het is ook die reactiviteit die ons uit angst voor het onbepaalde doet vastklampen aan ‘zekerheden’.

De tweede taak is het onderbreken van deze reactiviteit. We zien onze geest reageren, we herkennen het, we laten los, zonder ons erin te laten meeslepen. Het is geen onderdrukken, het is onze vrijheid terugnemen. Het is de middenweg tussen negeren en meegesleept worden.

De derde taak is is dat te herkennen en te zien wat er ontstaat, al was het maar in kleine momenten, als we niet helemaal door die reactiviteit bepaald worden. Het zijn momenten van vrijheid, van ruimte, van moed, van vertrouwen, van mededogen.

Batchelor argumenteert dat dit de betekenis van nibbana is. Niet een mystieke uiteindelijkheidservaring waarin alle reactiviteit voorgoed ophoudt, maar in dit ogenblik bewust zijn van die ruimte waarin we vrij kunnen bewegen. Deze ruimte is er altijd en is er altijd geweest. Het is wat ik in ‘Dit is de plaats’ onze natuurlijke perfectie noemde. We hebben er geen jarenlange harde boeddhistische training voor nodig. Het is er gewoon.

Maar het is iets waar we gemakkelijk aan voorbij lopen. En als iemand ons probeert aan te praten dat we het maar na jarenlang intensief oefenen kunnen bereiken, zijn we nog verder van huis. Dit is waar mediteren ons kan helpen. We gaan er voor zitten en we kijken, niet om een of andere ervaring te bereiken, maar om te zien en te herkennen wat er altijd al was.

Mediteren is hiervoor de plaats bij uitstek. In de metafoor van tuinieren is het de serre, een veilige plek waar we iets kunnen laten ontkiemen zonder dat het meteen overwoekerd wordt, zodat we het daarna in de volle grond kunnen uitzetten. Het is iets wat we seizoen na seizoen te doen hebben, eindeloos, zonder dat we ooit ‘er’ zijn.

Er is dus ook niets mis met metta-meditatie. Het is de plek waar liefde en mededogen als optie kunnen ontkiemen. Blijkbaar worden we niet alleen gedreven door begeerte en afkeer. Er is een alternatief voor onze reactiviteit. Dat nemen we mee in ons dagelijkse leven. Daar gebeurt het. Dat is de vierde taak: ons leven in het licht hiervan cultiveren. Zoals ook Candide ontdekt: ‘Il faut cultiver notre jardin’. Dat pad duurt een leven lang.

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Boeddhisme, Columns, Edel Maex, Geluk, meditatie Tags: Candide, cultiveren, filosoferen, handen uit mouwen, moord, nirvana, onderricht, oorlog, verkrachting

Lees ook:

  1. Boeddhistisch Birma schond rechten Rohingya kinderen door moord, verkrachting en marteling
  2. Suu Kyi – terrorisme en niet discriminatie oorzaak van legeracties in Rakhinestaat’
  3. Het lijden van Myanmar
  4. Voornemen om Rohingya terug te laten keren naar Birma

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Lees Interacties

Reacties

  1. robq zegt

    13 april 2022 om 09:58

    Meditatie in Benelux en verder is vaak erg geconditioneerd. Het is ook veel van ‘zo moet het’ en niet anders. Wie toch wat experimenteert wordt soms als een afvallige gezien. En dit terwijl Conditioneringen en ‘van de moet’ juist moeten wegslijten. De logica is vaak ver zoek.
    Iedereen mag natuurlijk op Metta mediteren maar veel beter is het gewoon toepassen. En waarom alleen Metta en niet de vier Brahmaviharas tegelijk en tezamen? Karuna, Upekka, Metta en Muditta horen echt wel bijeen en zijn pas dan heel krachtig. Soms neem ik een enkeling of en klein groepje op stap om de Brahmaviharas in het dagelijks leven te demonstreren. Gewoon te voet naar en in de supermarkt. Daarna gaan de monden open als men de effectieve dagdagelijkse mogelijke toepassing ervan meemaakt en inziet. En dan vaak lachende gezichten erna. Gewoon Dhamma in actie.

Primaire Sidebar

Door:

Edel Maex

is psychiater, zenbeoefenaar en auteur. Leven in de maalstroom 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 27 juni 2022 - 3 juli 2022
    Zomer Retraite met Losang Gendun
  • 2 juli 2022
    Zazenkai Zengroep Oshida met Helma Jifu Vulink
  • 3 juli 2022
    Kum Nye Yoga op zondag | Online
  • 4 juli 2022
    Open Les Kum Nye Yoga en Meditatie | Live op ma-di-wo
  • 4 juli 2022
    Online course The Twelve Links of Interdependent Origination
  • bekijk de agenda

De werkplaats

De werkplaats.

Boeddhistische kunstenaars

Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
lees meer »

Pakhuis van Verlangen

In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

Boekbespreking – Renée Girard, de romantische leugen en de romaneske waarheid

Erik Hoogcarspel - 14 juni 2022

Volgens de literatuurwetenschapper René Girard (1923 – 2015) worden we juist niet als een uniek zelf geboren. Dit is volgens hem een romantische leugen waarmee we onszelf voor de gek houden. We ontwikkelen ons niet eens tot een uniek zelf, want in de regel worden onze keuzes niet gemotiveerd door een eigen unieke behoefte. We willen meestal graag hebben wat anderen al hebben, juist omdat die anderen dit willen hebben.

Hein Thijssen – ‘God was gewoon een implantaat’

Joop Ha Hoek - 9 juni 2022

‘Wanneer precies weet ik niet meer, maar op een bepaald punt in mijn leven brak mijn kritische geest open. Ik kan me ook niet meer herinneren hoe en op grond waarvan, maar er brak een periode aan waarbij ik me serieus begon af te vragen: hoe kom ik aan het begrip god’? God zat in mijn hoofd als een vage, vormloze massa. Ik moest toen heel nuchter vaststellen dat het begrip ´god´ geen weten was, geen ervaring, maar mij door mensen in  mijn omgeving was aangepraat, in mijn geest was geplant. God was gewoon een implantaat.´

Hein Thijssen – ´Het leven is een schijtende merel´

Joop Ha Hoek - 9 juni 2022

‘Alleen voor een ontwaakte is het achtvoudige pad een natuurlijke zaak’

Boekbespreking – Bernard Mandeville, een ondeugende denker?

Erik Hoogcarspel - 9 juni 2022

Bernard Mandeville (1670 – 1733) werd geboren in een gegoede remonstrantse familie te Rotterdam. Hij studeerde in Leiden en vertrok tegen het einde van de 17e eeuw naar Londen om er een medische praktijk op te zetten. Daar schreef hij eerst luchtige stukjes proza in tijdschriften, maar later publiceerde hij ook over geneeskunde en economie. Zijn bekendste boek is “De fabel van de bijen”.

De lege plek van de democratie

Kees Moerbeek - 29 mei 2022

Het hart van de democratie is volgens de Franse filosoof Claude Lefort (1924-2010) een ‘lege plek’, onbepaald en ongrijpbaar. Niemand kan in een democratie de politieke macht grijpen of zelfs maar verpersoonlijken. Terecht, anders ligt volgens de filosoof totalitarisme op de loer. Dit artikel geeft een indruk van Leforts boek Wat is politiek?  ‘Politiek is […]

Meer onder 'pakhuis van verlangen'

Footer

Boeddhistisch Dagblad

over ons

Recente berichten

  • Het jaar 2022 – dag 179 – aandacht
  • Extinction Rebellion en Christian Climate Action bezetten opnieuw kantoor Belastingdienst
  • Boeddhistische ervaringsdeskundigen gezocht
  • Guy – De drie vergiften (P. kilesas)
  • Milieuministers zetten kettingzaag in de EU-bossenwet

Reageren

We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

Over het BD

Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
Lees ons colofon.

Zie ook

  • Contact
  • Over ons
  • Columns
  • Reageren op de krantensite

Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

 

Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

 

Privacy en cookies

Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

Noodzakelijke cookies

Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

Privacy

Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens